10 jaar lang deed Griselda Molemans onderzoek naar de slachtoffers van Japanse dwangprostitutie tussen 1932 en 1945. Ze ontdekte dat er veel meer 'troostmeisjes' zijn dan we altijd dachten. "Al is dat woord een lelijk eufemisme. Hun lot was gruwelijk."

Deze week verscheen haar boek Levenslang Oorlog, waarin Molemans deze onthullingen doet. Troostmeisjes zijn de vrouwen en meisjes die 'troost' moesten bieden aan Japans legerpersoneel. Maar wat ze meemaakten, past totaal niet bij die naam. "Sommigen werden dagelijks door tientallen militairen verkracht, velen raakten zwanger of onvruchtbaar door infecties en bij een geslachtsziekte werd het meisje uit het legerbordeel gezet of gedood."

Bordelen van het leger

De legerbordelen worden in alle bezette gebieden in Zuidoost-Azië geopend, met als doel de Japanse soldaten tevreden te houden en tegen infectieziekten te beschermen. Na afloop van de Russo-Japanse oorlog van 1904-1905 was eenderde van het Japanse leger getroffen door syfilis en gonorroe, door seks met prostituees. Dit wilde de hogere legerleiding niet nog een keer.

Molemans ontdekt tijdens haar onderzoek dat in Nederlands-Indië minimaal 70.000 vrouwen door Japanse militairen tot prostitutie zijn gedwongen. Dat is veel meer dan tot nu toe werd aangenomen. "De Nederlandse overheid stelt in het officiële rapport van 1994 dat er met zekerheid 65 en in totaal waarschijnlijk 300 vrouwen zijn misbruikt. Ik heb altijd al vraagtekens gehad bij dit aantal. En terecht, blijkt nu", zegt Molemans.

Bron: Griselda Molemans

Trauma

Voor haar boek sprak ze met nog in leven zijnde 'troostmeisjes' en met de zonen en dochters van slachtoffers. Zo ook met de dochter van Beppie de Bruin, de Rotterdamse vrouw die 10 jaar dood in haar huis lag zonder gemist te worden. Met haar tragische verhaal opent het boek. "Beppie werd als jong meisje verkracht door een Japanse militair, werd zwanger en beviel van een dochter die ze nooit heeft kunnen accepteren."

Moeilijke zoektocht in Nederland

Voor haar boek doet Molemans onderzoek in Engeland, de Verenigde Staten, Australië, Nieuw-Zeeland, Maleisië en Zuid-Korea. Bij het Nationaal Archief in London krijgt ze alle medewerking en ook in Washington kan ze putten uit honderden bewijsstukken voor de oorlogsmisdaden, verkrachting en dwangprostitutie. In eigen land verloopt de zoektocht naar de waarheid stroef. "De archieven zitten hier op slot tot 2026."

Het was erg moeilijk om in Nederland de documenten te mogen inzien. Het bewijsmateriaal is beperkt openbaar vanwege de privacy van de slachtoffers. "Maar ik was niet van plan om iemand te gaan 'outen'." Ook speelt de privacy van de Japanse oorlogsmisdadigers een rol. Met hulp van advocaten van de NVJ en de Auteursbond lukt het Molemans uiteindelijk toch om een groot aantal afgeschermde documenten onder ogen te krijgen.

Bron: Australia War Memorial

1/3Een groep jonge Javaanse vrouwen die uit Japanse legerbordelen op het eiland Timor bevrijd zijn in de zomer van 1945

Ontzettend veel bewijs

"Er is altijd beweerd dat er geen bewijsmateriaal is, maar tot mijn verbijstering is er ontzettend veel bewijs. De Nederlandse overheid heeft in haar officiële rapport een vals verhaal gecreëerd", zegt de schrijver. "Dat is gedaan om te voorkomen dat de duizenden inheemse slachtoffers aanspraak zouden gaan maken op een klein oorlogspensioen. Zoals altijd gaat het in Nederland om geld."

Voor de overheid is het niet moeilijk om het 'nepnieuws' de wereld in te helpen. Het bewijsmateriaal gaat in 1948 achter slot en grendel en de getraumatiseerde meisjes zwijgen bij thuiskomst over wat hen is overkomen. "In Nederland werd stuitend simplistisch geredeneerd. Er werd gezegd: 'Als wij hier de moffenhoeren hadden, dan waren er in Nederlands-Indië de jappenhoeren.' Het trauma werd absoluut niet onderkend."

Uit de doofpot

Pas in 1991 verandert de situatie, als een paar vrouwen hun verhaal beginnen te vertellen. In 2001 wordt de zaak voorgelegd aan een tribunaal. Daar wordt geoordeeld dat het systeem van troostmeisjes een misdrijf tegen de menselijkheid was. "Maar de Japanse regering negeert de uitspraak en ontkent de oorlogsmisdaden tot op de dag van vandaag", zegt Molemans.

Ze hoopt dat door de publicatie van haar boek de betrokken landen hun verantwoordelijkheid nemen. "Er zijn tenminste 500.000 slachtoffers, die 35 landen vertegenwoordigen. Onder die landen zijn de Verenigde Staten, Rusland en acht EU-landen. Op China, de Korea's en Taiwan na hebben de meeste landen weggekeken. Of ze wisten het niet, zoals Duitsland, Spanje en Italië, omdat het bewijsmateriaal al die jaren achter slot en grendel lag."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."