Iets meer dan 10 procent van de werkenden in Nederland zijn aangesloten bij een vakbond. Zijn dat er niet te weinig? Of maakt het kleine aantal het onderhandelen over werk misschien juist makkelijker? We vroegen het aan experts.

In De Telegraaf schrijft columnist Annemarie van Gaal dat minder dan 10 procent van de werkende Nederlanders lid is van de vakbond. Daar zijn dan wel studenten, uitkeringsgerechtigden en mensen boven de AOW-leeftijd van uitgesloten. Volgens het CBS en het TNO klopt dat aantal niet.

Boven de 10 procent

Beide partijen hebben andere cijfers over hoeveel Nederlanders er lid zijn van een vakbond, maar die komen sowieso boven de 10 procent uit. "De meest recente cijfers die wij hebben zijn van 2021", vertelt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het Centraal Bureau voor de Statistiek. "Toen waren er 1,2 miljoen mensen in loondienst die lid waren van de vakbond onder de AOW-leeftijd."

"In diezelfde leeftijdsgroep zijn er 8 miljoen mensen die in loondienst werken", vervolgt hij. Dat zou dan dus betekenen dat ongeveer 15 procent van de werkende Nederlanders lid is van de vakbond. "In die cijfers zijn wel studenten en uitkeringsgerechtigden meegerekend. Trek je die eraf, dan kom je dichterbij de 10 procent, maar niet eronder."

Ook studenten meetellen

Wendela Hooftman van TNO ziet dat er inderdaad niet heel veel mensen lid zijn van een vakbond. Dat blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) die TNO samen doet met CBS. "Dan zie je dat gemiddeld 17 procent van de Nederlanders in loondienst lid is van een vakbond. Dat gaat van een scholier met een bijbaantje tot fulltime werkenden."

Dat je AOW-gerechtigden niet mee zou tellen in alle leden van de vakbond, is volgens Hooftman niet logisch. "Het betekent niet dat die mensen geen baan meer hebben, want zij kunnen ook gewoon werken." Ook studenten moeten volgens haar meegerekend worden. "Het is flauw om dat niet te doen."

'Nooit over nagedacht'

Uit de NEA blijkt dat er grote verschillen zitten tussen leeftijdsgroepen als het gaat om lidmaatschap. "Onder de 25 jaar is zo'n 6 procent lid van de vakbond", vertelt Hooftman. "Bij oudere werknemers tussen de 55 en 65 is dat 28 procent."

Waarom mensen geen lid zijn? Dat heeft ongeacht leeftijd vaak dezelfde reden. "De meeste mensen hebben er nog nooit serieus over nagedacht", zegt ze. "Daarnaast vindt een klein deel het te duur of vindt een andere kleine groep dat er niet goed genoeg wordt opgekomen voor hun belangen."

Vakbond om te onderhandelen

Dan rest er vooral nog de vraag of het erg is als weinig mensen lid zijn van een vakbond. Dat hangt volgens hoogleraar economie Pierre Koning af van 'de vraag of de vakbond ondanks een beperkte omvang toch representatief zijn voor de werkende samenleving als geheel'.

"Je hebt geen grote groep mensen nodig om goed te kunnen onderhandelen", zegt hij. Want als iedereen dat voor zichzelf gaat doen, wordt het vrij chaotisch. "Daar heb je gewoon liever een vakbond voor."

Representativiteit wel belangrijk

"Het aantal leden hoeft niet heel veel te zeggen over of een vakbond goede of slechte dingen doet. Ik maak me meer zorgen over de representativiteit", zegt Koning. "Het is een relevant gevaar dat steeds groter wordt omdat er minder mensen zijn die de vakbond representeren. Je ziet dat het aandeel van oudere werknemers nogal hoog is."

"En zij zijn niet representatief voor de hele werknemerspopulatie. Dat zie je terugkomen bij debatten over het pensioen", gaat hij verder. "Daar behartigen ze niet iedereens belangen."

Hij was jarenlang een van de vaste gezichten van EenVandaag: Pieter Jan Hagens. Gisteren presenteerde hij het programma voor het laatst. Hij gaat met pensioen na een carrière van meer dan 40 jaar als journalist en presentator, op radio en tv.

Normaal stelt Pieter Jan de vragen, nu mochten jullie die aan hem stellen.

1. Hoe kijk je terug op je carrière?

"Ik vind dat ik een geluksvogel ben. Ik heb 43 jaar in de journalistiek gezeten en ik heb er enorm van genoten. Ik zou niet weten wat ik anders had moeten doen, er is geen vak dat ik zo leuk zou vinden als dit."

"Het leuke van met pensioen gaan is dat de oude doos wordt opengemaakt. Ik heb veel verschillende dingen kunnen doen en meegemaakt, ook buiten de journalistiek. Dat komt allemaal weer naar boven. En het gevoel dat ik steeds opnieuw krijg is: wat heerlijk dat ik dat heb kunnen doen."

Bron: ANP

1/7In de jaren 90 was Pieter Jan een van de gezichten van Jules Unlimited

2. Hoe heb je de journalistiek zien veranderen?

"De journalistiek is veranderd, maar ik ben zelf ook veranderd. Ik begon bij de VARA in de jaren 80, waar ik met stevig linkse journalisten werkte. Ik dacht: zo hoort het kennelijk. Later heb ik me daar een beetje van gedistantieerd, ik vond het te activistisch. Ik vond dat de feiten meer moesten spreken."

"In deze tijd, waarin grimmige leiders opstaan en democratische vrijheden op het spel staan, denk ik juist weer: journalisten zijn er niet alleen voor de feiten, maar ook om bepaalde ideeën te beschermen. Ideeën die het fundament vormen voor onze liberaal-democratische samenleving."

3. Wat was jouw favoriete onderwerp om te presenteren, en wat het moeilijkste interview?

"Ik heb bij Buitenhof veel bijzondere mensen aan tafel gehad, met wie ik langere gesprekken kon voeren. Ik heb veel bijzondere denkers, schrijvers en politici gesproken. Die hadden vaak iets te vertellen waar ik wel wat van opgestoken heb. Vooral de Israëlische schrijver Amos Oz maakte indruk, dat was zo'n wijze man."

"Hij maakte zulke goede opmerkingen. Dat was in 2015, de aanslagen in Parijs waren toen net geweest. Hij duidde dat terrorisme op zijn manier. Hij had het erover dat terroristen geen gevoel voor humor hebben, en dat klinkt nu heel plat, maar hij vertelde dat zo raak en mooi. En ik weet ook dat veel kijkers van die uitzending hebben genoten."

"Maar ook bij EenVandaag heb ik veel spannende dingen gedaan. Ik denk meteen aan de verkiezingsdebatten. Het debat in 2023, waaruit het huidige kabinet is voortgekomen, is een van de betere debatten die ik heb geleid. Maar tegelijkertijd waren die debatten een van de moeilijkste dingen die ik heb gedaan, dat is een hele opgave."

"Het is fijn dat je dan eindeloos met collega's kan brainstormen over wat de beste opzet is. En dat je de spanning deelt: tijdens het debat hoorde ik dan de eindredacteur in mijn oortje, die net zo zenuwachtig was. Dit delen met collega's ga ik het meeste missen aan het werk. Want ook als je geen beste vrienden bent, maken ze toch een groot deel uit van je sociale leven."

4. Welke peiling had de meest verrassende uitslag voor jou?

"Ik heb niet zo'n goed geheugen voor peilingen, moet ik eerlijk zeggen. Het Opiniepanel is natuurlijk een heel goed gereedschap van EenVandaag. Maar als ik in de studio sta, ben ik bezig met het gesprek dat ik voer met de presentator van de paneluitslagen, niet met de uitslagen zelf. Ik kan die niet tegelijkertijd goed onthouden, dus weet ook niet meer welke uitslag mij het meest heeft verbaasd."

5. Hoeveel invloed heb je zelf gehad op de onderwerpen die behandeld werden? En ging dat weleens in tegen je eigen mening?

