Waarom het voor linkse regeringen lastig is om hun klimaatbeloften na te komen

Ze werden verkozen met ambitieuze klimaatplannen, maar wereldwijd liggen linkse regeringen onder vuur omdat ze veel beloftes niet waar kunnen maken. "Linkse partijen krijgen al gauw het verwijt krijgen dat ze niet goed voor de economie zorgen."

De ontbossing in de Amazone gaat ook onder de linkse president Luiz Inácio Lula da Silva door. Terwijl hij in zijn verkiezingscampagne zei de ontbossing juist terug te willen dringen, was de vernietiging van het belangrijke regenwoud in de eerste drie maanden van 2023 de op een na grootste in de geschiedenis. Alleen vorig jaar verdween er nog meer bos in een kwartaal.

Olieboringen en bruinkoolwinning

De Braziliaanse president is niet de enige linkse regeringsleider die moeite heeft om zijn klimaatbeloften na te komen. Zo gaf de Amerikaanse president Joe Biden vorige maand zijn goedkeuring aan omstreden olieboringen in Alaska. En dat terwijl Biden zijn kiezers had beloofd dat hij geen nieuwe boorlicenties zou afgeven als hij eenmaal in het Witte Huis zou zitten.

Ook in Duitsland moest regeringspartij De Groenen een pijnlijk besluit nemen: energiebedrijf RWE kreeg toestemming om de grond bij Lützerath af te graven om bruinkool te winnen. Honderden demonstranten bezetten het verlaten 'bruinkooldorp', maar begin dit jaar werd het protest door de Duitse politie beëindigd.

Klimaatbeleid raakt economie

"Je ziet eigenlijk in heel veel landen dat het best wel moeilijk blijkt. De praktijk is gewoon best wel weerbarstig", zegt klimaatexpert Louise van Schaik van Instituut Clingendael. "Het laat vooral zien hoe moeilijk het is om klimaatverandering aan te pakken zodra het grote economische belangen raakt."

Ze ziet dat er in dat geval al snel het argument op tafel komt dat het beleid slecht zou zijn voor de werkgelegenheid en dat daarom bijvoorbeeld boringen naar olie en gas of houtkap door moeten blijven gaan. "Het is gewoon heel moeilijk om klimaatbeleid dat de economie raakt door te voeren."

Verwijt aan linkse partijen

Toch helpt het volgens Van Schaik wel als er politici in een regering zitten die er echt werk van willen maken: "Partijen die zeggen klimaatbeleid serieus te nemen, nemen klimaatbeleid over het algemeen ook iets serieuzer", legt ze uit. Maar ook dan blijft het voor regeringen moeilijk om de plannen er doorheen te krijgen.

"Wat ook nog wel een beetje meespeelt, is dat linkse partijen al gauw het verwijt krijgen dat ze te veel geld uitgeven en niet goed voor de economie zorgen", zegt de klimaatexpert daarover. "Als ze dan meteen met heel veel klimaatbeleid komen en ervan worden beticht dat ze daarmee de economie kapot maken, dan is het voor hen ook best wel lastig om het beleid door te voeren."

'Eerder beleid ebt nog door'

Daarnaast 'ebt' eerder beleid ook nog door, zegt Van Schaik. Zo ondervindt de Braziliaanse president Lula nu nog de gevolgen van de versoepelingen die zijn rechtse voorganger Jair Bolsonaro doorvoerde voor de houtkap in de Amazone. "Het duurt vaak even voordat nieuw beleid is ingezet."

En ook al zou het regeringen lukken om hun klimaatbeloften direct om te zetten in maatregelen, ook dan is het effect daarvan nog niet meteen terug te zien, benadrukt de Clingendael-deskundige. "Ze kunnen zaken in gang zetten die over 3 of 4 jaar wél heel veel effect hebben, maar nu nog niet."

'Gevestigde belangen aanpakken'

Tegelijkertijd zijn er volgens Van Schaik ook lichtpuntjes te zien: "Je ziet wel dat het de goede kant op gaat. De energietransitie versnelt op bepaalde manieren ook wel, en landen willen daarin ook sneller zijn en met elkaar concurreren." Zo wil China in 2060 helemaal klimaatneutraal zijn, terwijl de Europese Unie dat al 10 jaar eerder wil halen.

"Maar je ziet ook hoe moeilijk het is om klimaatbeleid door te voeren dat ervoor zorgt dat de vervuiler betaalt, bijvoorbeeld door middel van een CO2-belasting voor het bedrijfsleven", vervolgt ze. "Gevestigde belangen en heilige huisjes zullen toch echt moeten worden aangepakt en dat is in elk land heel erg lastig."

Macht van Europese Unie

Als positieve uitzondering noemt ze de Europese Unie, waar de lidstaten 'harde afspraken en harde wetten' met elkaar hebben gemaakt, zoals dus die deadline om in 2050 helemaal klimaatneutraal te zijn. "Daarin zie je ook dat de EU eigenlijk heel goed gaat in klimaatbeleid."

En de strengere regels worden ook steeds meer opgelegd aan landen die handel willen bedrijven met Europa, ziet Van Schaik: "De EU is de grootste economie van de wereld en gebruikt ook die marktmacht, en gaat dat in de toekomst waarschijnlijk ook in steeds grotere getale gebruiken, om andere landen ertoe aan te zetten om sneller te gaan met het klimaatbeleid."

Gaat de transitie snel genoeg?

Maar die landen zien ook zelf al wel in dat er snel iets moet veranderen, benadrukt de klimaatexpert. "Ook daar is het besef dat een duurzame economie hebben uiteindelijk goedkoper is, want het is goedkoper als je brandstoffen zoals olie en gas niet uit de grond hoeft te pompen, maar bijvoorbeeld wind- en zonne-energie uit de lucht kunt halen."

"Dus wat dat betreft heb ik er wel vertrouwen in, het is alleen de vraag of het snel genoeg gaat", zegt Van Schaik tot slot. De cruciale uitdaging voor regeringen is volgens haar dan ook om weerstand te bieden tegen de gevestigde belangen 'om snelheid te maken in de transitie'.