De overheid wil dat in 2050 een derde van alle huishoudens op stadsverwarming is aangesloten. Dit om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan. Voor EenVandaag Vraagt vroegen wij wat jullie over warmtenetten willen weten.
Hoogleraar Annelies Huygen geeft antwoord op jullie vragen. Zij doet onderzoek naar aardgasvrije wijken en de regulering van de warmtesector.
1. Kan een gemeente je bij een koopwoning verplichten om een warmtenetaansluiting te nemen?
Woningeigenaren zijn niet verplicht om mee te doen met een warmtenet. Een goede zaak, vindt de hoogleraar. "Er zijn namelijk ook andere duurzame alternatieven om de CO2-uitstoot terug te dringen. Bijvoorbeeld door een warmtepomp te combineren met zonnepanelen, of door gebruik te maken van elektriciteit die op een andere, duurzame, manier is opgewekt."
In andere landen zijn er wel gemeenten waar het verplicht is om je aan te sluiten bij een warmtenet, vervolgt Huygen. "Zo zijn er verschillende gebieden in Duitsland waar dit geldt. De bedoeling van zo'n verplichting is dat de warmtetarieven goedkoper worden - je legt een infrastructuur aan waarbij je de kosten over meer mensen kunt verdelen - maar uit onderzoek blijkt dat een verplichting juist duurder uitpakt voor de consument."
Huygen: "Bedrijven die daar warmtenetten aanleggen, worden namelijk niet meer geprikkeld om hun prijs te verlagen. Ze hoeven immers niet hun best te doen om aan klanten te komen, die hebben ze toch al."
Wat is een warmtenet?
Een warmtenet, ook bekend als stadsverwarming, is een netwerk van leidingen onder de grond waar warm water doorheen stroomt. Met een warmtenet kunnen woningen worden verwarmd. Er is dan geen cv-ketel en geen aardgas nodig.
In iedere woning die is aangesloten op een warmtenet, hangt een installatie met een warmtewisselaar. Die verdeelt de warmte over de verwarming en warm water. Het afgekoelde water loopt vanuit de woning weer terug naar de centrale warmtebron.
De warmtebron waarop een warmtenet is aangesloten, kan verschillen. Denk aan restwarmte uit de industrie of gebouwen als een ziekenhuis, aardwarmte, rivieren of plassen, biomassa of energie uit zon. Een warmtenet met een duurzame warmtebron verlaagt de uitstoot van CO2, ten opzichte van woningen met een cv-ketel op aardgas.
Momenteel is ongeveer 6 procent van de woningen in Nederland aangesloten op een warmtenet.
2. Waarom regelt de overheid de warmtevoorziening niet en laat ze het over aan bedrijven?
We hebben niet zoveel warmtenetten in Nederland, zegt Huygen. "Er zijn maar 600.000 aansluitingen op een warmtenet, terwijl we 8 miljoen gebouwen hebben. Vroeger waren de warmtenetten van de gemeente, maar sinds het begin van de eeuw zijn ze gefuseerd en daarna geprivatiseerd."
Hier is destijds voor gekozen omdat de overheid dacht dat dat efficiënter zou zijn. Dit is was dus een politieke keuze.
3. Waarom zijn de vaste lasten zo hoog?
Nederland heeft gekozen voor een systeem waar iedereen dezelfde vaste lasten betaalt, legt Huygen uit. "In landen als Duitsland, Zweden of België betalen mensen die in een appartement wonen, of minder warmte gebruiken minder hoge vaste kosten dan mensen die in een losstaande woning wonen."
Dat klopt ook ergens wel, vindt ze. "Het is namelijk veel duurder om een warmtenet aan te leggen naar een losstaand huis. Dit vanwege de infrastructuur: daarvoor moeten veel meer buizen en leidingen worden aangelegd. Bij een appartementencomplex zitten al die woningen bij elkaar, dus is maar weinig leidingwerk nodig."
In Nederland regelt de wet dit anders, zegt Huygen. "Daarbij komt dat de tarieven voor warmte zijn gebaseerd op de aardgasprijzen. Daarbij geldt dat de maximale warmtetarieven niet hoger mogen zijn dan de kosten die je zou betalen als die woning op aardgas aangesloten zou zijn. In de vaste kosten wordt een hr-ketel doorberekend, die bij aardgas nodig zou zijn."
EenVandaag Vraagt
In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.
4. Is het mogelijk één groot warmtenet voor het hele land te maken?
Nee, zegt Huygen. "Bij warmtenetten is er sprake van verplaatsing van warm water. Dat is een heel duur proces. Daarbij geldt: hoe groter het net, hoe langer de afstand is waarover je de warmte moet verspreiden. Onderweg zijn er ook veel verliezen. Je ziet nu juist dat er een trend gaande is dat warmtenetten kleiner worden."
Tegenwoordig is het zo dat, als een wijk wil verduurzamen, dat juist erg lokaal gebeurt, vervolgt de hoogleraar. "Door nieuwe technieken kunnen we steeds meer lokaal energie produceren en opslaan. Bovendien worden zonnepanelen ook steeds goedkoper en kunnen we de zon integreren in dit proces."
"Dus als er nu te veel zon is in de wijk, kun je dat bijvoorbeeld omzetten in warmte en dat vervolgens opslaan. Die warmte kan dan weer gebruikt worden in de winter."
Wet Collectieve Warmtevoorzieningen
De Wet collectieve warmte (Wcw) gaat naar verwachting komend jaar in en vervangt de huidige Warmtewet. Deze nieuwe wet moet ervoor zorgen dat collectieve warmtesystemen de komende jaren verder kunnen worden ontwikkeld.
De overheid probeert op deze manier mensen beter te beschermen tegen hoge energiekosten. Op het moment zijn collectieve warmtesystemen nog in handen van commerciële bedrijven en dat gaat straks veranderen.
In de Wcw wordt niet alleen bepaald dat warmtebedrijven voor meer dan 50 procent in handen komen van overheden, zoals gemeenten of provincies, maar zijn er ook plannen om de koppeling met de gasprijs los te laten en CO2-prestatienormen in te voeren.
5. Waarom is de aanleg van warmtenetten zo duur?
Een warmtenet bestaat uit de bronnen, waar de warmte wordt geproduceerd. Vervolgens wordt het via de leidingen naar de huizen gebracht. Eventueel wordt er warmte opgeslagen.
In Nederland gebruiken we relatief weinig warmtebronnen, vertelt Huygen. "Je hebt verschillende warmtebronnen, zoals een afvalcentrale of een fabriek. Dan is er nog de infrastructuur van een warmtenet waarvoor we moeten betalen. Dit zijn leidingen die in de grond liggen."
Vervolgens wordt een warmtenet aangesloten op een groep woningen. "Bij een appartementencomplex zullen de kosten lager zijn dan bij huizen, omdat deze dichterbij elkaar liggen", zegt ze. Mensen betalen ook voor een afleverset in de woning, daar wordt de warmte omgezet in de juiste temperatuur voor warm water. En daar bovenop zijn er nog de kosten van de opslag van de warmte."
De kosten hangen dus af van de warmtebronnen en de route die kabels in de grond moeten afleggen om woningen te bereiken. "Het maakt heel wat uit of de kabels onder een rivier door moeten en of het 'druk' is in de grond."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
