Zeven procent van de hoge ambtenaren op het stadhuis van Rotterdam ervaart druk om opdrachten uit te voeren die niet in de haak blijken, onwettig zijn of er wordt juist een beloning geboden die niet gepast is. Deze druk komt met name van directeuren en bestuurders van de gebiedscommissies. Volgens ambtenaren heerst er een angstcultuur op het stadhuis en wordt er slecht omgegaan met integriteitskwesties. Zo zegt een anonieme ambtenaar tegen EenVandaag: "Ik werd soms zo heftig geïntimideerd, zowel verbaal als fysiek dat ik aan mezelf begon te twijfelen."

Ook worden verzoeken op een dreigende manier gemaakt: “Als je dit niet uitvoert, dan ervaar je de consequenties”. Of er wordt juist een beloning geboden die niet gepast is. Aan het onderzoek deden 2.200 hoge ambtenaren van Rotterdam mee. Zij werken het nauwst samen met de bestuurders en de directie in de gemeente.

Melden van misstanden voelt niet veilig

De Rotterdamse Rekenkamer onderzocht of ambtenaren misstanden melden en hoe dat melden dan verloopt. Wordt er bijvoorbeeld iets met de melding gedaan en voelen mensen zich veilig genoeg om aan de bel te trekken? Veel ambtenaren in het onderzoek bleken bang om in discussie te gaan met hun leidinggevenden. Ze melden misstanden niet, omdat ze denken dat er toch niets mee gedaan wordt of ze zijn bang voor het verliezen van hun baan.

Angstcultuur in de gemeente

Een anonieme ambtenaar zegt tegen Eenvandaag: “Er heerst een angstcultuur, iedereen die zijn mond opendoet wordt eruit gejaagd. Ambtenaren mogen niet met de pers praten of de politiek”. Hij vervolgt: "De concern-directeuren hebben de absolute macht. Ze houden elkaar de hand boven het hoofd. Integriteitskwesties worden niet onderzocht”.

Een andere (top)ambtenaar zegt tegen Eenvandaag: “Tegenspraak wordt niet geduld: ik kreeg te horen van een concerndirecteur: 'jij moet je mond houden, je snapt gewoon niet hoe het spel hier wordt gespeeld. Ik bepaal hier wat er gebeurt anders heb je een probleem'!"

De ambtenaar voelde zich bij tegenspraak niet gehoord en er was volgens hem geen begrip voor. Dit is voor de ambtenaar een groot verschil tussen het beeld dat naar buiten wordt gebracht en de realiteit. "Ik werd soms zo heftig geïntimideerd, zowel verbaal als fysiek dat ik aan mezelf begon te twijfelen. Op papier en met de mond wordt beleden dat integriteit hoog in het vaandel staat, dat er een open cultuur is, dat men blij is met tegenspraak. In de praktijk staat het handelen hier echt haaks op. Er wordt niet geschuwd om maar te zorgen dat we er naar de buitenwereld mooi op staan”.

College reageert: onderzoek niet representatief en integriteit is genoeg bespreekbaar

Het onderzoek van de Rekenkamer is voorgelegd aan het Rotterdamse College. De burgermeester en wethouders hebben kritiek op het onderzoek en vinden het niet representatief. Ze twijfelen aan de scheidslijn tussen ‘oneigenlijk’ en ‘eigenlijke druk’. Er zouden genoeg manieren zijn in de gemeente om integriteitschendingen te melden. Ook zegt het College dat er genoeg training en kennis beschikbaar wordt gesteld aan ambtenaren om integriteit te bewaren. 

Voorzitter van de Rotterdamse Rekenkamer Paul Hofstra vindt de reactie van het College teleurstellend: “Er wordt niet ingegaan op de inhoud van het rapport maar op de onderzoeksmethoden, dat is typisch”. Hofstra heeft met dit onderzoek geen vergelijkingsmateriaal, want er is nooit eerder onderzoek gedaan naar oneigenlijke politieke druk bij andere gemeenten. Hofstra gaat ervan uit dat ook andere grote gemeenten niet van smetten vrij zullen zijn als hun rekenkamers onderzoek gaan doen. 

