radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Vluchtelingenverdrag is op te zeggen via 'een briefje', maar dan kun je mensen niet ineens weigeren of het land uitzetten

Vluchtelingenverdrag is op te zeggen via 'een briefje', maar dan kun je mensen niet ineens weigeren of het land uitzetten
Joost Eerdmans (JA21) tijdens het NOS Radiodebat van NPO Radio 1
Bron: ANP

Een vluchtelingenverdrag opzeggen, dat kan gewoon met een briefje, beweerde Joost Eerdmans (JA21) in het lijsttrekkersdebat op NPO Radio 1. Volgens experts klopt dat, maar als Nederland dat doet, blijven we wel aan vergelijkbare regels gebonden.

Nederland is een van de 146 landen die een handtekening heeft gezet onder het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties. Dat bepaalt dat vluchtelingen en asielzoekers niet mogen worden teruggestuurd naar een land waar ze gevaar lopen. Hoogleraren zeggen dat een staat zich inderdaad uit een vluchtelingenverdrag kan terugtrekken.

Via een briefje

Volgens hoogleraar internationaal recht Marcel Brus van de Rijksuniversiteit Groningen kan dat inderdaad zo makkelijk als via een briefje, zoals Eerdmans beweert. "Dat briefje heet met een moeilijk woord een 'depositaris'. In dit geval zou dat naar de secretaris-generaal van de Verenigde Naties gaan."

"Die registreert dat en communiceert aan de andere partijen van het verdrag dat Nederland geen partij meer wil zijn", legt Brus uit. Een jaar later, zo schrijft het VN-Vluchtelingenverdrag voor, is Nederland niet meer gebonden aan de tekst van dat verdrag.

Bekijk ook

Onrechtmatige daad

Nu is Nederland daar wel aan gebonden. "Dat betekent dat als je iemand terugstuurt die gevaar loopt, je iets doet wat in strijd is met het internationale recht. Dat is een onrechtmatige daad." In de praktijk gebeurt het vrijwel nooit dat landen elkaar daarvoor voor het internationale gerechtshof dagen. Maar een vluchteling die zich benadeeld voelt, kan dat ook doen, zegt Brus.

"Wat kan gebeuren is dat de persoon in kwestie, onder Nederlands recht en eventueel ook onder het Europese mensenrechtenverdrag, een zaak voor de Nederlandse rechter brengt. En die zal zo'n zaak winnen."

Niet zomaar uitzetten

Brus zegt dat terugtrekken uit internationale vluchtelingenverdragen niet betekent dat een land vluchtelingen ineens terug kan sturen naar het land van herkomst. Zeker niet als ze daar gevaar lopen. Dat heeft met het zogenoemde gewoonterecht te maken, zegt de hoogleraar.

Hij doelt op de norm dat je iemand die vluchteling is niet terug kan sturen naar het land waar die persoon gevaar loopt. "Die norm is zo sterk geworden dat die niet alleen in het verdrag zit, maar ook in het gewoonterecht. Dus we kunnen wel van het verdrag af, maar je blijft aan de norm gebonden, die zegt dat je iemand met gegronde vrees voor vervolging niet mag uitzetten."

info

Podcast

De rubriek 'Feit of Fictie?' is ook te beluisteren als podcast.

Uit de EU

Verder is Nederland aan vluchtelingenbepalingen gebonden via de Europese Unie, zegt directeur Leo Lucassen van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. "Met wat Joost Eerdmans wil bereiken, namelijk dat je van het hele vluchtelingenverdrag af bent, zou je ook uit de Europese Unie moeten stappen. Het Verenigd Koninkrijk achterna."

Door ons EU-lidmaatschap vallen we onder het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, legt Lucassen uit. "Daar staan ongeveer dezelfde bepalingen in als in de vluchtelingenverdragen van de VN." Daarom is Nederland, ook als het zich terugtrekt uit het VN-verdrag, nog steeds gebonden aan de verplichting om vluchtelingen die gevaar lopen op te vangen.

Wassen neus

"We zien hoe slecht het met Engeland gaat", vervolgt hij. "En hoe men daar eigenlijk op terug zou willen komen", doelt Lucassen op de brexit, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU van begin 2020.

"Krijg hetzelfde hier maar eens voor elkaar. Ik geloof niet dat veel mensen ervoor zijn om uit de EU te stappen. Kortom: het is een wassen neus wat Eerdmans voorstelt."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees leger door de acties van de VS? 'Je moet voldoende militaire macht tegenover Rusland zetten'

Komt er een Europees leger door de acties van de VS? 'Je moet voldoende militaire macht tegenover Rusland zetten'
Premier Dick Schoof stapt uit het regeringsvliegtuig voorafgaand aan een spoedoverleg in Parijs
Bron: ANP

In Parijs is vandaag een spoedoverleg met Europese regeringsleiders over Oekraïne. Ook premier Schoof was erbij. De reden: het nieuwe Amerikaanse beleid onder president Trump.

