Sinds 2011 heeft de overheid 55 miljoen euro aan schadevergoedingen betaald aan slachtoffers van onder andere zeden- en geweldsmisdrijven. Zo'n 29 miljoen euro hiervan is voorgeschoten voor daders die dit geld zelf niet hebben.
Dat blijkt uit cijfers die het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) aan EenVandaag verstrekte. De 29 miljoen is door de veroordeelden nog niet terugbetaald aan de overheid.
Regeling voorkomt hertraumatisering
Het CJIB is verantwoordelijk voor uitbetaling en incasso van schadevergoedingsmaatregelen en keert een bedrag in een keer uit aan een slachtoffer. Wanneer een veroordeelde geen cent te makken heeft, schiet het CJIB het hele bedrag in veel gevallen voor. Zo krijgt het slachtoffer waar hij recht op heeft en wordt hij niet maandelijks geconfronteerd met een incasso vanuit de zaak, is de gedachte.
Deskundigen vrezen dat het ministerie van Justitie en Veiligheid op korte termijn een einde maakt aan deze, voor slachtoffers belangrijke, regeling. Dat zou blijken uit een concept wetsvoorstel die afgelopen zomer in consultatie was.
Hoe werkt de regeling?
De voorschotregeling voorziet erin dat een slachtoffer of nabestaande niet afhankelijk is van de kapitaalkrachtigheid van de veroordeelde. Heeft een dader 8 maanden nadat de uitspraak definitief is nog niet betaald, dan treed de regeling in werking. Deze voorschotregeling bestaat sinds 2011. Het CJIB gaat vervolgens achter de incasso aan bij de veroordeelde. In 2018 werd ruim 82 procent volledig betaald door een veroordeelde.
Derde van schadevergoeding wel uit eigen zak
Uit cijfers van het CIJB blijkt dat van de 55 miljoen een bedrag van 18,5 miljoen wel door de veroordeelde zelf betaald kon worden.
Sinds 2016 stijgt het aantal uitbetalingen van schadevergoedingen dat het CJIB doet. In 2018 werden 3702 uitkeringen gedaan voor een bedrag van bedrag van 7,2 miljoen euro. Hiervan moet het CJIB nog 5,6 miljoen euro verhalen bij veroordeelden. Ook het jaarlijks uitgekeerde bedrag stijgt sinds 2011. In dit jaar werd 1,4 miljoen euro uitgekeerd. Daarvan staat nog 189 duizend euro open.
Levenslange kwetsbaarheid
Voordat de voorschotregeling in werking was getreden, moesten slachtoffers en nabestaanden door slepende procedures om hun schadevergoeding geïncasseerd te krijgen. Zo ook de familie Van de Ven, die hun dochter en zusje Nadia verloren. Zij werd op 1 oktober 2002 vermoord door Pascal F. in een Utrechts studentenhuis. De dader wordt veroordeeld tot 20 jaar en tbs en moet de begrafeniskosten betalen.
"Moord betekent een levenslange kwetsbaarheid", vertelt Lucinda. "Ik denk dat zelfs mensen die mij kennen niet weten van de zwaarte die je draagt", vertelt Lucinda. "Het is iets wat je alleen draagt en zelf moet verwerken". De moord op hun dochter en zus Nadia heeft grote impact op hun levens. Zowel moeder Minke, als zus Lucinda, kunnen na de moord niet meer goed functioneren. De weg die zij aflegden is vastgelegd in de documentaire OverLeven, gemaakt door RTV Utrecht.
Juridische lijdensweg
Moeder Minke moest haar praktijk als natuurarts vrijwel opgeven. "Ze had een goedlopende praktijk maar moest van de een op de andere dag stoppen met werken", vertelt Lucinda over haar moeder. "Ook ik heb gezondheidsklachten", vertelt ze. Ze is nu tweemaal uitgevallen met burn-out. Dit gebeurde bijvoorbeeld ook toen bekend werd dat Pascal F. transmuraal verlof kreeg in medio 2018.
"Ik heb geen financiële problemen, maar wel verlies aan inkomen", legt Lucinda uit. Ze was nog maar 23 jaar toen Nadia werd vermoord. Ze is nooit toegekomen aan fulltime werken door de therapie die ze volgde om de gewelddadige dood van haar zus te verwerken. Daarnaast duurt de de strijd die de familie voert voor een schadevergoeding jarenlang. "Ik denk dat het voor je verwerking het belangrijkst is dat alles binnen vijf jaar afgerond is", zegt Lucinda.
Verdwijnen 'verschrikkelijke stap terug'
Deskundigen op het gebied van letselschade hebben kritiek op het mogelijke verdwijnen van de voorschotregeling. Zeker nu juist sinds 1 januari 2019 nabestaanden smartengeld kan worden toegekend. "Maar als die voorschotregeling weer wordt afgeschaft, dan hebben we een dode letter", vertelt Arlette Schijns, letselschadeadvocaat. "Want dan kunnen de nabestaanden dat nooit verhalen op de dader". Emeritus hoogleraar Jan van Dijk noemt het een 'verschrikkelijke stap terug'. "Als het gebeurt, zoals de minister wil, dan is deze goeie regeling die er nu is, dat de overheid voorschiet en het verhaalt bij de dader, weer ingetrokken over een jaar".
Lucinda van de Ven zou het kwalijk en onethisch vinden als er nu opnieuw door overheid gekozen wordt nabestaanden zo aan hun lot over te laten. "Dat kun je niet maken. We zorgen allemaal voor verdachte dat die ondersteund wordt, maar ik vind ook dat erkend moet worden dat nabestaanden ook rechten hebben."
Reactie ministerie van Justitie en Veiligheid:
De consultatie is net afgelopen. We gaan eerst de reacties goed bestuderen en kijken of het wetsvoorstel nog aanpassing behoeft. Dit onderdeel van het wetsvoorstel komt voort uit de meerjarenagenda slachtofferbeleid. Dit voorstel voorziet in de versterking van de rechtspositie van slachtoffers van gewelds- of zedenmisdrijven.
Er is op dit moment al een civielrechtelijke mogelijkheid, het wetsvoorstel ziet juist op een nieuwe derde (afgesplitste) procedure binnen het strafprocesrecht met zowel elementen uit het strafproces als civielrechtelijke elementen. Hierbij is bijvoorbeeld nog wel recht op rechtsbijstand en int de overheid voor je.
Er is geen sprake van dat de voorschotregeling gaat verdwijnen. Iedereen die er nu recht op heeft, heeft dat in de toekomst ook.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
