Verziekte werksfeer op het stadhuis in Rotterdam

Zeven procent van de hoge ambtenaren op het stadhuis van Rotterdam ervaart druk om opdrachten uit te voeren die niet in de haak blijken, onwettig zijn of er wordt juist een beloning geboden die niet gepast is. Deze druk komt met name van directeuren en bestuurders van de gebiedscommissies. Volgens ambtenaren heerst er een angstcultuur op het stadhuis en wordt er slecht omgegaan met integriteitskwesties. Zo zegt een anonieme ambtenaar tegen EenVandaag: "Ik werd soms zo heftig geïntimideerd, zowel verbaal als fysiek dat ik aan mezelf begon te twijfelen."

Ook worden verzoeken op een dreigende manier gemaakt: “Als je dit niet uitvoert, dan ervaar je de consequenties”. Of er wordt juist een beloning geboden die niet gepast is. Aan het onderzoek deden 2.200 hoge ambtenaren van Rotterdam mee. Zij werken het nauwst samen met de bestuurders en de directie in de gemeente.

Melden van misstanden voelt niet veilig

De Rotterdamse Rekenkamer onderzocht of ambtenaren misstanden melden en hoe dat melden dan verloopt. Wordt er bijvoorbeeld iets met de melding gedaan en voelen mensen zich veilig genoeg om aan de bel te trekken? Veel ambtenaren in het onderzoek bleken bang om in discussie te gaan met hun leidinggevenden. Ze melden misstanden niet, omdat ze denken dat er toch niets mee gedaan wordt of ze zijn bang voor het verliezen van hun baan.

Angstcultuur in de gemeente

Een anonieme ambtenaar zegt tegen Eenvandaag: “Er heerst een angstcultuur, iedereen die zijn mond opendoet wordt eruit gejaagd. Ambtenaren mogen niet met de pers praten of de politiek”. Hij vervolgt: "De concern-directeuren hebben de absolute macht. Ze houden elkaar de hand boven het hoofd. Integriteitskwesties worden niet onderzocht”.

Een andere (top)ambtenaar zegt tegen Eenvandaag: “Tegenspraak wordt niet geduld: ik kreeg te horen van een concerndirecteur: 'jij moet je mond houden, je snapt gewoon niet hoe het spel hier wordt gespeeld. Ik bepaal hier wat er gebeurt anders heb je een probleem'!"

De ambtenaar voelde zich bij tegenspraak niet gehoord en er was volgens hem geen begrip voor. Dit is voor de ambtenaar een groot verschil tussen het beeld dat naar buiten wordt gebracht en de realiteit. "Ik werd soms zo heftig geïntimideerd, zowel verbaal als fysiek dat ik aan mezelf begon te twijfelen. Op papier en met de mond wordt beleden dat integriteit hoog in het vaandel staat, dat er een open cultuur is, dat men blij is met tegenspraak. In de praktijk staat het handelen hier echt haaks op. Er wordt niet geschuwd om maar te zorgen dat we er naar de buitenwereld mooi op staan”.

College reageert: onderzoek niet representatief en integriteit is genoeg bespreekbaar

Het onderzoek van de Rekenkamer is voorgelegd aan het Rotterdamse College. De burgermeester en wethouders hebben kritiek op het onderzoek en vinden het niet representatief. Ze twijfelen aan de scheidslijn tussen ‘oneigenlijk’ en ‘eigenlijke druk’. Er zouden genoeg manieren zijn in de gemeente om integriteitschendingen te melden. Ook zegt het College dat er genoeg training en kennis beschikbaar wordt gesteld aan ambtenaren om integriteit te bewaren. 

Voorzitter van de Rotterdamse Rekenkamer Paul Hofstra vindt de reactie van het College teleurstellend: “Er wordt niet ingegaan op de inhoud van het rapport maar op de onderzoeksmethoden, dat is typisch”. Hofstra heeft met dit onderzoek geen vergelijkingsmateriaal, want er is nooit eerder onderzoek gedaan naar oneigenlijke politieke druk bij andere gemeenten. Hofstra gaat ervan uit dat ook andere grote gemeenten niet van smetten vrij zullen zijn als hun rekenkamers onderzoek gaan doen. 

Eerder al integriteitsproblemen in Rotterdam

De Rekenkamer kwam al eerder met een rapport. Hieruit bleek dat ambtenaren onder druk werden gezet om subsidies te verstrekken zonder dat daar een goede reden voor was. Leo de Kleijn, voormalig SP-fractievoorzitter in de gemeenteraad, diende destijds een motie in om de Rotterdamse Rekenkamer te vragen de druk op ambtenaren nader te onderzoeken.

Over het nieuwe onderzoek zegt De Kleijn: “Het is heel schokkend als 7% van de ambtenaren in schaal 10 al aangeven dat zij druk voelen beslissingen te nemen die niet wettelijk zijn. Een substantieel deel van de ambtenaren voelt zich onveilig en is niet geneigd melding te maken van onrechtmatige zaken". 

Tekst gaat verder onder afbeelding.

Hoe nu verder?

Hofstra heeft er vertrouwen in dat de gemeenteraad in Rotterdam wel maatregelen gaat eisen om integriteit terug te krijgen onder de ambtenarendirectie en lokale bestuurders: “Er moet een veilige situatie voor ambtenaren worden gecreëerd. Er zitten geen jaknikkers in de raad. Er moet een programma opgezet worden om aan deze onwettige situaties een einde te maken. En de Rekenkamer gaat dit zeker in de gaten houden".