De Nederlandse economie is hard geraakt door de coronacrisis. Maar er is zicht op herstel, zo blijkt uit het jaarverslag van De Nederlandsche Bank (DNB). We vroegen econoom Martin Visser hoe de economie er in Nederland voor staat.

1. Overal hoorden we dat de economie enorm geraakt zou worden door corona, nu blijkt het mee te vallen. Hoe zit dat?

De situatie is heel dubbel. Het bruto binnenlands product heeft een historisch grote krimp meegemaakt, maar dit was inderdaad minder dan verwacht. Dat komt vooral door de onvoorspelbaarheid over het verloop van deze crisis. Er was vrees dat consumenten massaal op de rem zouden gaan en niks meer gingen uitgeven, maar dat is uiteindelijk niet echt zo.

Tussen de eerste en de tweede lockdown merkte je eigenlijk al dat mensen terug gingen naar 'het oude normaal'. Daarnaast zag je dat zowel consumenten als ondernemers zich heel snel aanpasten naar bijvoorbeeld de online mogelijkheden. Uiteindelijk was daarom het derde kwartaal van dit jaar veel positiever dan verwacht en viel de krimp dus minder groot uit.

2. Nederland heeft miljarden euro's aan steun uitgegeven waardoor de schulden en het tekort van de overheid oplopen. Voelen wij dat in onze portemonnee?

Nee, dat valt wel mee. Je ziet dat we nu de vruchten plukken van wat we hebben bezuinigd na de vorige crisis. Dit heeft namelijk gezorgd voor een gigantische buffer. We kunnen al die miljarden aan steun voor ondernemers gewoon betalen. Deze uitgaven blijven allemaal binnen de perken.

Wel moet je je zorgen maken als een nieuw kabinet bedenkt om daar nog een schep bovenop te doen. Zoals de president van De Nederlandsche Bank aangeeft in het verslag, moet de staatsschuld niet verder oplopen. Als dat niet gebeurt ziet het er - los van eventuele tegenvallers - goed uit voor de Nederlandse portemonnee.

3. Uit het verslag van DNB blijkt dat Nederland veel heeft aan de Europese Unie in een crisis als deze. Waarom?

Hoewel het niet zonder slag of stoot was, hebben wij er als Nederland wel iets aan gehad om als 'Europablok' bijvoorbeeld de inkopen van de vaccins te regelen. Bij de onderhandelingen van de vaccins stonden wij op die manier steviger in de schoenen.

Daarnaast is er een heel noodpakket opgetuigd om de gevolgen van de coronacrisis tegen te gaan. Wij hebben er uiteindelijk niks aan als andere landen in Europa de coronacrisis niet overleven. Dat zou ten koste gaan van onze economie.

4. Hoe moet het met de Nederlandse ondernemers als de overheid de steunpakketten straks afbouwt?

Het laatste wat de overheid wil is dat bedrijven het straks toch niet overleven als de eindstreep eindelijk gehaald is, omdat ze de gemaakte schulden niet kunnen terug betalen. Daarom is het belangrijk dat er wordt gekeken naar hoe de ondernemers ook nog ná de coronacrisis gesteund kunnen worden.

Dit kan bijvoorbeeld door het zorgen voor betalingsregelingen, het zorgen voor één centraal loket waar alle schulden kunnen worden terugbetaald, of, in een uiterst geval, het kwijtschelden van de schulden. Daarnaast is het belangrijk dat er met maatwerk naar alle individuele schulden wordt gekeken. Dat wordt wel een technisch ingewikkelde klus.

5. Om de economie ook in de toekomst sterk te houden moet de economie verduurzamen, staat in het verslag van DNB. Waarom is dat belangrijk?

De huidige economie is nog niet klaar voor de toekomst van duurzaamheid en klimaat. Stapje voor stapje zullen de landen om ons heen kiezen voor een economie die zich focust op deze thema's. De waarschuwing van DNB moet gezien worden als een 'let op'. Als wij als land niet meebewegen met deze ontwikkeling, gaat dat ten koste van onze concurrentiekracht. Als land willen we straks niet achter deze ontwikkelingen aan moeten lopen maar juist voorop staan.

Een optie voor het nieuwe kabinet zou dan ook kunnen zijn om deze crisis uit te komen door duurzame investeringen te doen. Uiteindelijk zijn deze investeringen op de lange termijn ook meer waard.

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."