Het Openbaar Ministerie (OM) heeft een gevangenisstraf van 28 jaar en TBS behandeling geëist tegen de verdachte op de moord van Anne Faber, Michael P. TBS is noodzakelijk, omdat hij  verminderd toerekeningsvatbaar zou zijn, aldus het OM.   Met de uitspraak komt er een einde aan de strafzaak (behalve als er nog hoger beroep wordt aangetekend). Maar wat nog moet beginnen is de discussie over het behandeltraject van Michael P. 

Want waarom had Michael P., die nog niet in de fase van voorwaardelijke invrijheidsstelling zat, al zo veel vrijheid? Hoe was het mogelijk dat hij op de dag van de moord meerdere keren urenlang het terrein kon verlaten zonder dat er zicht was op zijn activiteiten? En, hij werd behandeld, maar wat stelde die behandeling dan concreet in?

TBS of gewoon gevangenis

Michael P. verkracht in 2010 twee meisjes op gewelddadige wijze. Omdat hij medewerking weigerde bij het persoonlijkheidsonderzoek in het Pieter Baan Centrum, ontliep hij TBS behandeling. De vader van Anne Faber liet eerder in een interview met de Volkskrant zijn ongenoegen blijken: de rechter  had de signalen die er waren beter moeten onderzoeken. De rechter legt hem uiteindelijk 11 jaar gevangenisstraf op zonder TBS behandeling.

Michael P. wil zelf behandeld worden

Michael P belandt in een gewone gevangenis in Roermond. Daar geeft hij zelf aan dat hij wil worden behandeld voor zijn drugs- en agressieproblematiek. Hij wordt overgeplaatst naar het Penitentiair Psychiatrisch Centrum in de gevangenis van Vught. Daar starten ze een behandeling. Volgens forensisch psycholoog en onderzoeker Wineke Smid verschilt een behandeling binnen gevangenismuren wezenlijk van de TBS behandeling. Belangrijkste is de factor tijd, zo zegt ze:

“De gevangenisstraf is hoe dan ook eindig. Bij TBS kan een behandeling worden verlengd als er te weinig vooruitgang is. Dat kan in de gevangenis niet, daar komt de verdachte hoe dan ook vrij. Als iemand aangeeft te willen worden behandeld, probeert men er dan het beste van te maken. Maar je weet dat een verdachte uiteindelijk gewoon op straat komt, of  de behandeling nou aanslaat of niet.”

Michael P. gaat al vroeg met verlof

Wie kiest voor behandeling in de gewone gevangenis heeft nog een bijkomend voordeel. Onderdeel van behandeling is resocialisatie, meestal in de vorm van begeleid verlof en later onbegeleid proefverlof. De gevangene krijgt daardoor de kans om al vroeg in zijn gevangenisstraf weer naar buiten te gaan, want een behandeling kan al worden opgestart op de helft van je gevangenisstraf. Dat is precies wat er is gebeurd bij Michael P.  

Zijn behandeling start maar het PPC krijgt uiteindelijk onvoldoende zicht op zijn problemen. Hij wordt overgeplaatst naar een forensische kliniek in en Dolder. Daar zou een persoonlijkheidsonderzoek en een intelligentiebepaling plaatsvinden. En er zou worden gewerkt aan zijn resocialisatie. 

P. kreeg veel vrijheden

Eenmaal in de kliniek belandt P. na een paar maanden in een lichter regime. Tijdens de zitting stellen de advocaten van Michael P. dat er nauwelijks behandeling was in Den Dolder. Hij sprak 1 uurtje per week met een behandelaar. Voor de rest genoot hij vele vrijheden, mocht het terrein af, deed een hoveniersopleiding en ging op begeleid, en later, onbegeleid verlof.

Hoeveel vrijheden hij genoot blijkt op de dag van de moord. Hij zal die dag meerdere keren het terrein urenlang verlaten, zonder dat met weet waar ie precies is. Als hij Anne ‘s avonds heeft verkracht en om het leven brengt, is ‘ie precies op tijd, om 22.00 uur, weer terug.  Ook stelt Michael P. op de zitting  dat hij zijn behandelaars makkelijk om de tuin leidt. Hij zegt  bijvoorbeeld dat het goed gaat, maar in werkelijkheid worstelt hij nog steeds met zijn drugsverslaving en snuift hij regelmatig Ritalin.

‘Vrijheden zijn onderdeel van de behandeling’

Forensisch psychologe Wineke Smid kent de concrete zaak niet, maar in zijn algemeenheid wijst ze er op dat vrijheden onderdeel zijn van behandeling. Hij zou hoe dan ook vrijkomen en dan kun je hem in zijn behandeling maar beter later wennen aan zijn toekomstige vrijheid.

“De kliniek kan natuurlijk ook zeggen, we behandelen hem niet en laten hem pas vrij als zijn straftijd er op zit, maar dan laat je iemand onbehandeld naar buiten gaan. En daar is de maatschappij ook niet beter mee af.”

De verdachte ontliep TBS

Michael P. ontliep TBS, omdat P. niet meewerkte. De zaak maakt duidelijk wat het probleem is,  zegt Smid. Psychiaters kunnen nu pas TBS adviseren als ze een stoornis hebben geconstateerd. Smid wil de wet veranderen. Als je een hoog risico op herhaling constateert moet je al TBS kunnen opleggen.

“Het zo zijn mooi zijn als we dat kunnen veranderen,  zodat we mensen voor tbs selecteren die hoogste riscio hebben en dat we niet prat gaan op de stoornis die iemand  moet hebben. Het gevaar op recidive is namelijk goed te bepalen, of iemand nou meewerkt of niet.  Je moet de wet aanpassen, zodat stoornis en risico loskoppelt.”

Meerdere onderzoeken naar de kliniek

Op dit moment lopen er meerdere onderzoeken naar zowel het detentietraject als de kliniek waar Michael P. verbleef. Waren zijn vrijheden wel legitiem? En is zijn behandeltraject volgens de regels verlopen.