Gemeenten en hulpverleners merken dat het moeilijker wordt om asielzoekers met psychische problemen die een gevaar zijn voor zichzelf en voor anderen, onder te brengen in kliniek Veldzicht. Terwijl dat de enige plek is die de juiste zorg kan bieden.
Donald Trump is de komende 4 jaar weer president van de Verenigde Staten. Maar ook de machtigste man op aarde doet het niet alleen: om hem heen beĂŻnvloeden talloze mensen zijn beslissingen. We zetten vijf belangrijke personen voor je op een rij.
Maandag is het 80 jaar geleden dat Auschwitz door de Russen werd bevrijd. Ook voor Christian is dit een emotionele dag. Sinds een paar jaar weet hij namelijk dat zijn moeder Wilhelmina een bewaakster was in dat concentratiekamp. "Een harde realiteit."
Wilhelmina ter Braake hield haar inktzwarte oorlogsverleden haar hele leven geheim voor haar gezin. Zoon Christian* kwam er 3 jaar geleden pas achter dat zijn moeder kampbewaakster in Auschwitz was. Het heeft zijn leven op z'n kop gezet.
Ontwijkende antwoorden
"Ik kende haar als een vrolijke, liefdevolle moeder", begint Christian over zijn moeder. "Maar wel iemand die altijd afstand hield. Ik kon niet echt tot haar doordringen." Wilhelmina sprak nooit over haar verleden, vertelt hij. "Ik stelde wel vragen, maar dan kreeg ik altijd een ontwijkend antwoord."
Christian had wel vermoedens dat zijn moeder misschien een Duits vriendje had gehad, maar de gruwelijke werkelijkheid dat ze kampbewaakster in Auschwitz was, dát had hij nooit kunnen bedenken. "Dat zijn zaken waar ik maar niet mee in het reine kan komen."
info
Van kapper naar kampbewaakster
Wilhelmina ter Braake werd in 1920 in Coevorden geboren. Ze groeide op in Almelo, als nakomertje in een gezin van zeven kinderen. Na de lagere school vindt ze werk als kapper en vlak voor de oorlog werd ze leidster in een medisch kindertehuis.
Toen de oorlog in mei 1940 uitbrak in Nederland ging ze aan de slag als kindermeisje. Via haar vriend kreeg ze in de jaren erna een baan bij de SS-FĂĽrsorgeoffizier, het SS-kantoor in Den Bosch. Hierna vond ze werk in Kamp Vught, waar ze dagelijks honderden Joodse gevangenen bewaakte. In december 1943 werd ze overgeplaatst naar concentratiekamp Auschwitz.
'Had ik maar doorgevraagd'
Het blijft moeilijk voor hem om te accepteren dat hij niet de kans heeft gehad om er met zijn moeder over te praten. "Ik vind het zo erg dat ik geen vragen meer aan haar kan stellen. Had ik tijdens haar leven maar doorgevraagd. Maar dat heb ik op gegeven moment niet meer gedaan."
Dat betreurt Christian, want nu moet hij zijn gevoelens alleen verwerken. Al begrijpt hij de keuze van zijn moeder om te zwijgen ook wel: "Zij is natuurlijk doodsbang geweest voor de gevolgen."
Christian doet zijn verhaal ook in de podcast De Nederlandse bewaaksters van Auschwitz, die gemaakt wordt door EenVandaag-verslaggever Harm van Atteveld en collega-journalist Stijn Reurs
Luister hier naar de podcast 'De Nederlandse bewaaksters van Auschwitz'
Vader wist ook van niets
Als Wilhelmina wel over haar verleden had gesproken, was haar gezin hoogstwaarschijnlijk uit elkaar gevallen, beseft Christian. "Want het gaat niet alleen om mij, maar ook om mijn vader."
Die wist namelijk ook niet dat zijn vrouw in de Tweede Wereldoorlog bewaakster in Auschwitz is geweest. "Ik weet zeker: als hij dat geweten had, dan was het ergens geuit in een echtelijk geschil."
Er waren volgens hem maar een paar familieleden die Wilhelmina vergaven, waaronder een van haar broers en zussen. "Die verkeerde echt in de veronderstelling dat mijn moeder een dubbele taak had, dat ze ook iets deed ten goede van Nederland terwijl ze in die kampen werkte."
Zelf twijfelt Christian daaraan: "Ik heb nooit iets in dossiers kunnen terugvinden daarover." Toen hij 3 jaar geleden door journalisten Stijn Reurs en Harm van Atteveld over het geheime verleden van zijn moeder werd geĂŻnformeerd, ging hij namelijk zelf op onderzoek uit.
