'Vernietig AstraZeneca-vaccins niet en geef ze aan Afrika', roept oud-ziekenhuisdirecteur Marcel Levi op

Oud-ziekenhuisdirecteur Marcel Levi roept minister De Jonge op de regels rond het doneren van AstraZeneca-vaccins te versoepelen. Zodat tienduizenden vaccins die huisartsen over hebben niet worden vernietigd, maar naar Afrika kunnen.

Levi steunt hiermee het pleidooi van de huisartsen, die al eerder aangaven dat ze de vernietiging van de vaccins 'onverteerbaar' vinden. De huisartsen riepen op om de AstraZeneca-vaccins weg te geven aan landen die ze nodig hebben. En dat moet snel, want de houdbaarheidsdatum van de vaccins in de koelingen van de huisartsen verloopt eind augustus.

'Ze moeten in armen verdwijnen'

"Ik wil dat ze in armen verdwijnen, het maakt niet uit in welke. Ik denk dat landen in Afrika enorme behoefte hebben aan vaccins. Er gaan daar mensen dood omdat er geen vaccins zijn, dus we moeten ze als de wiedeweerga daarheen brengen", stelt huisarts in opleiding Bernard Leenstra.

Marcel Levi, internist en nu voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is het daar roerend mee eens. "We kampen met een wereldwijde pandemie waarbij we ons moeten realiseren dat de grootste bedreiging voor Europese landen zo langzamerhand de grote hoeveelheid infecties is in andere landen. Daar is de vaccinatiegraad nog maar 5 procent of minder. De 100.000 of 200.000 vaccins kunnen een enorme bijdrage leveren aan het ophogen van die vaccinatiegraad."

Vaccins niet doneren door wetgeving

Volgens het ministerie kunnen de ongebruikte vaccins niet worden gedoneerd omdat de kwaliteit, veiligheid en traceerbaarheid van de vaccins niet kan worden gegarandeerd. Dat is volgens Europese en Nederlandse wetgeving wel noodzakelijk.

Minister De Jonge schreef daarover: 'Mensen in landen waaraan we doneren mogen niet het risico lopen onnodig ziek te worden van vaccins of onterecht te denken dat ze beschermd zijn tegen Covid-19'.

'Ik krijg het niet uitgelegd'

Leenstra en Levi vinden dit argument bevreemdend. "Ik vind het onvoorstelbaar, ik krijg het niet uitgelegd. Als ik iemand in bijvoorbeeld Namibië spreek die geen vaccins heeft en erom zit te springen, moet ik zeggen: dat gaat niet, want wij hebben ergens een wet die dat verbiedt. Ik krijg dat niet uitgelegd, niemand krijgt dat uitgelegd. En het als je dat niet uitgelegd krijgt, dan klopt er volgens mij iets niet aan de wet", zegt Leenstra.

Huisarts Leenstra besprak de zaak zelfs al op het miniserie. "Iedereen zegt: het is vreselijk, het kan niet. Maar wij hebben een systeem en een wet. Ik snap dat niet. We hebben een middel tegen doodgaan en we geven het niet, omdat we kampen met regels en een systeem. Nood breekt wet. En als dit geen nood is, weet ik het niet meer."

'Laten we afwijken van de regels'

Ook oud-ziekenhuisdirecteur Levi vindt dat we naar de regels moeten kijken. "Natuurlijk wil de minister graag de regels volgen, dat snap ik. Maar in dit uitzonderlijke geval denk ik dat je met gezond verstand moet zeggen: laten we afwijken van de regels. Er is nu een hoger doel wat we willen dienen. We hebben de regels zelf gemaakt: we zijn ook in staat ze los te laten als dat belangrijk is."

Leenstra en Levi pleiten voor het versoepelen van de regels voor donatie. De vaccins zijn eigendom van de Rijksoverheid en het ministerie kan - juist als wetgever - zelf de regels aanpassen, zo stellen zij.

'Ze hebben de vaccins niet in de garage bewaard'

Maar volgens het ministerie kunnen de vaccins ook niet gedoneerd worden, omdat de kwaliteit van de vaccins die in de koelingen bij de huisartsen liggen onvoldoende is. Dat vinden beide artsen onzin.

"Ik denk dat je huisartsen dan echt tekort doet", stelt Levi. "Dat zijn hoogopgeleide professionals die goede praktijkvoering hebben in Nederland. Die hebben op grote schaal koelers aangeschaft om dit mogelijk te maken, die hebben er echt wel op gepast. Ze hebben het niet in de garage bewaard."

Vaccins in goede conditie

Volgens Levi zijn de vaccins zelfs in heel goede conditie. "Als er morgen een patiënt de praktijk binnenloopt krijgt hij het AstraZeneca-vaccin uit de koeling. Voor de Nederlandse patiënt is dat veilig, maar datzelfde vaccin zou om kwaliteitseisen niet naar het buitenland mogen. Dat vind ik vreemd."

Ook Leenstra begrijpt niets van dit kwaliteitsargument. "Alsof wij huisartsen die dingen uit de koelkast halen aan een potje likken en weer terugstoppen. We hebben allerlei medicijnen in koelkasten liggen en gaan daar al tientallen jaren zuinig mee om. En dan zouden we dat nu opeens niet meer doen? Dat is toch krankzinnig."

75.000 vaccins naar Namibië

Nederland doneert overigens wel overgebleven vaccins via het centrale Europese systeem Covax. De vaccins komen uit de centrale voorraad in Oss en daarvan is de kwaliteit volgens het ministerie gegarandeerd.

Landen die een donatie willen ontvangen, kunnen een aanvraag doen bij dit systeem. Nederland doneerde aan Kaapverdië en Suriname. Op 6 augustus maakte het ministerie bekend dat er 75.000 vaccins aan Namibië worden gedoneerd.

'Geef ons artsen de vaccins'

Bernard Leenstra wil dolgraag op het vliegtuig stappen om de vaccins van de huisartsen naar Namibië te brengen. "Het liefst zou ik morgen met een enorme voorraad vaccins naar Namibië vertrekken, maar ik kom het vliegveld niet af. De vaccins zijn eigendom van de Staat en ze zomaar meenemen wordt gezien als diefstal."

Hij hoopt dat het ministerie alsnog de regels versoepelt en de artsen hierin het voortouw geeft. "Geef ons artsen de vaccins. Huisartsen kunnen goed improviseren, wij regelen het wel. We zorgen ervoor dat de vaccins op de goede plek terechtkomen. Er zijn al donaties gedaan aan Indonesië, Kaapverdië en Suriname. Het is echt niet zo moeilijk. Ik hoop dat premier Rutte belt en zegt: Ga maar, breng de vaccins naar Namibië."