Eerder al integriteitsproblemen in Rotterdam

De Rekenkamer kwam al eerder met een rapport. Hieruit bleek dat ambtenaren onder druk werden gezet om subsidies te verstrekken zonder dat daar een goede reden voor was. Leo de Kleijn, voormalig SP-fractievoorzitter in de gemeenteraad, diende destijds een motie in om de Rotterdamse Rekenkamer te vragen de druk op ambtenaren nader te onderzoeken.

Over het nieuwe onderzoek zegt De Kleijn: “Het is heel schokkend als 7% van de ambtenaren in schaal 10 al aangeven dat zij druk voelen beslissingen te nemen die niet wettelijk zijn. Een substantieel deel van de ambtenaren voelt zich onveilig en is niet geneigd melding te maken van onrechtmatige zaken". 

Tekst gaat verder onder afbeelding.

Hoe nu verder?

Hofstra heeft er vertrouwen in dat de gemeenteraad in Rotterdam wel maatregelen gaat eisen om integriteit terug te krijgen onder de ambtenarendirectie en lokale bestuurders: “Er moet een veilige situatie voor ambtenaren worden gecreëerd. Er zitten geen jaknikkers in de raad. Er moet een programma opgezet worden om aan deze onwettige situaties een einde te maken. En de Rekenkamer gaat dit zeker in de gaten houden". 

Het kabinet wil bezuinigen op brandweerzorg. En dat is onverantwoordelijk, waarschuwt de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Door klimaatverandering is de kans op oncontroleerbare branden groot. Oud-brandweerman Peter Stals maakte zo'n brand mee.

Na de kinderen treedt er nu een nieuwe groep slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk naar voren: volwassen zusters en paters die in kloosters zijn misbruikt. Zuster Anne is een van hen: "De pater zei dat dit tussen ons moest blijven."

Ze had er 'lang aan getwijfeld', maar uiteindelijk koos ze er vol overgave voor om haar leven te wijden aan het geloof. Vol verwachting trad de Vlaamse Anne - toen halverwege de 20 - toe tot een slotklooster, vlakbij de Nederlandse grens. Anne: "Het was een lange zoektocht, maar uiteindelijk vond ik dat ik mezelf de kans moest gunnen om gelukkig te worden. Daarom heb ik het uiteindelijk gedaan."

Dictatoriaal bewind

Als jonge zuster liep ze al snel op tegen de hiërarchische structuren binnen het klooster. Dat merkte ze aan hoe de moeder overste, die aan het hoofd van het vrouwenklooster stond, zich opstelde. "Ik stond echt onderaan de ladder. De overste was zeer streng en voerde een dictatoriaal bewind. Haar wil was wet."

Wanneer het misbruik begon, weet Anne nog precies. Ze maakte een zware periode in haar persoonlijke leven door. Haar neefje moest een ingrijpende operatie ondergaan, waardoor hij nooit meer zou kunnen lopen. Dit zorgde voor veel verdriet bij Anne.

'Ik zat verstijfd op zijn schoot'

Het was in deze zware tijd dat een Vlaamse pater, die wist wat Anne doormaakte, haar bij hem riep voor een 'begeleidingsgesprek'. Eenmaal binnen, ging het gesprek al snel een totaal andere kant op, vertelt Anne. "Hij stond plots op, nam me op zijn schoot en begon mijn armen en benen te strelen. Ik zat verstijfd op zijn schoot. Wist niet wat me overkwam, wist me hier totaal geen raad mee."

Totaal verbouwereerd en in shock, 'bevroor' Anne volledig. Maar dat weerhield de pater er niet van door te gaan met zijn seksuele handelingen. Anne: "Hij schakelde over naar het strelen van mijn heupen en borsten, en begon plots hevig te hijgen en te schokken met zijn lichaam. Daarna stond hij op, kuste me op de mond en zei me dat dit tussen ons moest blijven."

Gechanteerd door de pater

6 jaar lang ging het misbruik door. Al die tijd durfde ze er met niemand over te praten. Uit angst en schaamte. "Er wordt mij altijd de vraag gesteld: 'Waarom blijf je naar zo'n man toe gaan?' Maar ik was heel erg bang voor hem. Bovendien kon ik hem moeilijk ontwijken, omdat hij mij chanteerde. Er was altijd de angst dat het misbruik naar buiten zou komen. Want dan wist ik één ding zeker: ik zou als schuldige worden aangewezen."

