De VVD wil overlastgevende arbeidsmigranten verleiden het land te verlaten met een 'terugkeerpremie'. "We hebben wel beleid om mensen hier naartoe te halen, maar we hebben geen beleid om mensen terug te sturen."

"Arbeidsmigranten die hier dakloos en soms verslaafd zijn, moeten we terug kunnen sturen naar het land waar ze vandaan komen", zegt VVD-Kamerlid Thierry Aartsen onomwonden. De liberaal wil dat het kabinet daarom de mogelijkheid verkent om de sociale premies die arbeidsmigranten hebben opgebouwd in een keer uit te laten betalen.

Actief terugkeerbeleid

"Denk bijvoorbeeld aan de AOW. Over 40 jaar krijgen arbeidsmigranten die hier hebben gewerkt een heel klein beetje AOW uitgekeerd. Mijn voorstel is om dat bedrag naar voren te halen op voorwaarde dat ze terugkeren." Het bedrag dat arbeidsmigranten mee zouden kunnen krijgen, loopt uiteen van honderden tot enkele duizenden euro's.

Volgens Aartsen is het bittere noodzaak actie te ondernemen. "We zien in te veel gevallen dat het fout gaat. Arbeidsmigranten belanden op straat, raken verslaafd, raken dakloos." Hoe groot de groep overlastgevende arbeidsmigranten precies is, is volgens het VVD-Kamerlid lastig te zeggen. Maar vaststaat dat er vorig jaar zo'n 800.000 arbeidsmigranten in Nederland werkten. "Wij vinden dat er een actief terugkeerbeleid moet komen van arbeidsmigranten."

Overlast arbeidsmigranten

Bijna driekwart van de grote gemeenten ervaart inmiddels veel problemen met arbeidsmigranten, blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur. Bij bijna de helft van de gemeenten zijn de problemen het afgelopen jaar zelfs 'sterk toegenomen.' En ook verantwoordelijk minister van Sociale Zaken Eddy van Hijum erkent deze week in een brief aan de Tweede Kamer dat arbeidsmigranten overlast veroorzaken.

Maar waar het kabinet wil voorkomen dat laagbetaalde arbeidsmigranten deze kant opkomen, wil Van Aartsen juist dat de minister er ook voor zorgt dat meer arbeidsmigranten terugkeren. De plannen zijn een uitwerking van de koerswijziging die de liberalen eerder dit jaar inzetten. Tot die tijd werd ondernemers liever zo weinig mogelijk beperkingen opgelegd.

Koerswijziging

Net zoals de SP en GroenLinks-Pvda, pleit de VVD inmiddels voor een rem op arbeidsmigratie. "We kunnen bijvoorbeeld afspraken maken met de landen waar mensen vandaan komen, we willen ervoor zorgen dat werkgevers de terugreis gaan betalen en we willen kijken of de sociale premies die mensen betaald hebben uitgekeerd kunnen worden", zegt Aartsen.

Het plan wordt verwelkomd door burgemeesters die veel met arbeidsmigratie te maken krijgen. Ryan Palmen, burgemeester van Horst aan de Maas, verwacht dat een 'terugkeerpremie' kan helpen. "Voor een deel van die groep is dat zeker net die duw in de rug."

Onveilig gevoel

Als burgemeester kampt ook zijn gemeente met de gevolgen van arbeidsmigratie. "Mensen zonder werk die dingen jatten om toch te kunnen eten, maar ook hun behoefte doen ergens in een buurt. Of in een omgeving rondhangen wat een onveilig gevoel oplevert."

Ook burgemeester Jack Mikkers van 's-Hertogenbosch heeft in zijn stad te maken met de negatieve kanten van arbeidsmigratie. "Onze winteropvang wordt voor een groot deel bevolkt door mensen met een arbeidsmigratie-achtergrond", zegt Mikkers.

Taxi regelen

"We zien vaker dat mensen die bijvoorbeeld een baan kwijtraken, ook hun woonplek kwijtraken", gaat hij verder. "Dat is niet de afspraak die we met werkgevers hebben in dit land, maar toch gebeurt het."

Volgens burgemeester Palmen uit Horst aan de Maas willen veel arbeidsmigranten ook vaker dan we denken gewoon terug naar huis, maar zijn ze daar vaak ook financieel domweg niet toe in staat. "Wij hebben ze daar als gemeente ook in begeleid", zegt Palmen. "Gewoon door een taxi te regelen, de bestemming door te geven en zeggen: die kant moet het op."

Vrij verkeer van personen

De grote vraag is nu hoe haalbaar het plan van de liberalen iets. Experts plaatsen vooral vraagtekens aan de voorwaarde die de VVD stelt aan arbeidsmigranten om niet meer terug te keren naar Nederland.

"Je kunt natuurlijk niet heel hard een afspraak maken omdat we het vrije verkeer van personen in Europa hebben", erkent Aartsen. "Maar je kunt ook wel met mensen privaat de afspraak maken dat mensen daar blijven."

'Kijken of de rechter ons terugfluit'

Aartsen: "Ik vind dat we deze maatregelen eerst zullen moeten gaan nemen en dan gaan we daarna wel zien of het of een Europese rechter ons terugfluit. Want de problemen zijn op dit moment zo verschrikkelijk groot. Je kunt niet tegen mensen, bijvoorbeeld tegen de burgemeester, zeggen: blijft u nog maar 5 jaar wachten, dan gaan wij in Den Haag nog even studeren en dan zien we wel."

