Vijf vragen over de zonsverduistering

Vandaag is er in Noordwest Europa een gedeeltelijke zonsverduistering te zien. De eclips begint rond half 10 en eindigt om kwart voor 12. 

Op het hoogtepunt om 10:37, is ongeveer 80 procent van het oppervlak van de zon door de maan afgedekt. Omdat hier sprake is van een vrij zeldzaam fenomeen beantwoord EenVandaag voor u vijf vragen over de zonsverduistering.

1. Wat is een zonsverduistering?

Een zon-eclips, ook wel een zonsverduistering genoemd, ontstaat wanneer de maan overdag tussen de aarde en de zon komt te staan waardoor het zonlicht (deels) de aarde niet bereikt. Hierdoor wordt de aarde dus gedeeltelijk door de maan verduisterd.

Zonsverduisteringen komen in vele vormen voor en meestal is er sprake van een gedeeltelijke verduistering. Een volledige verduistering komt niet vaak voor, maar is wel mogelijk omdat de zon 400 keer groter is dan de maan maar ook 400 keer verder weg ligt. Een omgekeerde situatie, waarbij de aarde de maan verduistert is ook mogelijk. 

Bekijk hier een filmpje van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA over de zonsverduistering.

2. Welke gevolgen heeft een zonsverduistering?

Bij een flinke zonsverduistering ontstaat verwarring in de natuur. De invallende schemer zorgt dat vogels ophouden met fluiten en kippen op stok gaan. Na de verduistering beginnen hanen met kraaien en vliegen bijen weer uit.

Zo’n vaart zal het vrijdag niet lopen, omdat er in Nederland sprake is van een gedeeltelijke verduistering. Wel heeft de zonsverduistering invloed op onze energievoorziening. Groene energie is de trend in Noordwest Europa en daardoor staan er steeds meer zonnepanelen. Een zonsverduistering betekent een forse dip in de productie van deze panelen. 

Op de piek van de verduistering neemt volgens de voorspellingen op de meest ongunstige plekken het zonlicht met minimaal 75 procent af. In Duitsland voorzien zonnepanelen op zonnige dagen al rond de 40 procent van de elektriciteitsbehoefte. Het record staat op een productie van 50,6 procent van de totale behoefte. Er zijn maatregelen getroffen om de gevolgen van de zonsverduistering op te kunnen vangen. 

Omdat het hele Europese elektriciteitsnetwerk met elkaar verbonden is, heeft de zonsverduistering niet alleen invloed op landen met veel zonnepanelen. 11 procent van de Europese productie van elektriciteit komt van zonnepanelen en vanwege de vrij sterke stijging in de elektriciteitsproductie vlak na de eclips maken experts zich zorgen over een mogelijke overbelasting. De zonsverduistering is dan ook een belangrijke test voor het Europese elektriciteitsnetwerk.

3. Wanneer was de laatste totale zonsverduistering in Nederland?

Een volledige zonsverduistering is zeldzaam. Gedeeltelijke verduisteringen, die in meer of mindere mate waarneembaar zijn, komen veel vaker voor. Op deze lijst staat wanneer de volgende (gedeeltelijke) verduistering in Nederland te zien zal zijn. De laatste grote verduistering die in Nederland waarneembaar was dateert van 11 augustus 1999. Pas in 2135 zal, voor het eerst sinds 1715, weer een volledige eclips zichtbaar zijn in Nederland.

4. Waar is de zonsverduistering het beste te zien?

Voor degene die niet zo lang kan wachten is vrijdag dus een mooie kans om een totale zonsverduistering mee te maken. Daarvoor moet wel een flink reis gemaakt worden. De volledige verduistering is het best te zien in een gebied op de Atlantische Oceaan en de Noorse Zee. De liefhebber zal met name op de Faeröer Eilanden en Spitsbergen aan zijn trekken komen. Op het volgende kaartje is goed zichtbaar waar de volledige verduistering waarneembaar zal zijn.

Bron: Fred Espenak, NASA/Goddard Space Flight Center

Door een aantal reisorganisaties zijn extra reizen georganiseerd om toeristen en andere geïnteresseerden naar deze plekken te brengen. Ook worden er vliegtuigen ingezet die tijdens de zonsverduistering een ideale lijn zullen vliegen om een mooi beeld van de eclips te krijgen. De beschikbare plaatsen op de diverse cruiseschepen en vliegtuigen die speciaal voor deze gelegenheid zijn ingezet, zijn al vergeven.

Een deel van de route die gevlogen zal worden door EenVandaag.

5. Hoe kan ik de eclips dan toch zien?

EenVandaag-verslaggever Herman Zaalberg reist met een klein groepje Nederlanders richting IJsland om daar, boven de wolken, de zonsverduistering zo goed mogelijk in beeld te brengen. De zonsverduistering zal dus goed te zien zijn bij EenVandaag.

De gedeeltelijke verduistering is n Nederland ook goed zichtbaar. Voor een mooi beeld is het mogelijk om bij een publiekssterrenwacht naar de eclips te gaan kijken. Bij een aantal van deze observatoria worden vrijdag activiteiten georganiseerd. Bekijk hier welk observatorium zich bij u in de buurt bevindt.

Het weer moet overigens wel een beetje meewerken. Aanvankelijk waren de voorspellingen ongunstig en leken wolkenvelden en motregen roet in het eten te gaan gooien. De laatste voorspellingen zijn wel hoopvol.

Mocht het zicht op de zonsverduistering wel optimaal zijn, dan is het van belang om uw ogen goed te beschermen met een speciale bril. Deze worden op sommige plaatsen weggegeven en zijn vaak verkrijgbaar bij een opticien.

Verder is de eclips ook online goed te volgen. Hiervoor kunt u bijvoorbeeld terecht bij de websites Sloosh en NRK.

Bekijk, om in de stemming te komen, alvast de onderstaande reportage die de BBC in 2009 maakte over de zonsverduistering in India en lees voor meer informatie ook deze gratis brochure.