Er is veel spanning rond de natuurherstelwet, waarover een deel van de Europese Commissie morgen stemt. Daarmee worden landen gedwongen hun natuur en biodiversiteit te beschermen en te herstellen. Volgens voor- en tegenstanders staat er veel op het spel.

Voorstanders zien de wet als noodzakelijke maatregel voor natuur en biodiversiteit. Tegenstanders hebben vooral kritiek op het juridische component van de wet. Want wordt er onvoldoende resultaat gehaald, dan kan een land daartoe gedwongen worden. Universitair hoofddocent omgevingsbeleid aan de Open Universiteit Raoul Beunen beantwoordt vragen over wet.

1. Wat staat er in de Europese natuurherstelwet?

Het is een groot pakket, dat onderdeel is van de Europese Green Deal om Europa in 2050 klimaatneutraal te maken. Een van de belangrijke punten is dat de natuur niet verder mag verslechteren. Ook moet in 2030 op 20 procent van de grond maatregelen genomen zijn om natuurherstel te versnellen.

"Die afspraken zijn 30 jaar geleden ook al eens gemaakt, maar het gaat niet hard genoeg. Deze natuurherstelwet moeten die afspraken dus kracht bijzetten. Het gaat er vooral om dat lidstaten met de bestaande afspraken aan de slag gaan. Een soort extra stok aan de deur. Er gebeurt nu onvoldoende of niks", vertelt Beunen.

2. Er zijn de afgelopen tijd al meerdere klimaatmaatregelen in Europa gepresenteerd, is dit extra pakket wel nodig?

Er zijn echt grote problemen met de staat van de natuur, vertelt Beunen. Onder meer droogte, klimaatverandering en het achteruitgaan van ecosystemen zijn grote gevaren. Beunen vindt dat er veel intenties zijn, en dat deze natuurherstelwet die intenties om moet zetten in wetten. Echt harde afspraken, waar lidstaten actief mee aan de slag moeten.

3. Wat gebeurt er als er niks aan natuurherstel wordt gedaan?

Beunen zegt dat uit heel veel studies blijkt dat de biodiversiteit enorm verslechtert. "We hebben te maken met het veranderende klimaat. We zien bijvoorbeeld steeds meer verdroging, maar ook overstromingen."

"En dat heeft niet alleen gevolgen voor de natuur, maar ook voor ons, de maatschappij. En daar is deze natuurherstelwet ook op gericht, dat de maatschappij beter wordt beschermd voor de veranderingen waarmee te maken hebben."

4. Boeren zijn bang dat de wet Nederland extra op slot zet, zoals met stikstof gebeurt. Is die angst terecht?

Onder meer LTO, VNO-NCW en MKB Nederland zijn fel tegen, omdat zij bang zijn dat Nederland door deze nieuwe wet op slot komt te zitten. En ze wijzen daarbij naar een onderzoek, gedaan door ingenieursbureau Arcadis. Daaruit blijkt dat de agrarische sector het meest bang zou moeten zijn voor deze wet. Ook projecten voor woningbouw, energietransitie en infrastructuur zouden vertraagd kunnen worden door deze wet.

"Ten eerste is het een verkeerde interpretatie van het Arcadis-rapport. Nederland zit niet op slot en gaat niet op slot. En ten tweede, de problemen die we nu hebben, komen juist voort uit het feit dat de overheid veel te weinig maatregelen heeft genomen om de natuur te beschermen", vertelt Beunen.

Beunen begrijpt niet dat boeren bang zijn voor deze wet. "De gevolgen van klimaatverandering hebben enorme gevolgen voor bijvoorbeeld voedselvoorziening. Om juist maatregelen te nemen kun je die voedselproductie juist waarborgen, denk aan bijvoorbeeld water langer vast houden."

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."