Maar wat heeft een burgemeester aan zo'n plan als hij wordt teruggefloten door de rechter? Aartsen: "Dan hebben we op z'n minst geprobeerd om er iets aan te doen, want voor hetzelfde geld zegt een rechter dat dit wel mag en dan kunnen we deze problemen echt een keer oplossen."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.

Terwijl China en de Verenigde Staten met importheffingen naar elkaar gooien, is er slecht nieuws uit IJmuiden. Mede dankzij die importheffingen zit Tata Steel in zwaar weer. 1 op de 5 medewerkers gaat zijn baan verliezen. "Speelt al heel lang bij Tata."

Tata Steel heeft het, net als andere Europese staalbedrijven, al jarenlang moeilijk. De recente importheffingen van Amerikaanse president Donald Trump van 25 procent op Europees staal zijn maar een van de vele uitdagingen, ziet ook Ron Stoop, strategisch analist geo-economie aan het Haags Centrum voor Strategische Studies.

Concurrentie vanuit China

"Allereerst is er hele hoge concurrentie vanuit China op dit moment", legt hij uit. Dat komt volgens Stoop door het industriebeleid van China, daar wordt erg ingezet op de zogenaamde maakindustrie maar neemt de consumptie minder toe. Dus er wordt heel veel gemaakt in China terwijl de vraag niet enorm hoog is.

"Daardoor wordt er vanuit China heel veel staal geëxporteerd. Dat staal komt dus op andere markten terecht, waaronder de Europese." Dat goedkope Chinese staal drukt op de markt, legt Stoop uit, waardoor Europese staalbedrijven minder aantrekkelijk worden. "Er zijn toch veel bedrijven die gewoon staal kopen waar het het goedkoopst is."

Energieprijzen en investeringen

Maar ook binnen Europa zijn er grote ontwikkelingen, ziet de analist. "Ten eerste de hogere energieprijzen, als gevolg van onder andere de energiecrisis." Daardoor zijn Europese bedrijven die veel energie gebruiken, zoals de staalindustrie, veel duurder uit. "Die worden gewoon minder concurrerend."

De tweede ontwikkeling is volgens Stoop de energietransitie, staal moet op een groenere manier gemaakt worden. "Daarvoor zijn veel investeringen nodig. Daarbij is het ook zo dat groene productiemethoden op dit moment duurder zijn dan de traditionele methoden", legt hij uit. Bedrijven weten daarom volgens hem niet zeker of ze die grote investeringen gaan terugverdienen.

'Speelt al erg lang bij Tata Steel'

Medewerkers van Tata Steel zijn niet verrast dat er ontslagen vallen. "Dat is een verhaal dat eigenlijk al heel erg lang speelt bij Tata Steel", vertelt een logistiek medewerker. "We moeten natuurlijk naar groen staal toe en daar zijn gewoon impactvolle beslissingen voor nodig, dit is waarschijnlijk er weer één van."

Volgens een andere medewerker van het staalbedrijf moeten de Nederlandse regering en Europese beleidsvormers iets doen om het tij te keren voor Europese staalbedrijven. "China dumpt heel veel staal op de internationale markt. Ik denk ook dat de Europese staalindustrie gesubsidieerd moet worden om overeind te blijven."

'Is een algehele trend in Europa'

Voor Stoop is het ook geen verrassing dat Tata Steel met een ontslagronde komt. "Het is een trend, ook in Engeland zijn er staalbedrijven flink aan het snoeien in het aantal medewerkers", vertelt hij. "Je hebt ook andere Europese bedrijven die bepaalde groene staalinitiatieven nu aan het terugschroeven zijn."

Het verschilt volgens de analist enorm per bedrijf wat ze doen om geld te besparen. Zo kunnen bedrijven doorwerken maar geen nieuwe investeringen doen, mensen ontslaan, het bedrijf verplaatsen naar goedkopere plekken of sluiten.

Basisindustrie in Rotterdam

De vraag is hoe belangrijk het nog is dat we staalfabrieken hebben in Europa, want we kunnen het gewoon veel goedkoper halen uit China. Maar volgens Stoop is deze zogenaamde 'basisindustrie' nog steeds nodig. "Belangrijkste is dat die producten weer in andere industrieën verder gebruikt worden, zoals in de hightechindustrie."

Stoop legt uit dat die industrieën zich vaak vestigen waar ze die producten kunnen kopen, zoals in Rotterdam. "Er zijn ook allemaal hightech-bedrijfjes die om die basisindustrie heen zitten. Daar zie je het veel."

'Nodig voor schepen en tanks'

Een andere reden waarom Europa - vooral nu - volgens de analist staalfabrieken nodig heeft, is de herbewapening. "Want staal heb je nodig voor schepen en voor tanks. Zonder staal kun je eigenlijk bijna niet beginnen met het maken van defensieproducten."

"Stel je bent in oorlog met China, jij moet schepen maken en China zegt: 'Je krijgt geen staal meer van ons.' Dan heb je wel een probleem natuurlijk", legt hij uit.