radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Waarom het voor linkse regeringen lastig is om hun klimaatbeloften na te komen

Waarom het voor linkse regeringen lastig is om hun klimaatbeloften na te komen
Een protestbord tijdens een klimaatmars in de Duitse stad München
Bron: AFP

Ze werden verkozen met ambitieuze klimaatplannen, maar wereldwijd liggen linkse regeringen onder vuur omdat ze veel beloftes niet waar kunnen maken. "Linkse partijen krijgen al gauw het verwijt krijgen dat ze niet goed voor de economie zorgen."

De ontbossing in de Amazone gaat ook onder de linkse president Luiz Inácio Lula da Silva door. Terwijl hij in zijn verkiezingscampagne zei de ontbossing juist terug te willen dringen, was de vernietiging van het belangrijke regenwoud in de eerste drie maanden van 2023 de op een na grootste in de geschiedenis. Alleen vorig jaar verdween er nog meer bos in een kwartaal.

Olieboringen en bruinkoolwinning

De Braziliaanse president is niet de enige linkse regeringsleider die moeite heeft om zijn klimaatbeloften na te komen. Zo gaf de Amerikaanse president Joe Biden vorige maand zijn goedkeuring aan omstreden olieboringen in Alaska. En dat terwijl Biden zijn kiezers had beloofd dat hij geen nieuwe boorlicenties zou afgeven als hij eenmaal in het Witte Huis zou zitten.

Ook in Duitsland moest regeringspartij De Groenen een pijnlijk besluit nemen: energiebedrijf RWE kreeg toestemming om de grond bij Lützerath af te graven om bruinkool te winnen. Honderden demonstranten bezetten het verlaten 'bruinkooldorp', maar begin dit jaar werd het protest door de Duitse politie beëindigd.

Bekijk ook

Klimaatbeleid raakt economie

"Je ziet eigenlijk in heel veel landen dat het best wel moeilijk blijkt. De praktijk is gewoon best wel weerbarstig", zegt klimaatexpert Louise van Schaik van Instituut Clingendael. "Het laat vooral zien hoe moeilijk het is om klimaatverandering aan te pakken zodra het grote economische belangen raakt."

Ze ziet dat er in dat geval al snel het argument op tafel komt dat het beleid slecht zou zijn voor de werkgelegenheid en dat daarom bijvoorbeeld boringen naar olie en gas of houtkap door moeten blijven gaan. "Het is gewoon heel moeilijk om klimaatbeleid dat de economie raakt door te voeren."

Verwijt aan linkse partijen

Toch helpt het volgens Van Schaik wel als er politici in een regering zitten die er echt werk van willen maken: "Partijen die zeggen klimaatbeleid serieus te nemen, nemen klimaatbeleid over het algemeen ook iets serieuzer", legt ze uit. Maar ook dan blijft het voor regeringen moeilijk om de plannen er doorheen te krijgen.

"Wat ook nog wel een beetje meespeelt, is dat linkse partijen al gauw het verwijt krijgen dat ze te veel geld uitgeven en niet goed voor de economie zorgen", zegt de klimaatexpert daarover. "Als ze dan meteen met heel veel klimaatbeleid komen en ervan worden beticht dat ze daarmee de economie kapot maken, dan is het voor hen ook best wel lastig om het beleid door te voeren."

Bekijk ook

'Eerder beleid ebt nog door'

Daarnaast 'ebt' eerder beleid ook nog door, zegt Van Schaik. Zo ondervindt de Braziliaanse president Lula nu nog de gevolgen van de versoepelingen die zijn rechtse voorganger Jair Bolsonaro doorvoerde voor de houtkap in de Amazone. "Het duurt vaak even voordat nieuw beleid is ingezet."

En ook al zou het regeringen lukken om hun klimaatbeloften direct om te zetten in maatregelen, ook dan is het effect daarvan nog niet meteen terug te zien, benadrukt de Clingendael-deskundige. "Ze kunnen zaken in gang zetten die over 3 of 4 jaar wél heel veel effect hebben, maar nu nog niet."

'Gevestigde belangen aanpakken'

Tegelijkertijd zijn er volgens Van Schaik ook lichtpuntjes te zien: "Je ziet wel dat het de goede kant op gaat. De energietransitie versnelt op bepaalde manieren ook wel, en landen willen daarin ook sneller zijn en met elkaar concurreren." Zo wil China in 2060 helemaal klimaatneutraal zijn, terwijl de Europese Unie dat al 10 jaar eerder wil halen.

"Maar je ziet ook hoe moeilijk het is om klimaatbeleid door te voeren dat ervoor zorgt dat de vervuiler betaalt, bijvoorbeeld door middel van een CO2-belasting voor het bedrijfsleven", vervolgt ze. "Gevestigde belangen en heilige huisjes zullen toch echt moeten worden aangepakt en dat is in elk land heel erg lastig."

Bekijk ook

Macht van Europese Unie

Als positieve uitzondering noemt ze de Europese Unie, waar de lidstaten 'harde afspraken en harde wetten' met elkaar hebben gemaakt, zoals dus die deadline om in 2050 helemaal klimaatneutraal te zijn. "Daarin zie je ook dat de EU eigenlijk heel goed gaat in klimaatbeleid."

En de strengere regels worden ook steeds meer opgelegd aan landen die handel willen bedrijven met Europa, ziet Van Schaik: "De EU is de grootste economie van de wereld en gebruikt ook die marktmacht, en gaat dat in de toekomst waarschijnlijk ook in steeds grotere getale gebruiken, om andere landen ertoe aan te zetten om sneller te gaan met het klimaatbeleid."

Gaat de transitie snel genoeg?

Maar die landen zien ook zelf al wel in dat er snel iets moet veranderen, benadrukt de klimaatexpert. "Ook daar is het besef dat een duurzame economie hebben uiteindelijk goedkoper is, want het is goedkoper als je brandstoffen zoals olie en gas niet uit de grond hoeft te pompen, maar bijvoorbeeld wind- en zonne-energie uit de lucht kunt halen."

"Dus wat dat betreft heb ik er wel vertrouwen in, het is alleen de vraag of het snel genoeg gaat", zegt Van Schaik tot slot. De cruciale uitdaging voor regeringen is volgens haar dan ook om weerstand te bieden tegen de gevestigde belangen 'om snelheid te maken in de transitie'.

Tom van 't Einde legt in de studio uit waarom het voor linkse regeringen lastig is om hun klimaatbeloften na te komen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant