Aangifte tegen Marco Borsato voor ontucht met een minderjarig meisje is 2 jaar geleden gedaan, maar vandaag is pas besloten dat de zanger wordt vervolgd. Zulke zedenzaken worden vaak later behandeld dan gepland, en dat heeft gevolgen volgens experts.

2 jaar geleden deed een jonge vrouw aangifte tegen Borsato, omdat hij haar 'onzedelijk zou hebben betast' toen ze 15 jaar oud was. De aangifte zou met voorrang worden behandeld, maar dat is het Openbaar Ministerie niet gelukt. En het is niet de eerste zedenzaak waarbij het gebeurt, want het komt vaker voor.

Bewijslast

Het doel van Justitie en politie is om 80 procent van de zedenzaken vanwege de grote impact binnen een halfjaar af te ronden, zodat het OM kan besluiten of er vervolging nodig is. Maar dat gaat de afgelopen jaren steeds minder goed.

"Het is belangrijk dat zedenzaken snel worden opgepakt vanwege de bewijslast", zegt voormalig zedenrechercheur Frank van Kesteren. "Natuurlijk als eerste omdat bewijs snel verdwenen kan zijn. En dat is niet altijd lichamelijk, wat mensen wel denken. Het gaat om sporen als bloed of sperma, maar ook filmpjes of telefoongegevens."

Weten waar je aan toe bent

Een andere reden voor het belang is dat hoe langer een slachtoffer moet wachten, hoe meer onzekerheid er bij diegene is. "Bijvoorbeeld over of een verdachte nog een keer kan toeslaan, of belangrijke dingen kan kwijtmaken", legt Van Kesteren uit. "Een slachtoffer kan ook pas met de verwerking beginnen als alles in gang is gezet."

Maar dat geldt ook voor de verdachten. "Het zal maar zo zijn dat je valselijk wordt beschuldigd, dan wil je ook weten waar je aan toe bent", zegt Van Kesteren. "Of als er wel iets is gebeurd, maar je als verdachte denkt dat het met wederzijdse toestemming was, dan wil je dat in het echt kunnen zeggen of je in ieder geval kunnen uitspreken."

Dagen veranderen in maanden

Maar waarom duurt het dan allemaal zo lang? "Je hebt acute zaken waarbij je bijvoorbeeld om 3 uur 's nachts een melding krijgt, die gelijk wordt opgepakt als er sporen zijn. Dan gaat een team er gelijk mee aan de slag", vertelt Van Kesteren. "Dan moet een slachtoffer soms naar het ziekenhuis voor sporenonderzoek, en dat wordt dan allemaal veiliggesteld."

"Maar er is ook ander werk, zoals ik al zei, zoals het in beslag nemen van een telefoon en het verhoren van een verdachte. En soms liggen er zoveel andere acute zaken, dat het een paar dagen tijd in beslag neemt. En dat worden soms weken of maanden."

Personeelstekort

Dat komt deels door personeelstekorten, verklaart Van Kesteren. Maar er is ook een 'gigantische' toename in het aantal zedenzaken. "Er gebeurt online ook heel veel, dat is 'digitaal misbruiken'. Iemand voor hoer uitmaken, of een TikTok-kanaal met allerlei blootfilmpjes. Dat zijn ook zedenzaken."

Van Kesteren vindt dat er niet genoeg kennis bij de politie, ook op digitaal vlak. Daardoor blijven er volgens hem dingen liggen. "En anderen zijn overladen met werkzaamheden", voegt hij toe.

Nieuwe wet

"Het is echt een opeenstapeling van zaken. Mensen kijken continu tegen een achterstand aan, waardoor je elke dag keuzes moet maken", zegt Van Kesteren. En met de nieuwe zedenwet die eraan komt, voorziet hij dat het aantal zaken alleen maar toeneemt. "Dan moet je iemand echt toestemming gaan vragen om seks te kunnen hebben."

"Die toestemming moet er van beide kanten zijn. Is die niet gevraagd, dan zie je echt een toestroom aan zaken komen. Dus dat kan problemen gaan opleveren."

Het kabinet heeft besloten een pilot voor de opvang van dakloze arbeidsmigranten met drie jaar te verlengen. De gemeente Venlo is verheugd: daar is het project een groot succes. "De straten zijn veel leger. En je wil voorkomen dat mensen doodgaan."

De naar schatting tienduizend dakloze arbeidsmigranten uit de EU die in Nederland verblijven hebben zonder langdurig verblijf of inschrijving bij de gemeente geen recht op opvang of zorg, met alle gevolgen van dien.

Duizenden arbeidsmigranten

Met zeven miljoen euro van het Rijk hebben gemeenten die meedoen aan een pilotprogramma extra plekken ingericht om de arbeidsmigranten toch op te kunnen vangen. Venlo is een van die gemeenten. In de regio Noord-Limburg werken zo'n 53.000 arbeidsmigranten, waarvan 13.500 in Venlo.

Wethouder Jacques Smeets doet daarom graag mee. Venlo trekt als grensgemeente en als grootste tuinbouwgebied in de EU veel bedrijvigheid. "Mensen worden door uitzendbureaus hierheen gehaald, maar ze raken hun werk kwijt en staan opeens op straat, zonder onderdak en inkomsten. Dat veroorzaakt overlast."

Overleven

"Mensen slapen overal: in tentjes, in de bossen, in parkeergarages. Ze vallen soms mensen lastig. Je moet je voorstellen wat dat mentaal met arbeidsmigranten doet, als je zo moet overleven. De verleiding om drank en drugs te gebruiken is dan groot", zegt Smeets.

