De opkomst is bij Europese verkiezingen bijna altijd lager dan bij andere. Vooral jongeren zijn moeilijk naar de stembus te krijgen, deze politicoloog denkt dat het deze keer anders kan zijn. "Jonge generatie nam vrijheid voor lief, dat is veranderd."

Volgens politicoloog en oprichter van De Kiesmannen, Jochem Jordaan, is het lastig om te voorspellen hoeveel jonge mensen er gaan stemmen voor de Europese verkiezingen. "Want je moet eigenlijk de peilingen van 27 lidstaten bij elkaar optellen. Die hebben allemaal weer te maken ook met hun eigen interne afwegingen en hun interne situaties in het thuisland."

Aandacht voor Den Haag

Dat betekent dat het heel lastig is om te voorspellen hoeveel jongeren gaan stemmen voor de verkiezingen van volgende week. "Er bestaat ook de vrees, zeker in Nederland, dat de opkomst helemaal niet hoog gaat zijn." Dit heeft volgens Jordaan alles te maken met hoeveel politiek er al dagelijks langs onze oren vliegt.

"We hebben natuurlijk veel aandacht voor politiek Den Haag op dit moment, met een nieuwe aanstaande premier", vertelt hij. "Maar ook voor conflicten in Gaza en Israël, dat veel media-aandacht opeist. Dus we hebben een beetje het idee dat het thema Europa ondersneeuwt."

Verkiezingen 2019 een uitschieter

De vorige verkiezingen van 2019 zijn volgens Jordaan een uitschieter, toen gingen wel veel jongeren naar de stembus. "De opkomst in heel Europa lag boven de 50 procent. In Nederland lag het boven de 40 procent", vertelt hij.

"Waar de Europese Unie en wij natuurlijk ook vooral heel blij mee waren, is dat er veel meer jongeren gingen stemmen." Hij vertelt dat in 2014 18 procent van de jongeren ging stemmen, in 2019 was dat meer dan 34 procent. "Dat is eigenlijk een verdubbeling."

Grote campagnes, klimaat en Timmermans

Hij denkt dat er meerdere redenen zijn voor deze verdubbeling. Zo was 2019 de eerste keer dat er grote campagnes werden gevoerd om te stemmen. "Dat heeft aangeslagen. Met name omdat de Brexit net had plaatsgevonden en heel veel Europeanen daardoor urgentie voelden om hun stem voor Europa te laten horen." Naast de nasleep van Brexit was ook klimaat een belangrijk thema door de grote klimaatprotesten in 2019. "Dat heeft mensen naar dat stemhokje getrokken."

Ook speelde Frans Timmermans volgens de politicoloog een rol. "Dat was een van de weinige keren dat we iemand hadden die Nederlanders daadwerkelijk kenden. Dus dat gaf Europa een gezicht."

Vredesproject 'niet zo sexy'

Een belangrijk thema voor deze verkiezingen, dat jongeren naar de stembus kan brengen, is volgens Jordaan veiligheid en defensie. "We zitten natuurlijk in nieuwe geopolitieke realiteit sinds de invasie van Rusland in Oekraïne", zegt hij. "En eigenlijk zijn we dus weer terug naar de kern van waar Europa ooit mee begonnen is: als een vredesproject.

"Dat is misschien niet zo sexy, dat thema en het vredesproject, zeker onder jonge mensen. Maar we zien wel dat dat een van de belangrijkste verkiezingsthema's is." Hij ziet ook dat veel mensen denken dat er meer Europese samenwerking nodig is. "Van rechts tot links, ook Nederlandse partijen zijn het daar wel over eens."

'Jongeren namen vrijheid voor lief'

Hoewel veiligheid vroeger juist leefde onder oudere generaties, ziet Jordaan dat het ook voor jongeren een reden is geworden om te gaan stemmen. "Wij als jonge generatie namen vrijheid voor lief. En ik denk dat dat sinds de invasie van Rusland en in Oekraïne wel is veranderd."

Zo komt Jordaan op veel mbo-scholen waar hij het gesprek aangaat. "Ik vraag dan: 'Zou jij het leger ingaan als we straks op een serieuze dreiging krijgen?' Of 'Vind je het belangrijk dat we meer investeren in Defensie?'. En dan zie je opeens toch wel dat er veel jongeren bezig zijn met dit thema."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."