"Een goede infiltratie is echt van doorslaggevend belang bij politiewerk. Dat blijkt maar weer." Voormalig politie-infiltrant Ben Zuidema was dan ook blij toen hij hoorde dat een terreurcel is opgerold, mede doordat deze door twee politie-infiltranten werd ontmaskerd.

De terreurcel werd eind september opgerold in Arnhem en Weert. De infiltranten wisten binnen te dringen in de terreurgroep door zich voor te doen als 'aanslagplanner van IS'. "Ik stond te juichen toen ik het nieuws hoorde", zegt Ben Zuidema, privé-detective en voormalig politie-infiltrant, over de onthullingen van NRC en RTL Nieuws.

Dreun voor infiltratie na IRT-affaire

"Het was lange tijd niet gebruikelijk dat politie en justitie undercover-agenten inzette. En dat terwijl een goede infiltratie echt van doorslaggevend belang kan zijn. Dat blijkt maar weer", zegt Zuidema. Infiltratie liep een dreun op na de zogeheten IRT-affaire. In 1993 ontstonden er vragen over de werkwijze van het Interregionaal Recherche Team (IRT). Agenten die geïnfiltreerd waren bij drugscriminelen bleken op grote schaal mee te hebben gewerkt aan drugssmokkel in de haven van Rotterdam. Later was niet duidelijk wat daar precies mee gebeurd was.

Ook het Openbaar Ministerie bleek niet goed op de hoogte te zijn geweest van de activiteiten van de undercover-agenten. De IRT-affaire leidde tot het aftreden van twee ministers en een parlementaire enquête-commissie werd ingesteld. "Na de IRT-affaire zat de schrik er goed in. Die zaak heeft het hele apparaat verlamd. Dit was zo'n dreun voor het hele politiekorps", zegt Ben Zuidema. "De politie kende daarna een enorme leegloop daarna en het vertrouwen in dit soort acties was volledig weg. De politie is daarom jarenlang heel huiverig geweest voor infiltratie als opsporingsmiddel."

Van autohandelaar tot infiltrant

Ben Zuidema werkte zelf ook jarenlang als infiltrant namens de politie. "Ik was zelf geen agent, maar autohandelaar. De politie kwam op een gegeven moment toch naar mij toe, omdat ze vermoedden dat ik wel kon helpen bij het opsporen van een gestolen vrachtwagen vol met goederen. Nou, dat klopte. Ik kende wel wat mensen en via via kwam ik uiteindelijk in contact met de mensen achter die roof. Dat leverde mij als beloning 50.000 D-Mark op en zo is het balletje gaan rollen. Vanaf dat moment werd ik vaker ingezet in zaken waarin drugs, wapens of gestolen kunst een rol speelde."

Hij hoeft niet lang na te denken over het antwoord op de vraag wat voor hem de meest spannende zaak is geweest. "Dat was de roof van de 118 Picasso's in 1976 uit het Palais des Papes in Avignon. Ik werd voor een gesprek met twee Fransen naar Dusseldorf gestuurd. Die handelden in van alles: heroïne, diamanten en schilderijen. Ik heb hen naar Nederland, Geldrop, weten te leiden. Daar lag de politie in de bosjes en die konden zo al hun kentekens en andere gegevens noteren. Zes weken later zijn ze opgepakt."

Iedere dag bang

Als infiltrant moet je één goede eigenschap hebben, aldus Zuidema. "Je moet je kunnen aanpassen. Dat is het allerbelangrijkste."

En is het dan niet belangrijk om heel koelbloedig te zijn en geen angst te kennen? "Nee, was ik maar zo koelbloedig. Ik lag en lig vaak wakker van mijn werk. Ik ben nog steeds iedere dag bang dat criminelen me weten te vinden. Het zijn rancuneuze types. Maar voor mij geldt maar één ding: dat we de wereld een iets betere en veiligere plek maken." 

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."

Twee derde van de ouders vindt het goed dat de basisschool van hun kind deze week meedoet met de Week van de Lentekriebels. Toch leidt de themaweek ook tot boze reacties: een kwart wil dat de school van hun kind niet meedoet.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 1.400 ouders in het Opiniepanel, die een kind hebben op de basisschool. Tijdens de Week van de Lentekriebels wordt aandacht besteed aan voorlichting over weerbaarheid, relaties en seksualiteit. Basisscholen kunnen zich vrijwillig aanmelden om mee te doen aan deze themaweek.

'Laten we het bespreekbaar houden'

Van ouders van wie de basisschool van hun kind meedoet aan de themaweek, is bijna twee derde (63 procent) daar positief over. Zij vinden het bijvoorbeeld goed dat kinderen leren hun grenzen aan te geven, en daarmee weerbaarder worden. Ook vinden veel ouders dat die voorlichting op school 'er gewoon bijhoort'. "Laten we niet zo moeilijk doen over dit onderwerp en het gewoon bespreekbaar houden", vindt een ouder.

Bovendien vindt 70 procent van alle deelnemers het belangrijk dat ook basisscholen aandacht besteden aan relationele en seksuele voorlichting. Vaak omdat zij vermoeden dat niet ieder kind daar thuis een goede basis van meekrijgt. "De opvoeding ligt vooral bij ouders, maar er zijn ook kinderen die nooit iets meekrijgen over seksualiteit of leren dat homo's vies zijn. Dus ook de school is belangrijk hierin", schrijft een deelnemer.

'Week niet naar school'

Tegelijkertijd zou een kwart (26 procent) van de ouders met een kind op een deelnemende basisschool liever zien dat die school niet meedoet aan de Week van de Lentekriebels. Sommigen vinden de basisschool 'te vroeg' om met voorlichting te beginnen. Anderen vinden het een taak die vooral bij ouders hoort te liggen.

Maar er klinken ook fellere geluiden. Sommige ouders omschrijven de themaweek als 'woke onzin', hebben moeite met aandacht voor lhbtqi+-onderwerpen, of denken dat het programma 'een ideologie probeert op te dringen'. Enkele ouders verbieden hun kind om die reden zelfs om naar school te komen. "Mijn kind is daar niet bij, ze heeft 'de griep'", vertelt een ouder.

'Reacties heftiger geworden'

Die geluiden herkennen ook de ruim 300 basisschoolleraren en -directeuren die deelnamen aan het onderzoek. Meer dan de helft van hen kreeg ook weleens reacties van ouders naar aanleiding van deze week. Sommigen van hen merken op dat die de laatste jaren 'veel heftiger' zijn geworden, in enkele gevallen met agressie of bedreigingen als gevolg.

"Negatieve reacties komen vrijwel altijd door desinformatie op social media", merkt een leraar op. "Ouders horen de meest idiote verhalen en lijken dat helaas ook nog te geloven." Enkele scholen voegen daaraan toe dat eerdere deelnames tot zoveel verzet onder ouders leidden, dat ze er inmiddels mee gestopt zijn of de lessen op een ander moment inplannen.

In gesprek gaan

Andere leraren laten weten dat veel weerstand ook kan worden weggenomen door met de ouders in gesprek te gaan, of vooraf inzicht te geven in de inhoud van het lesprogramma. Toch doen in de praktijk niet alle scholen dat. Bij de deelnemende scholen, kregen 6 op de 10 ouders (59 procent) vooraf te horen hoe de school invulling geeft aan de themaweek.

3 op de 10 (31 procent) geven aan daar geen informatie over te hebben ontvangen. "Ik had graag geweten of en hoe er aandacht aan wordt besteed, omdat ik er positief over ben", vertelt een ouder. "Maar ik begrijp ook dat de school terughoudend is gezien de reacties die het kan oproepen."