Daarnaast speelde ook de afhankelijkheidsrelatie, die Anne met de pater had, een rol. "Hij was de enige die mij spirituele voeding gaf. Dus er was dat vreselijke misbruik, maar er waren ook gesprekken tussen ons, waaraan ik me kon optrekken. Het is de hand die slaat, maar ook voedt. Net zoals bij een hond, die gaat ook altijd terug naar zijn baasje."

Pesten en intimideren

Naast het misbruik van de pater, had Anne ook heel veel last van het schrikbewind dat de overste voerde in het klooster. Toen de overste het idee kreeg dat Anne een bedreiging vormde voor haar positie, volgde een periode van pure haat en pesterijen aan haar adres.

"Het pesten en intimideren nam toen afschuwelijke vormen aan. Ze zette anderen tegen mij op. Ik raakte volstrekt geïsoleerd. Er werd op een gegeven moment zelfs gezegd dat het jammer was, dat er geen concentratiekampen meer bestonden. Dan hadden zij mij kunnen vergassen. Zo ver ging het."

Naar de hoogste geestelijke

Pas jaren later, toen ze was uitgetreden en een leven had opgebouwd buiten het klooster, durfde Anne het misbruik en het schrikbewind in het klooster aan te kaarten. Ze deed dat uiteindelijk zelfs bij de hoogste geestelijke in België: kardinaal Daneels. Zijn reactie was een enorme teleurstelling.

"Hij liet mij weten dat hij 'het gebeuren betreurde en voor mij zou bidden'." Een typerend antwoord en volgens Anne exemplarisch voor hoe de Katholieke Kerk met slachtoffers van misbruik omgaat. "Deze reactie heb ik zo vaak gekregen, dat ze voor mij gingen bidden. Ik zeg weleens: 'Als ik voor ieder gebed een euro had gekregen, dan was ik nu heel erg rijk geweest'."

13 jaar lang procederen

In 2003 startte Anne een gerechtelijke procedure tegen de Katholieke Kerk, nadat ze jarenlang geen erkenning voor haar leed had gekregen binnen de kerkorganisatie.

Die juridische strijd zou uiteindelijk maar liefst 13 jaar duren. Uiteindelijk leidde dit tot toekenning van een bedrag aan schadevergoeding. Iets waar het Anne overigens nooit om te doen was. "Ik heb een groot bedrag aan schadevergoeding gekregen. Maar als je dit aftrekt van alle juridische kosten die ik heb moeten maken, en het bedrag dat ik aan therapie kwijt ben, blijft er weinig over."

Veel meer slachtoffers

De reden dat Anne, na al die jaren van zwijgen, nu naar buiten treedt is helder: ze wil een stem zijn. Voor al die slachtoffers die tot op de dag vandaag niet naar buiten durven met hun verhaal. En dat zijn er een hoop, weet Anne. Ze heeft sterke aanwijzingen dat zij niet het enige slachtoffer was van haar misbruiker.

"Als je op bezoek ging bij de pater, was er een soort wachtkamertje. Ik heb daar ook vrouwen naar buiten zien komen, van wie het haar en de kleding helemaal in de war was. En als ik dan bij de pater naar binnen ging, kwam hij met een schone zakdoek aan. Dat was voor mij een teken. Want als hij klaarkwam deed hij dat altijd in een zakdoek."

Nieuw leven buiten klooster

Lang is Anne op zoek geweest naar erkenning voor alles wat haar is aangedaan in het klooster. Maar uiteindelijk heeft ze zich erbij neergelegd. "Officieel heb ik nooit erkenning gekregen voor het misbruik dat mij is aangedaan. Maar door hier maar naar te blijven zoeken, hield deze man - mijn misbruiker - een soort van macht over mij. Dat wilde ik op een gegeven moment niet meer."

"Dus heb ik mijzelf erkenning gegeven. Door te zeggen dat ik niet schuldig was. Ik ben uit de slachtofferrol gestapt. En heb ik uiteindelijk een heel rijk leven kunnen opbouwen. Buiten het klooster."