Het RIVM heeft de regels voor het transport van de coronavaccins aangescherpt. Voortaan mag dat alleen nog gedaan worden door gespecialiseerde bedrijven. Maar waarom is dat transport zo belangrijk?

Het AD kwam erachter dat vaccins werden vervoerd door een krokettenbakker. Goed bedoeld, maar de juiste koeling van vaccins is heel belangrijk. Volgens NOS zijn er bij het RIVM twee registraties van incidenten, waarbij 36 flesjes vernietigd moesten worden door slecht vervoer. Daardoor hebben 180 tot ruim 200 mensen dat vaccin niet kunnen krijgen.

Kwetsbaarheid

Wanneer een vaccin bij het vervoer door elkaar geschud wordt, kunnen de werkzame bestanddelen in het vaccin beschadigen. "Dat begint al als het vaccin nog bevroren is, ook al is het dan het minst kwetsbaar. Wanneer het vaccin daarna ontdooit en op transport wordt gezet, moet je hier al helemaal op letten", zegt Noortje Zwart, hoofd van de apotheek in het Amsterdam UMC.

Ook bij het mengen van bijvoorbeeld het Pfizer-vaccin mag er niet hard geschud worden, maar moet het vaccin 10 keer rustig heen en weer gezwenkt worden.

Bestanddelen vaccin

De werkzame stof in de verschillende coronavaccins heeft een genetische code (mRNA). Deze code wordt met vetbolletjes ingespoten tijdens de vaccinatie. Het mRNA wordt in het lichaam vertaald naar spikeproteïnen, een eiwit van het coronavirus. Dat wordt vervolgens zichtbaar voor de afweercellen van het lichaam. Vervolgens worden er antistoffen aangemaakt, die het virus kunnen herkennen als je besmet wordt.

Bij sommige vaccins moet deze oplossing nog verdund worden. Bijvoorbeeld bij het Pfizer-vaccin. Nadat dit vaccin ontdooid is, moet er aan de oorspronkelijke flacon een vloeistof met zout worden toegevoegd. Wanneer de oplossing dan gemengd is met de vloeistof, kan het vaccin worden toegediend.

Zorgvuldig vervoeren

Volgens Zwart is het daarom belangrijk dat er alleen met gecertificeerde leveranciers gewerkt wordt. "Zij hebben van tevoren aangetoond dat ze de juiste maatregelen voor het vervoer kunnen treffen en dat het vaccin stabiel vervoerd wordt."

Hoe voorzichtig moet je dan rijden? Hoewel vaccins kwetsbaar zijn, is nog niet onderzocht welke verkeersdrempel je tijdens transport wel met 50 kilometer per uur mag nemen en welke niet. Daarom moet de focus volgens hoofdapotheker Zwart niet liggen op 'wat is schudden en wat niet', maar op het zo netjes en zorgvuldig mogelijk zijn. "Verpak de vaccins goed en leg ze niet los in een bak. Er moet kwaliteit gegarandeerd worden bij het vervoeren van vaccins."

Gevolgen

Als er te hard geschud is, beschadigen de eiwitten, zegt Zwart. "Als de deeltjes in een flacon heel hard tegen elkaar botsen kunnen ze kapot gaan en uit elkaar vallen", legt Nicole Hunfeld uit, ziekenhuisapotheker in het Erasmus mc.

En is er te hard geschud met een vaccin, dan is dit niet goed aan te tonen. Met eiwitstoffen kan het zo zijn dat er schuim ontstaat in een flacon, maar als je dat ziet, dan is het eigenlijk al te laat, legt Zwart uit. "Dit betekent dat er al eiwitten kapot aan het gaan zijn en daarnaast verdwijnt dit schuimlaagje uiteindelijk weer."