Waarom is het zo bijzonder dat ze één lijst willen? En 5 andere vragen over een mogelijke samenwerking tussen GroenLinks en PvdA

GroenLinks- en PvdA-kiezers zijn voor een gezamenlijke lijst bij de Tweede Kamerverkiezingen. Een bijzondere uitkomst, zegt hoogleraar politiek pluralisme Sarah de Lange. We vroegen haar wat een linkse samenleving kan opleveren en of er ook nadelen zijn.

De Lange doet aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar hoe sociale verdeeldheid zich vertaalt in partijpolitiek en hoe verdeeldheid het functioneren van een democratie beïnvloedt.

1. Zijn er vaker partijfusies bij Tweede Kamerverkiezingen?

"Partijfusies zijn heel gebruikelijk", zegt De Lange. "Het komt vaak voor als partijen bijna geen zetels meer hebben in de Tweede Kamer of wanneer ze denken dat wanneer ze samengaan, ze invloed kunnen uitoefenen op de coalitie-vorming. Dat is wat hier aan de hand is, dat gebeurt vaak in Europa."

"Maar," zegt ze, "ik heb nog nooit een fusie gezien tussen een groene en een sociaaldemocratische partij."

2. Waarom is dat zo bijzonder?

De Lange: "Omdat sociaaldemocraten in veel West-Europese landen lange tijd bij de grootste partijen hoorden die meededen in een parlement. In Scandinavische landen is het vaak zelfs de grote partij. Daardoor hebben die partijen eigenlijk nooit de noodzaak gevoeld tot fuseren met nieuwe politieke bewegingen die opkwamen en electorale rivalen bleken te zijn."

"In dat opzicht is dit dus heel nieuw en dat komt mede door het feit dat de PvdA er relatief slecht voorstaat", legt ze uit. "Dat geldt voor meer sociaaldemocratische partijen, maar er zijn er niet zoveel die zo klein zijn geworden als de PvdA."

3. Ze zeggen zelf dat ze versplintering tegen willen gaan. Is dat een terechte reden?

"Nederland heeft natuurlijk een uitzonderlijk hoog aantal partijen met zestien verkozen partijen. Dat is een hoger aantal dan in de meeste andere landen. En wat we in Nederland ook zien is dat partijen gemiddeld genomen steeds kleiner zijn geworden", legt de hoogleraar politiek pluralisme uit.

"Daarmee kan deze fusie er natuurlijk wel degelijk voor zorgen dat deze twee partijen samen weer aan de top van de electoraal grootste partijen komen te staan en er dus minder versplintering is."

4. Zouden ze als gefuseerde partij meer stemmen halen dan apart?

"Het potentieel zit natuurlijk in het weghalen van kiezers, bijvoorbeeld bij de SP, D66, de Partij voor de Dieren, Volt en dergelijke. Het komt voort uit het idee dat deze nieuwe fusiebeweging een sterke stem in de coalitieonderhandelingen zou kunnen zijn", zegt ze.

"Ik geloof niet dat de ambitie is dat ze de grootste worden of een meerderheid halen", voegt ze daaraan toe. "Dat is in het huidige politieke landschap niet mogelijk. De ambitie is eerder om één van de partijen aan de onderhandelingstafel te zijn, om invloed uit te kunnen oefenen."

5. Heeft een partijfusie in het verleden vruchten afgeworpen?

De Lange: "We zien vaak dat partijen die net gefuseerd zijn, in eerste instantie een boost krijgen. Maar dat het op de lange termijn toch stabiliseert op het niveau waarop deze partijen zaten of dat het langzaam terugloopt. Dat was bijvoorbeeld het geval was bij het CDA toen die partij gevormd werd."

Het CDA komt voort uit de fusie van drie christelijke partijen, legt De Lange uit. "Die waren langzaam - vanwege de ontzuiling - kleiner geworden. Bij de fusie werd het weer de grootste politieke partij van Nederland. Maar gedurende de jaren 80 en 90 is het stempercentage weer langzaam teruggelopen."

6. Is het kwijtraken van je eigen identiteit dan ook een gevaar?

"Uiteraard", zegt de politicoloog. "Maar ik moet wel zeggen dat als je naar de standpunten van beide programma's kijkt, dat allebei de partijen inmiddels heel veel op elkaar lijken. En dat er diep wordt nagedacht over wat een gedeeld programma moet zijn."

Het gevaar zit hem er volgens haar meer in dat een partij moet gaan besturen en keuzes zal moeten maken. "Dan moet je kiezen of je investeert in het ene of andere beleidsterrein, dus prioriteit geven aan bijvoorbeeld klimaatverandering of armoedebestrijding." En dan kun je in een situatie komen waarin de ene helft van de achterban het daarmee eens is, en de ander niet, zegt ze. Dan is het nog maar de vraag wat dat met de fusie doet.