De VS vindt een toekomstig NAVO-lidmaatschap van Oekraïne niet langer wenselijk, liet president Trump afgelopen week weten. Ook zou het niet realistisch zijn dat Oekraïne in een akkoord met Rusland de bezette gebieden terugkrijgt. En, was Trumps boodschap, Europese landen zullen niet aan tafel zitten bij de onderhandelingen tussen de VS en Rusland.

Vijandige toon

"Trump heeft blijkbaar haast", zegt Patrick Bolder van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij vindt Trumps uitspraken niet heel verrassend, voegt hij daaraan toe. "We wisten dat hij niet zoveel op heeft met de NAVO. Niet zoveel met de Europese Unie. Dat hij snel tot een bestand wil komen."

Waar Bolder wél verbaasd over is, is de toon waarop Trump Europese landen benadert. "Dat zijn we niet gewend van Amerika. Hiermee creëeren ze een beetje vijandigheid in onze richting en dat is natuurlijk niet goed."

'Cadeautje voor Poetin'

De Amerikaanse president speelt het Westen uit elkaar, zegt Bolder. Waar Europa en Amerika eerder gezamenlijk optrokken tegen Rusland, is daar nu een hele grote splitsing, ziet de deskundige. "Amerika heeft een heel andere positie ingenomen dan Europa. Dat is een cadeautje voor Poetin, die kan rustig achterover leunen."

"Trump wil heel snel een bestand, dus hij zal Poetin het een en ander moeten geven voordat hij ook maar enige beweging maakt richting zo'n bestand."

Bekijk ook

Toekomstige krijgsmacht

Met de top in Parijs is het de eerste keer dat Europese leiders bij elkaar komen om te spreken over een toekomstige krijgsmacht die een bestand moet gaan bewaken, weet Bolder. "Een eerste peiling onder deelnemers: willen we inderdaad zoiets gaan opzetten?"

"En als dat bekend is, moet vervolgens bepaald worden wat er allemaal nodig is om die krijgsmacht te vormen. Hoe zwaar kunnen we optreden? Welke capaciteiten zijn vereist? Als dat allemaal verzameld is, dan kunnen landen gaan zeggen: 'Oké, dit ga ik leveren.'" Je kunt dat zien als een intentieverklaring, legt Bolder uit.

'Ruggesteun weg'

Tegelijkertijd hebben de VS laten weten dat ze niet mee willen doen aan een eventuele Europese troepenmacht. Bolder: "Het grote gevaar is dat we geen rugdekking krijgen van de Verenigde Staten. Terwijl we er altijd op hebben vertrouwd dat de Verenigde Staten de grote 'escalatiedominatie' zouden kunnen leveren. Bijvoorbeeld met atoomwapens."

"Dat is een hele belangrijke waarschuwing: 'Als jij ons te veel pijn doet, dan slaan we jou met atoomwapens terug.' Als de Amerikanen dat niet meer doen, dan is er wel een hoop ruggesteun weg", verwacht hij.

Bekijk ook

Europa genoeg slagkracht zonder Amerika?

De vraag is ook of Europa genoeg slagkracht heeft zonder Amerika. "Hebben we genoeg vermogen om Rusland ook in de diepte te raken, waar het echt zeer doet? Mogen we dat überhaupt wel? Mag je ook Russische troepen in Rusland raken?"

Uiteindelijk kan het erop uitkomen, zegt Bolder, dat Trump en Poetin een bestand overeen komen, dat voor Zelensky niet verteerbaar is. "Dan zal hij mogelijk zeggen, met steun van een groot deel van Oekraïense bevolking, dat hij liever doorvecht." Maar voor hier iets over duidelijk is, zijn we een aantal maanden verder, vermoedt hij.

Militair vermogen tegen Rusland

Hoe belangrijk een eventuele Europese troepenmacht is, wat Bolder betreft? "Belangrijk. De vraag is namelijk in hoeverre je Poetin op zijn woorden kunt geloven, als je al tot een bestand zou komen. Dus je moet daar echt wel militaire kracht tegenover zetten, om te zorgen dat het bestand ook daadwerkelijk wordt gehandhaafd."

"Niemand vertrouwt Poetin meer en Zelensky vertrouwt hem al helemaal niet. Dus dan moet je er voldoende militair vermogen tegenover zetten om Rusland weg te houden van nieuwe agressieve acties richting Oekraïne."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant