Waarom mensen bewust of onbewust het slachtoffer de schuld geven (en jij dat misschien ook doet)

Bij 'victim blaming' krijgen niet de daders maar juist de slachtoffers de schuld. De schade bij die slachtoffers is groot, terwijl het vaak niet eens bewust is. "En ook niet altijd lullig of pijnlijk bedoeld."

Als casemanager bij Slachtofferhulp Nederland begeleidt Sandra Ruiter veel slachtoffers. "Victim blaming is aan de orde van de dag. Het is de dagelijkse realiteit voor zedenslachtoffers", vertelt ze. "Wat je tegen ze moet zeggen, is ook moeilijk."

'Bedreigd wereldbeeld'

Pijnlijk, maar ook logisch dat we het doen, legt onderzoeker Alice Bosma van Tilburg University uit. "We proberen dingen in dagelijks leven te begrijpen, zodat we het kunnen plaatsen", zegt Bosma. "Mensen reageren hard, omdat ze zichzelf willen beschermen. Je eigen wereldbeeld wordt bedreigd als het iedereen kan overkomen."

Als voorbeeld noemt ze de reacties op de mishandeling van Jaimie Vaes door rapper Lil' Kleine waar veel reacties op loskwamen op social media. Mensen vragen zich hardop af waarom Vaes nog niet was vertrokken na het vorige incident. "Als jij gelooft dat jij wel zou zijn vertrokken, maakt dat je wereldbeeld veiliger."

Bekijk ook

• 

  Waarom sturen mannen dickpics? 'Vrouwen vinden dit niet leuk, laat dat duidelijk zijn'

  • 11-02-2019

Victim blaming in de rechtszaal

Casemanager Ruiter ziet victim blaming ook in de rechtszaal, als een verdachte van bijvoorbeeld een zedenmisdrijf moet voorkomen. Slachtoffers worden door een advocaat dan aangesproken waarom ze niet direct aangifte hebben gedaan. "Maar daar moet over nagedacht worden. Voordat je naar de politie stapt ben je veel verder, soms jaren."

Er zijn volgens Ruiter veel redenen waarom mensen niet direct naar de politie stappen. "Je moet erkennen dat je slachtoffer bent. Dat is wat je bij BOOS ook zag, het meisje dat vroeg of ze het verkrachting mocht noemen." Tegen slachtoffers zegt Ruiter daarom ook dat ze uit de zaal weg kunnen als ze het niet meer willen horen.

Impact

Onderzoeker Bosma bestudeerde ook reacties op slachtoffers op social media. De meeste reacties, zo'n 80 procent, zijn positief. "Maar die overige 20 procent kunnen een slachtoffer heel erg beschadigen", stelt ze. "Waarom ben je met hem meegegaan? De impact is met zulke opmerkingen heel erg groot."

Ze voelen zich opnieuw slachtoffers geworden. Het kan er ook voor zorgen dat andere slachtoffers niet naar buiten durven te treden, uit angst en schaamte. Slachtofferhulp Nederland vraagt in een campagne op de Europese Dag van het Slachtoffer ook opnieuw aandacht voor victim blaming.

Bekijk ook

• 

  Dit is wat je kunt doen als je te maken krijgt met ongewenst gedrag: 'Vertrouw op je onderbuikgevoel'

  • 30-01-2022

'Zeg niets, maar luister'

Toch signaleert onderzoeker Bosma wel een kentering. "Er is een evolutie gaande", vertelt ze. "Eerst was het 'niet klagen maar dragen'. Iets overkwam je, en je moest er mee leren leven. Dat oordelende is nu opgeschoven dat je ruimte laat en kijkt naar wat iemand nodig heeft." Bosma denkt dat we aan het begin staan van die verandering.

Als je wilt reageren op een slachtoffer, hebben beide experts een advies: oordeel niet. "Zeg niets, luister", zegt casemanager Ruiter. "Het maakt niet uit of je in je bikini door het Vondelpark fietste midden in de nacht. Als mensen wat overkomt, heeft niemand daar om gevraagd."