De gemeente Venlo biedt nu structureel een tijdelijke opvang aan arbeidsmigranten om hen zo opnieuw naar werk en onderdak te begeleiden, of hen met de juiste hulp vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst.

'Voorkomen dat mensen doodgaan'

Deze aanpak is noodzakelijk, denkt de wethouder. "Op de toptijd zagen we 40 tot 75 arbeidsmigranten op straat leven. Je wil voorkomen dat er mensen doodgaan op straat. Door de aanpak zien we dat het aantal daklozen terugloopt. Het probleem wordt beheersbaarder. Je krijgt grip op deze doelgroep."

De pilot in Venlo omvat een speciale opvanglocatie voor dakloze arbeidsmigranten. Het Leger des Heils werkt hier samen met stichting Barka, die ervaring heeft met de doelgroep. Het voormalige verzorgingstehuis Beerendonck biedt plek aan maximaal vijftien mensen. De meerderheid is afkomstig uit Polen.

Intensieve begeleiding

Het gaat vooral om mensen die al langere tijd of meerdere keren dakloos zijn geweest. Vaak hebben ze te maken met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Niet iedereen komt er binnen: de opvang is tijdelijk en bedoeld om mensen door middel van intensieve begeleiding weer aan het werk te helpen.

Krzysztof is zo'n arbeidsmigrant die hoopvol naar Nederland trok, maar zijn werk verloor en wekenlang op straat belandde. Hij vond het leven op straat zwaar. Hij voelde zich eenzaam, vernederd en onzeker over de toekomst.

'De straat is niet mijn wereld'

In De Beerendonck kwam hij tot rust en kreeg hij psychische hulp. Hij is heel dankbaar: er is nu zicht op een baan in de logistiek en onderdak. "Ik kan nu snel herstellen. Ik wil niet op straat leven, want dat is niet mijn wereld", vertelt hij.

"Ik heb hulp gezocht, en gelukkig heb ik die gekregen. Ik weet nu dat ik volgende week een baan heb en accommodatie. Zo kan ik verder bouwen aan mijn leven."

80 procent geholpen

In maart kwam de gemeente Venlo met een tussentijdse evaluatie van de pilot, die succesvol lijkt. De andere vijf gemeenten waren al eerder begonnen en kwamen tot dezelfde conclusie.

Meer dan 80 procent van de deelnemers werd door het project geholpen. De helft van de 44 mensen die zich aanmeldden vond een nieuwe baan. Zes keerden vrijwillig terug naar hun land van herkomst en acht mensen worden nog steeds begeleid.

'De straten zijn leger'

Voor de overige 20 procent heeft de pilot niet gewerkt. Eén persoon werd doorverwezen naar de maatschappelijke opvang, en bij zeven anderen is het traject stopgezet door slecht gedrag. In de opvanglocatie geldt een zerotolerancebeleid met betrekking tot alcohol en drugs.

Wethouder Smeets is erg blij met deze resultaten. "De straten zijn echt een stuk leger. Het project doet ertoe." De mogelijkheid om vroeg in te grijpen maakt het verschil, denkt hij. "Zo kunnen we mensen naar een duurzame oplossing begeleiden, of naar ander werk."

Terugkeer

"Hulp bij vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst is ook een oplossing", vervolgt Smeets. Dit was het geval bij Andrzej. Na het verlies van zijn baan was hij zijn alcoholverslaving niet meer de baas, en besloot hij met hulp van Stichting Barka vrijwillig terug te gaan naar Polen.

Daar werkt hij nu als kok in een gemeenschap van Stichting Barka, waar hij ook voor zijn alcoholverslaving wordt behandeld. "Het was moeilijk, maar ik kon kiezen om terug te gaan naar Polen. Ik heb daar geen spijt van. Hier kan ik helpen en zijn ze blij met me, omdat ik kok ben van beroep. Het alternatief was dat ik weer op straat zou belanden."

In gesprek met sector

Het doel van de pilot is volgens wethouder Smeets ook om het systeem aan te pakken. Werkgevers en de uitzendbranche moeten ook veranderen, vindt hij. "Die halen mensen hierheen. Dat mag, in Europa mag je vrij reizen, maar het leidt soms tot excessen."

Een groot gedeelte van de bedrijven doet het goed, ziet Smeets, maar een deel niet. Met die bedrijven moeten afspraken worden gemaakt. "We moeten in gesprek met de branche en een convenant afspreken." Dat ben je aan de arbeidsmigranten verplicht, stelt de wethouder.

Waarschuwen

Smeets: "Mensen worden onder valse voorwendselen van heinde en verre hierheen gehaald, en vallen op een gegeven moment terug. Zonder dak boven hun hoofd, zonder baan."

Andrej waarschuwt jongeren in Polen nu om niet dezelfde fouten te maken die hij maakte toen hij naar Nederland kwam. "Jonge mensen komen naar Nederland en hun eerste vraag gaat niet over waar de supermarkt is en ze eten kunnen krijgen, maar waar de dichtstbijzijnde coffeeshop en dealer zijn."

Nieuwe fondsen

Na 2025 stopt de pilot, maar de gemeenten hebben vorige week het nieuws gekregen dat de financiering in de voorjaarsnota geregeld is voor de opvang tot 2028. Er komt acht miljoen euro per jaar beschikbaar.

"Dat is positief nieuw", zegt wethouder Smeets. "Begin mei verwachten we een Kamerbrief daarover. Hoe de verdeling van middelen tussen de gemeenten eruit ziet, is nu nog niet duidelijk."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.