De roep om het vrijgeven van het patent op coronavaccins wordt steeds luider. Op die manier kunnen wereldwijd meer vaccins geproduceerd worden en kan er sneller worden gevaccineerd. "De oorlog kan alleen gewonnen worden als we samenwerken."

Nu de Verenigde Staten om zijn, is ook de Europese Unie bereid om een voorstel te bespreken over het vrijgeven van patenten op COVID-19-vaccins. Dat zei voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie vandaag in een speech. Is dat een goed idee? Experts verschillen van mening.

Averechtse werking

"Een goede reden om een patent vrij te geven, is als de fabrikant onredelijke prijzen hanteert, of expres te weinig produceert", zegt gezondheidseconoom Xander Koolman van de Vrije Universiteit Amsterdam. Daarvan is bij de grote vaccinproducenten volgens hem geen sprake. "De prijzen van de vaccins liggen helemaal niet zo hoog, zelfs voor armere landen niet." Hij is er dan ook geen voorstander van dat de patenten worden vrijgegeven.

Daar komt nog bij dat het ontzettend ingewikkeld is om een coronavaccin te maken. "Er is veel meer kennis en kunde nodig dan alleen zo'n patent. Ook dreigt een mogelijke wildgroei aan vaccinfabrieken." Volgens Koolman is er dan geen goed zicht meer op de kwaliteit van de vaccins en zou het vrijgeven van het patent zelfs averechts kunnen werken.

Alle kennis delen

Directeur Wilbert Bannenberg van de Stichting Farma ter Verantwoording, een stichting die streeft naar gelijke toegang tot medicijnen, denkt hier anders over. Alleen patenten delen is zelfs niet genoeg, zegt hij. "Met het delen van de patenten is pas de eerste veldslag gewonnen, de oorlog winnen we alleen door de volledige kennis over het maken van de vaccins te delen."

Dat had alleen al veel eerder moeten gebeuren, legt Bannenberg uit. "Als de patenten nu openbaar worden gemaakt, duurt het alsnog 6 maanden voordat we een verhoging in productie zien. Worden alleen de patenten vrijgegeven, en geen verdere kennis, dan duurt het zelfs 12 maanden."

Volgens Bannenberg is het een kwestie van 'hoe eerder hoe beter', want de tijd dringt. "We hebben al mutaties en hoe langer het duurt om te vaccineren, hoer groter de kans is dat dat gewoon doorgaat. Dan raken vanzelf opnieuw heel veel mensen besmet en kan het virus zich in Nederland ook verder uitbreiden."

Eindelijk in gesprek

In tegenstelling tot wat Koolman zegt, hoeft de kwaliteit van de vaccins er niet onder te lijden als patenten worden vrijgegeven, meent Bannenberg. "De controle op die fabrieken wordt gedaan door onafhankelijke regeringsinstituten die samenwerken op het gebied van inspectie."

Of de patenten überhaupt worden vrijgegeven door de Verenigde Staten en de Europese Unie moet nog blijken, maar Bannenberg is hoopvol. "We wachten al een jaar op het vrijgeven van de patenten en nu zijn we eindelijk in gesprek. Als de farmaceutische bedrijven wereldwijd gaan samenwerken en de patenten vrijgeven is dat echt een historische gebeurtenis."