Op 22 mei gaan we naar de stembus voor de Europese verkiezingen. Maar wie heeft nu eigenlijk de macht in Europa? En welke thema’s zijn belangrijk? Vijf vragen over de Europese verkiezingen

Waarvoor stemmen we eigenlijk?

We kiezen de leden van het Europees Parlement (EP). Om de vijf jaar kiezen de burgers van de Europese Unie die rechtstreeks. Op dit moment zitten er 766 afgevaardigden van de 28 lidstaten van de EU in het EP, na de verkiezingen zijn dit er nog 751. 26 Europarlementariërs komen uit Nederland.

De opkomst is meestal laag: in 2009 bracht 36,8 procent van de kiesgerechtigden hun stem uit. Het gemiddelde in de EU lag op 43 procent. De uitslag komt op 25 mei, als alle lidstaten naar de stembus zijn geweest. Ook komt er een nieuwe voorzitter van de Europese Commissie.

Hoe werkt besluitvorming in Europa precies?

Er zijn drie instituten die een rol spelen: 

-Europese Commissie

-Europees Parlement

-Raad van ministers (ook wel Raad van de EU)

De Europese Commissie is het dagelijks bestuur van Europa, bestaande uit de 28 eurocommissarissen van de lidstaten. Zij mag initiatieven nemen voor wetgeving. In de normale wetgevingsprocedure worden die voorstellen voorgelegd aan het Europees Parlement (waarin de Europese burgers vertegenwoordigd zijn) en de Raad van ministers (waarin de regeringen van de lidstaten vertegenwoordigd zijn). Beide moeten goedkeuring geven. Ook kunnen ze nog met wijzigingsvoorstellen komen. Komen ze er niet uit, dan moeten ze onderhandelen.

Een deel van de wetgeving gaat via andere procedures. Het Europees Parlement kan bijvoorbeeld niet meebeslissen over buitenlands veiligheidsbeleid en op bepaalde terreinen van justitie en binnenlandse zaken. Hier beslissen de lidstaten zelf over.

En wie heeft eigenlijk de macht in Europa?

De grote spelers blijven de Europese Commissie en de Raad van ministers, zegt historicus Mathieu Segers, gespecialiseerd in Europese integratie. De Commissie omdat het met de initiatieven voor wetgeving komt: ‘zij is de motor, en bepaalt in belangrijke mate de agenda’. Vervolgens heeft de Raad van Ministers veel macht in het besluit. 'En als de Commissie goed investeert in coalitievorming in de Raad, hebben ze zo ook veel invloed.’

Het is dus nog steeds zo dat de volksvertegenwoordiging (EP) in Europa minder macht heeft dan de lidstaten. Maar door de jaren heen is de macht van het EP wel gegroeid. Zo kan het op steeds meer terreinen meebeslissen. Wel is het nog afhankelijk van anderen. Zo kan het EP over een aantal onderwerpen niet meebeslissen. De lidstaten besluiten dan zelf. De Raad van ministers kan een besluit ook nog doorschuiven naar de regeringsleiders (Europese Raad). En als het EP niet akkoord gaat, kan de Raad van ministers ook weer een ander voorstel vragen aan de Europese Commissie. 

De lidstaten zelf oefenen op nog een manier macht uit, via de eerder genoemde Europese Raad. Deze raad kan besluitvorming naar zich toetrekken, zoals gebeurde bij de financiële crisis. Maar omdat in de Europese Raad het vetorecht geldt, verloopt besluitvorming moeilijk, zegt Segers.

Ook de voorzitter van de Europese Raad, Herman van Rompuy, is machtig. Hij heeft er volgens Segers voor gezorgd dat de Europese Raad geen concurrent is geworden van de normale wetgevingsprocedure: ‘Dat heeft van hem een soort spin in het web gemaakt. ‘

Hoe is de zetelverdeling nu en hoe organiseren partijen zich?

CDA heeft de meeste zetels in Europa (5). PVV, VVD, PvdA, D66 en GroenLinks hebben allen drie zetels. Bekijk hier de volledige zetelverdeling.

Het aantal zetels per land wordt bepaald door het aantal inwoners. Duitsland is het grootste land en heeft nu 96 zetels, Malta Cyprus, Estland en Luxemburg hebben allen 6 zetels.

Partijen sluiten zich meestal aan bij een Europese fractie met dezelfde politieke overtuiging. Zo kunnen ze meer macht uitoefenen. Er zijn zeven Europese fracties, maar niet alle Europarlementariërs zijn hierbij aangesloten. De PVV-fractie bijvoorbeeld, is niet aangesloten en hoort bij de zogenoemde ‘niet-ingeschrevenen’.

Kijk hier voor meer informatie over de partijen die deelnemen aan de Europese verkiezingen. 

Om welke thema’s draaien de verkiezingen?

Zeer belangrijk is Europa zelf: willen meer macht voor Europa of minder? Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat dit een belangrijk thema is in de verkiezingen. Uit ander onderzoek bleek dat elders in Europa kiezers zeer kritisch denken over de EU.

Andere thema's die uit het onderzoek van EenVandaag naar voren kwamen: een gemeenschappelijk Europees asielbeleid, grensoverschrijdende misdaad, de 3-procentsnorm voor de begroting en de vraag of de Europese Unie nog uitgebreid mag worden met nieuwe lidstaten.

Lees ook