"Eigenlijk heb ik daar niet zo veel invloed op. EenVandaag is een olietanker die op koers vaart, er werkt een grote redactie. Ik kan wel meepraten en meedenken, maar ik ben geen eindredacteur. Toch heb ik zeker in interviews wel een belangrijke stem. En ook in de politieke debatten kan ik als presentator de richting van het gesprek bijsturen."

"Of de presentatie weleens tegen mijn eigen ideeën of mening in ging? Laat ik zeggen dat ik wel blij ben dat ik mezelf nu meer mag gaan uitspreken. Maar ik ben ook blij dat ik dat als journalist en presentator niet gedaan heb. Ik zou mezelf geen knip voor de neus waard vinden als ik in interviews een bepaalde politieke lijn zou voorstaan. Ik vind dat je als journalist niet te koop moet lopen met je eigen mening."

"Tegelijkertijd vind ik het gek om nu weg te gaan, omdat er zoveel gebeurt op het moment, waarvan je denkt: oei, waar gaat dit heen? In de Verenigde Staten durven wetenschappers zich niet meer uit te spreken, er zijn bezuinigingen op het hoger onderwijs, ook in Nederland. Het klimaat verandert. Daar maak ik me zorgen om. Het voelt als een grote opluchting dat ik niet geheimzinnig hoef te doen over waar ik mij zorgen om maak. Dat heb ik gemist de afgelopen jaren."

"Ik heb niet de illusie dat ik daar in mijn eentje iets aan kan doen. Maar alles wat journalisten, maar ook burgers doen, is op dit terrein van belang. Wat ik daarom ook ga doen is als burger mezelf meer uitspreken. Dat kan nu ook, ik ben journalist af. Misschien sluit ik me wel aan bij een politieke partij. Ik weet nog niet welke, maar ik ga het wel doen. Niet als politicus, maar gewoon als burger."

Bron: EenVandaag

1/6Achter de schermen bij de laatste uitzending van Pieter Jan Hagens

6. Wat ben je van plan om te gaan doen tijdens je pensioen?

"Ik ga eerst zeilen met mijn vrouw, een paar maanden weg. En daarna wil ik graag dingetjes doen waar ik tot nu toe niet aan toe kwam, zoals een houten bootje maken waar mijn kleinzoon in kan leren zeilen. Dat ben ik zeker van plan."

"Het is sowieso goed om weer eens met een frisse blik de wereld in te kijken, want er komt voor het werk ongetwijfeld iets anders moois in de plaats. Aan de andere kant: ik stop weliswaar met de vaste dingen, maar ik blijf nog steeds graag interviews en debatten leiden, voice-overs inspreken, misschien invallen bij een radio-uitzending. Dus als iemand ergens ziek is, weet me te vinden."

7. Hoe hoop je dat de journalistiek er de komende jaren uit gaat zien?

"Ik hoop dat de journalistiek zich opstelt als beschermer van de waarden waar wij allemaal op drijven, zoals gelijkheid, vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid. Al die dingen zijn zo belangrijk in onze democratische samenleving, en ik hoop dat journalisten daaraan meewerken. Elke journalist is op dit terrein van belang."

"Ik denk dat de meeste journalisten dit ook zo zien, sowieso al mijn collega's hier bij EenVandaag. Ik ben er trots op dat alle collega's zich ervan bewust zijn dat we een rubriek zijn die dicht bij de mens wil staan, waar de onderwerpen die we brengen echt relevant zijn, en waarin tegelijkertijd de feiten heilig zijn. Juist in deze tijd waarin onverdraagzaamheid en angst toenemen, denk ik dat het belangrijk is dat er programma's zoals EenVandaag zijn."

Wereldwijd liggen er miljoenen landmijnen onder de grond. Hierdoor vallen er jaarlijks honderden slachtoffers. Om dit te stoppen werd in een verdrag afgesproken dat het wapen de wereld uit moest. Maar nu de spanningen toenemen, trekken landen zich terug.