Vanaf vorig jaar zijn boeren beperkt in de dierlijke mest die ze over het land mogen uitrijden. De mestmaatregelen, die vanuit Brussel zijn opgelegd, moeten ervoor zorgen dat er minder stikstof vrijkomt bij het uitrijden van mest.

Nederlandse boeren zijn daardoor afhankelijker van industriële fossiele kunstmest en dat is volgens voormalig voorzitter van de Nederlandse Melkveehoudersvakbond, Henk Bleker, minder goed voor de bodem dan de dierlijke mest die ze eerst gebruikten. Boeren worden door Brussel gedwongen om meer kunstmest te gebruiken, zegt hij.

'De maat was vol'

Volgens Bert van Slooten, hoofdredacteur van Brusselse Nieuwe, ligt dat wel wat genuanceerder. "Nu wordt er net gedaan alsof de Brusselse regels ervoor hebben gezorgd dat er te veel mest is, dat is natuurlijk niet het geval."

"Nederland heeft jarenlang geprofiteerd en we hebben jarenlang ontheffingen gehad. Voor Brussel was de maat op den duur vol en werd er ingegrepen", licht hij toe.

Minder dierlijke mest

Dat dierlijke mest beter voor de bodem is dan kunstmest, is een gegeven. "Dierlijke mest wordt makkelijker opgenomen en kunstmest is chemischer. Dat zijn korreltjes waar je regen bij nodig hebt. Het is natuurlijk niet voor niks dat we eeuwenlang dierlijke mest over het land hebben uitgereden", zegt Van Slooten.

Maar Nederland moet dus minderen in die dierlijke mest. En in 2026 moeten de boeren aan de Europese norm voldoen. Ze mogen dan maximaal 170 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare uitrijden.

Uitzonderingspositie

Dat heeft te maken met de EU-regels over grondwater- en oppervlaktewaterkwaliteit, vertelt Jeroen Candel, hoofddocent landbouwbeleid aan de Wageningen Universiteit. "De nitraatrichtlijn. En die richtlijn bepaalt onder andere hoeveel voedingsstoffen in dat water mogen terechtkomen. Nederland had daar heel lang een uitzondering op."

Candel doelt op 'derogatie'. "Daardoor mochten Nederlandse boeren meer mest over hun land uitrijden dan andere Europese boeren. Maar omdat Nederland te weinig deed aan fraude met mest en de waterkwaliteit onvoldoende verbeterde, heeft ons land die uitzonderingspositie verloren."

Fraude met mest

Vorige maand kwam naar buiten dat het OM 5 jaar geleden al waarschuwde dat apparatuur om te controleren of er met mesttransporten wordt gesjoemeld fraudegevoelig is. En die apparatuur is nog niet vervangen. "Het is heel moeilijk om echt goed overzicht te krijgen over hoeveel fraude met de mest wordt gepleegd", geeft Candel aan.

"Het Openbaar Ministerie spant regelmatig zaken aan tegen georganiseerde misdaad die actief is in dit soort mesttransporten. De aanname is dat er veel meer fraude wordt gepleegd dan we nu weten. We zien ook dat de kwaliteit van het oppervlaktegrondwater echt niet toeneemt." De fraude is, zo zegt Candel, heel moeilijk te controleren voor de politie en het Openbaar Ministerie.

Kalium uit Rusland

Transporteurs van mest passen de luchtdruk in de vering van hun vrachtwagens aan. En daardoor het lijkt alsof er mest wordt in- of uitgeladen, terwijl dat helemaal niet zo is.

Van Slooten vertelt dat er in Nederland een aantal fabrieken zijn die kunstmest maken. "Maar de belangrijkste grondstof, kalium, kwam altijd uit Rusland. De prijs is ook enorm omhoog geschoten sinds het uitbreken van de oorlog. Dus kunstmest is ook nog eens duur. Dat is voor boeren een extra nadeel." Hij voegt daaraan toe: "Dus als je zelf kunstmest zou kunnen maken, op een andere manier, zonder die grondstof kalium, is dat voordelig voor de boeren."

Europese top

Demissionair premier Mark Rutte heeft het maken van kunstmest zonder kalium begin februari nog eens aan de orde gesteld. "En dat zit nu in het lijstje ideeën dat Nederland heeft ingeleverd over hoe je het makkelijker zou kunnen maken voor de boeren", legt Van Slooten verder uit.

"Er wordt komende week gesproken over welke maatregelen je zou kunnen nemen, zodat boeren het kunnen overleven. Daarnaast is er volgende week een Europese top. Dan worden er een aantal besluiten genomen over die maatregelen. En Nederland hoopt dat daar deze maatregel ook bij zal zitten."

Niet heel populair in Brussel

Maar volgens Van Slooten is dat niet zeker. "Dat heeft ermee te maken dat Nederland er op dit moment even niet zo heel goed op staat in Brussel vanwege de natuurherstelwet. Op verzoek van Nederland zijn er heel veel maatregelen uit die wet gesloopt. Maar nu heeft het Nederlandse kabinet op aandringen van het parlement besloten om toch tegen te stemmen en dat is niet goed gevallen bij andere landen."

Diplomaten in Brussel zeggen dat het kan betekenen dat Nederland op andere vlakken niet zijn zin zal krijgen. "Het is alle zeilen bijzetten voor de diplomaten en ook voor ministers als Adema, en volgende week ook voor demissionair premier Rutte", besluit Van Slooten.