Christian sprak met historici en bezocht Nationaal Monument Kamp Vught om meer te leren over de omstandigheden daar. Ook dook hij in het Nationaal Archief, waar hij de dossiers en persoonlijke documenten doornam. Er zat zelfs een plattegrond van Auschwitz tussen de papieren. En zo vielen langzaam de puzzelstukjes van het verleden van Wilhelmina op hun plaats.
Christian kwam erachter dat zijn moeder bewaakster in Auschwitz was: 'Klap in je gezicht'
Baantje op SS-kantoor
Cristian heeft proberen te achterhalen waarom zijn moeder dienst nam bij de SS. "De primaire reden is dat ze verliefd werd op een jongeman die ze in de trein ontmoette. Hij beweerde voor het verzet te werken. Later bleek hij een pro-Duitse Tsjech te zijn."
Volgens Christian wilde zijn moeder 'graag van huis weg' omdat ze een slechte band had met haar vader. "Haar geliefde bezorgde haar een baantje in Den Bosch, bij het kantoor van de SS-FĂĽrsorgeoffizier. En later als kampbewaakster in Kamp Vught en Auschwitz."
'Ze wilde het huis uit'
Hij denkt dat de achtergrond van een gebroken gezin een belangrijke rol speelde in de keuzes van Wilhelmina. Ze verloor haar eigen moeder al op 17-jarige leeftijd, een groot verdriet dat haar verdere leven tekende. Haar zes broers en zussen waren veel ouder en hadden het ouderlijk huis al verlaten.
"Mijn moeder was alleen met haar vader en er was weinig klik tussen die twee. Dus was ze blij om het huis uit te zijn en haar eigen leven te gaan leiden", vertelt hij. "Ze verdiende goed in het kamp en dat kan een reden zijn geweest voor iemand uit een minder welgesteld gezin om daarvoor te kiezen."
info
Gestraft, gevlucht en alsnog gepakt
Wilhelmina ter Braake werd in februari 1944 op bevel van de kampcommandant van Auschwitz-Birkenau gearresteerd. Iemand had verraden dat ze aan ruilhandel deed: ze kreeg zeep en kleding van gevangenen en gaf hen op haar beurt voedsel.
Samen met een andere Nederlandse bewaakster, die ook betrapt was op ruilhandel, werd Wilhelmina in het bijzijn van alle andere Aufseherinnen in de SS-kantine van het kamp veroordeeld tot 4 jaar dwangarbeid bij chemiebedrijf IG Farben in de stad Auschwitz.
Toen de Russen op 20 januari 1945 Auschwitz onder de voet dreigden te lopen, sloegen Wilhelmina en haar fabriekscollega's op de vlucht. Op weg naar Zwitserland verbrandde ze haar identiteitspapieren, waarna zij zich voor een Duitse uitgaf. Via Frankrijk en België wist ze Nederland te bereiken, waar ze haar naam veranderde in Cherrij ter Braake.
Op 2 juni 1945 liep ze alsnog tegen de lamp: door oponthoud strandde ze op station Den Bosch, waar ze werd herkend als voormalig bewaakster van Kamp Vught. Wilhelmina werd gearresteerd en zat 1,5 jaar vast in interneringskampen. Ze moest uiteindelijk voorkomen voor een tribunaal, dat haar straf gelijkstelde aan haar voorarrest.
Eenmaal op vrije voeten begon ze een nieuw leven onder een andere naam. Ze trouwde met de vader van Christian, met wie ze meerdere kinderen kreeg. Haar hele leven zweeg ze over haar oorlogsverleden. Wilhelmina overleed in 2013.
'Geheim in openbaarheid brengen'
De ontdekking over het oorlogsverleden van zijn moeder heeft het leven van Christian totaal veranderd. "Het is een klap in je gezicht", legt hij uit. "Je probeert het een plek te geven. Het helpt me om het van me af te schrijven."
Inmiddels heeft Christian een document van 300 pagina's geschreven in een poging het verleden van zijn moeder te begrijpen. Het is zijn levenswerk geworden: "Ik hoop dat dit me gaat helpen om dit geheim in de openbaarheid te brengen, vooral voor mijn familie en vrienden. Nu is het moment om ermee naar voren te komen."
*Christian is een verzonnen naam, zijn echte naam is bekend bij de redactie.