Vrijwilligers zorgtaken laten doen als oplossing voor het personeelstekort in de zorg? 'Iemand wassen is een vak'

Vrijwilligers en mantelzorgers meer zorgtaken geven. Dat is de kern van een advies van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving aan het ministerie van VWS. Vrijwilligers zelf zijn niet onverdeeld enthousiast.

Laat een vrijwilliger die normaal gesproken een wandeling maakt met een cliënt, die cliënt ook eens uit bed halen, of wassen. Dat adviseert de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving in een advies aan het ministerie van Volksgezondheid, Wetenschap en Sport (VWS).

Betaalbaar en overeind houden

Meer zorgtaken naar familieleden en vrijwilligers overhevelen, is volgens de Raad de enige manier om de zorg betaalbaar en overeind te houden.

Vrijwilligerscentrale Amsterdam is blij met de waardering, maar directeur Henriette van der Meij vraagt zich wel af of je vrijwilligers op deze manier kunt inzetten.

Meerdere keren per week telefoneren

Eén van die vrijwilligers is Naomi Ehrlich. Ze belt meerdere keren per week met de bijna 100-jarige Maja Kistemaker. Telefoneren met Naomi geeft haar rust als ze het even niet ziet zitten.

In korte tijd werd Maja Kistemaker slechter ter been, maar een wandelingetje met Naomi kan ze nog wel maken. De vrouwen hebben vooral sociaal contact. Voor de zorgtaken zijn er de wijkverpleegkundige en ziekenverzorgende.

'Dan was ik wel in de zorg gaan werken'

Of Naomi misschien bereid zou zijn om verzorgende taken te doen, zoals wassen, uit bed helpen, pillen aanreiken? Ze denkt van niet. "Ik zou dat een beetje spannend vinden, zeker als ik iemand nog niet zo goed ken."

"Verzorgende en verpleegkundige taken kun je niet zomaar doen, daar heb je een training voor nodig, of een opleiding. Bovendien: als ik zorgtaken zou willen doen, dan was ik wel in de zorg gaan werken."

Gevoel van waarde

Onderzoeker Philine van Overbeeke van de Erasmus Universiteit denkt dat vrijwilligers veel toe kunnen voegen in de zorg, maar niet zozeer door verpleegkundige- of verzorgende taken over te nemen.

"Ik denk dat vrijwilligers veel kunnen betekenen. Sowieso als toegevoegde waarde omdat het iets anders is dan een beroepskracht. Bekend is ook dat het voor de vrijwilligers zelf positief werkt: het geeft ze een gevoel van waarde en maakt ook dat ze zich gezonder voelen. Dat blijkt uit onderzoeken. Of zij de grote druk echt weg kunnen halen bij de beroepskrachten weet ik niet zo zeker."

Waardevolle vorm van ondersteuning

Ook Stella Salden van NU'91, de beroepsorganisatie voor verpleegkundigen en ziekenverzorgenden, denkt dat inzet van vrijwilligers niet een voor de hand liggende oplossing is voor het personeelstekort.

"Er is jarenlang te weinig geïnvesteerd in zorgpersoneel, je kunt dat nu niet op het bord van de vrijwilligers leggen." Salden ziet vrijwilligers in de zorg als zeer waardevol, vooral in de vorm van sociale ondersteuning.

Niet goed voor kwaliteit

"Maar iemand wassen is een vak. Het is een moment om te kijken hoe het met de cliënt gaat, hoe die er fysiek voorstaat. Je kunt dingen aflezen uit het lichaam en de huid van de cliënt en dan bepalen of er iets moet gebeuren."

"Dat vraagt dus om deskundigheid. Met trainingen is daar wel enigszins een mouw aan te passen maar het komt niet ten goede aan de kwaliteit en de veiligheid van zorg."