radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Waarom we de nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek nu nog niet nodig hebben om gastekort te voorkomen

Waarom we de nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek nu nog niet nodig hebben om gastekort te voorkomen
De stikstofinstallatie in Zuidbroek
Bron: ANP

Er is veel om te doen deze week: de stikstoffabriek in Zuidbroek. Er is ruzie tussen de onderaannemer en de hoofdaannemer, die de bouw van de fabriek stil heeft gelegd. Maar hebben we die fabriek eigenlijk wel nodig? Op dit moment niet, zeggen experts.

Dat komt grotendeels doordat we met z'n allen minder gas gebruiken.

info

Wat is er aan de hand in het Groningse Zuidbroek?

  • De stikstoffabriek in Zuidbroek had begin vorig jaar al af moeten zijn, maar heeft veel vertraging opgelopen.
  • Op dit moment ligt de bouw grotendeels stil, terwijl de fabriek al voor 97 procent af is. Dat komt omdat hoofdaannemer Air Products plotseling het contract met onderaannemer Ballas Nedam heeft beëindigd.
  • Air Products zegt dat Ballast Nedam bepaalde afspraken niet is nagekomen. Ballast Nedam ontkent dat en wil de werkzaamheden bij de fabriek graag afmaken. Vorige week, maar ook afgelopen maandag stonden er zo'n 150 bouwvakkers op het terrein van de fabriek om dat te doen. Ze werden niet binnengelaten.
  • Air Products zegt nu gesprekken te voeren met de huidige én nieuwe onderaannemers om de bouw alsnog te kunnen te voltooien.

Stikstof toevoegen aan gas

Waarvoor moet de stikstoffabriek eigenlijk worden gebruikt? Voor je cv-ketel en gasfornuis heb je laagcalorisch gas nodig, dat is aardgas waar relatief veel stikstof in zit. Vroeger haalden we dat uit Groningen, maar tegenwoordig halen ons gas uit andere landen zoals Noorwegen.

Dat gas is vaak hoogcalorisch, dus daar moet stikstof aan worden toegevoegd. En dat gebeurt in een stikstoffabriek. "Die filtert eigenlijk gewoon stikstof uit de lucht", legt energie-expert René Peters van TNO uit. "En voegt het dan toe aan hoogcalorisch gas."

Anders krijg je een steekvlam

En dat is heel belangrijk, want hoogcalorisch gas is niet veilig om te gebruiken voor je gasfornuis. "Daar zit zoveel meer energie en methaan in, dan krijg je een steekvlam", zegt hoogleraar energie-economie Machiel Mulder van de Rijksuniversiteit Groningen.

Dus is volgens hem 'echt noodzakelijk' om hoogcalorisch gas om te zetten in laagcalorisch gas door stikstof toe te voegen in een stikstoffabriek.

Bekijk ook

Vraag naar gas gezakt

Dan klinkt het stilleggen van de bouw van de fabriek in Zuidbroek als een groot probleem, maar volgens Peters is dat op dit moment niet zo. "In 2018 dachten we nog dat die fabriek echt nodig was om de productie uit Groningen versneld terug te kunnen brengen, zodat die in 2022 'op de waakvlam' kon komen."

"Maar we zien eigenlijk dat dat dit jaar al het geval is", vervolgt hij. "Dat betekent dat die nieuwe fabriek direct voor het reduceren van het Groningse gas niet meer nodig is." En dat is te verklaren doordat de vraag naar laagcalorisch gas heel erg gezakt is.

Gebruik wordt teruggebracht

Normaal is de vraag groot onder huishoudens voor de verwarming thuis, maar ook onder kleinverbruikers als winkels en kantoren. Een ander deel van het Groningse gas wordt naar het buitenland geëxporteerd.

"Maar al die gebruikers zijn hun gebruik aan het terugbrengen", legt de energie-expert uit. "Export naar Duitsland en België is flink teruggelopen, en huishoudens kijken naar alternatieven voor aardgas."

Bekijk ook

Hoge gasprijs en milde winter

Daarnaast hebben we dit jaar tot nu toe te maken met een vrij milde winter, waardoor het gasgebruik in Nederland een stuk lager is, verklaart Peters.

"En we besparen natuurlijk ook vanwege de hoge gasprijs. Dat zorgde ervoor dat afgelopen jaar zo'n 25 procent minder vraag naar gas was in Nederland. En dus ook minder vraag naar laagcalorisch gas."

Back-up voor andere fabrieken

Daarom is de opstart van de stikstoffabriek in Zuidbroek op dit moment niet zo heel urgent, zegt hij. "Het is niet hard nodig om warm thuis te kunnen zitten en het in winkels en kantoren warm te houden."

Toch heeft de fabriek volgens hem ook nog wel een andere functie: "Het is ook een soort back-up voor de andere stikstoffabrieken die we nu hebben in Nederland."

Bekijk ook

Andere fabrieken zijn kwetsbaar

"Daar wordt ook laagcalorisch gas gemaakt door bijmengen van stikstof. Die fabrieken hebben ook een veel grotere capaciteit dan Zuidbroek, meer dan 3 keer zoveel", legt de energie-expert uit.

Maar die andere fabrieken zijn eigenlijk nooit ontworpen om continu te produceren", vervolgt hij. "Daardoor zijn ze best wel kwetsbaar. Als ze uitvallen, hebben we echt mogelijk een tekort voor laagcalorisch gas in Nederland."

Doorbouwen in Zuidbroek

Als we toch weer last gaan krijgen van een strenge winter, is het dus wel handig om een stikstoffabriek achter de hand te hebben. "Als we het Groningse gasveld gaan sluiten, wat het doel is voor 2023, uiterlijk 2024, hebben we gas uit andere bronnen nodig", zegt hoogleraar Mulder.

"Zonder deze fabriek in Zuidbroek kunnen we het gasveld in Groningen dan ook echt niet sluiten", benadrukt hij. Dus dan wordt het toch echt doorbouwen voor de aannemers om de stikstoffabriek in Zuidbroek op tijd af te hebben.

Machiel Mulder en René Peters leggen uit waarom een stikstoffabriek nu nog geen zin heeft

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant