radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Waarom een coalitie van VVD, D66, CDA, GroenLinks en PvdA voor nu de enige optie lijkt in de formatie

Waarom een coalitie van VVD, D66, CDA, GroenLinks en PvdA voor nu de enige optie lijkt in de formatie
Rutte en Kaag
Bron: ANP

Het gaat moeizaam met de formatie. De enige optie waarvan niemand heeft gezegd: die ga ik koste wat kost tegenhouden is een kabinet van VVD, D66, CDA, PvdA en GroenLinks, ziet politiek commentator Joost Vullings. "Er zijn wel blokkades, maar geen veto's."

Inmiddels is de formatie al weer 3 volle weken aan de gang. Een ideaal kabinet lijkt voor geen enkele partij mogelijk, dus lijkt een verstandshuwelijk tussen de vijf bovengenoemde partijen de enige optie. "Op dit moment", zegt politiek commentator Joost Vullings er met nadruk bij, want in het hele formatieproces kunnen verhoudingen altijd veranderen. Maar het zijn wel de partijen die met elkaar om de tafel zullen moeten, want alle andere opties zijn vooralsnog onbespreekbaar. Een overzicht van knelpunten, hobbels en mogelijkheden.

Koersen af op een formatie met vijf partijen?

"Wat CDA en VVD willen is voortzetting van de huidige coalitie, maar dat zit er op dit moment niet in. Om twee redenen: D66 wil niet meer met de ChristenUnie en de ChristenUnie zegt zelf niet te willen onderhandelen. Dan heb je die optie afgeschreven. Dat vinden VVD en CDA jammer, al snappen ze dat ze naar links moeten kijken, naar twee partijen die aan elkaar gekoppeld zitten. En dat vinden zij er een teveel. Het is niet nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer en ook inhoudelijk zien ze het niet zitten."

"We zitten nu in de fase waarin het CDA kijkt of ze de PvdA en GroenLinks van elkaar los kunnen wrikken. Maar dat is niet mogelijk, op dit moment is het uitgesloten dat ze elkaar loslaten, want dan word je snoeihard uitgelachen door iedereen. Dat is in deze fase van de strijd volkomen uitgesloten."

"Ze willen dus zonder Jesse Klaver van GL onderhandelen, maar met Lilianne Ploumen de PvdA. Maar het is op dit moment echt ondenkbaar dat GroenLinks en de PvdA elkaar op korte termijn loslaten. Dan lijkt er op dit moment eigenlijk maar een optie te zijn: dat is formeren met VVD, CDA, D66, PvdA en GroenLinks. Er liggen wel blokkades, maar er zijn geen veto's. Dat ze zeggen dat het niet voor de hand ligt, is een blokkade, maar dat is wat anders dan een veto. Je kunt het ook kantelen."

Lees ook

Welke andere werkbare opties zijn er?

"De enige optie die op dit moment in ieder geval lijkt te kunnen, is de optie met vijf partijen. Alleen is dat een optie die voor vier van die vijf partijen ingewikkeld ligt. Laten we wel wezen, voor de PvdA en GL is onderhandelen met Rutte ook geen pretje. Als deze coalitie gaat onderhandelen, dan krijgt je onrustige GroenLinks-leden, onrustige VVD'ers, onrustige PvdA'ers en onrustige CDA'ers. Dit om aan te geven dat dit een coalitie is die voor alle partijen, behalve D66, gewoon ingewikkeld ligt en ongemakkelijk is."

"Aan de andere kant is het de enige optie waarvan niemand heeft gezegd: 'Dat ga ik koste wat het kost tegenhouden'. Dat gegeven maakt het logisch dat die partijen met elkaar gaan praten. Maar omdat het zo gevoelig ligt bij die achterban, kan je daar niet te makkelijk 'ja' op zeggen."

Welk spel kunnen we verwachten?

"Wat je nu ziet: CDA en VVD moeten een poging wagen om GroenLinks en PvdA uit elkaar te jagen. Als je dat niet doet, zegt je achterban: 'Hallo, je laat je als makke schapen naar de slachtbank leiden'. Je moet ook je achterban meenemen."

"Maar dit is het beeld van dit moment, dat kan alleen gaan veranderen als links elkaar gaat loslaten of als de ChristenUnie ineens weer Rutte omarmt. Maar dat gaan ze niet doen. Het ligt nu voor de hand dat dit setje van vijf partijen met elkaar gaat onderhandelen. Dat kan lukken, maar als het niet lukt, krijg je een andere situatie. Dan is het speelveld weer anders. Voor hetzelfde geld hebben PvdA en GroenLinks dan ruzie gekregen en is toch een kabinet met één van de linkse partijen mogelijk. Of de ChristenUnie denkt bij zichzelf: we gaan toch weer meedoen."

We moeten nog afwachten hoe lang het gaat duren, maar vandaag begint het: de formatie. Maar hoe komen we van de verkiezingsuitslag tot een nieuw kabinet? Politiek verslaggever Marloes Lemsom legt uit hoe het werkt.

Welke hobbels voorzie je op korte termijn?

"Je zit nu in het proces dat partijen moeten denken: het is niet ideaal, maar het moet. De eerste hobbel is dat partijen zeggen: 'Vooruit, we gaan met elkaar praten en echt onderhandelen over het regeerakkoord'. Als je gaat onderhandelen is de hobbel de inhoud. En dat is in combinatie met links altijd klimaat, migratie en belastingen. Dat is dan de volgende hobbel waarop het nog kan klappen."

"Uiteindelijk is de grootste hobbel die iedereen moet nemen de uitleg aan de achterban. GroenLinks en PvdA hebben heel wat uit te leggen als ze met Rutte gaan regeren. Maar ook CDA en VVD hebben iets aan hun achterban uit te leggen als ze met PvdA en GroenLinks gaan regeren."

"En dat is waar je naar zit te kijken, dat die partijen toch nog een poging doen de wedstrijd in hun voordeel te doen kantelen. Dat moet je ook laten zien aan je achterban. Dan moet je aanvaarden dat het niet ideaal is, maar het moet maar. En lukt dat dan niet, dan hebben we een nieuwe situatie en kijken we verder."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van inlichtingendienst AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen", aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar volgens de Europarlementariërs staat vast dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Staatssecretaris Zsolt Szabó van Digitalisering komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant