Van de gevangenen in Nederland heeft 30 tot 45 procent een (licht) verstandelijke beperking. Zij vallen geregeld in herhaling, als ze weer op vrije voeten zijn. Een nieuwe aanpak moet daar verandering in brengen.

Binnen deze aanpak krijgen jonge gevangenen, voordat ze vrij komen, bezoek van een gemeenteambtenaar. Die helpt hen bij het vinden van scholing of werk en woonruimte. Want, wie daar na vrijlating zicht op heeft, valt waarschijnlijk veel minder snel terug in de criminaliteit, is de gedachte.

Gewend aan de bajes

Directeur Bija Westerhof van landelijk orthopedagogisch behandelcentrum 's Heeren Loo, locatie Groot Emaus heeft veel vertrouwen in de aanpak. In Groot Emaus verblijven jongeren met een licht verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblemen, jongeren zoals Mothu (niet zijn echte naam). Hij verblijft op de gesloten jeugdzorgafdeling van het centrum.

Mothu belandde op jonge leeftijd in de drugshandel en werd meerdere malen opgepakt. Sinds zijn gedwongen uithuisplaatsing verblijft hij in Groot Emaus. Hij voelt zich zich er goed. "Ik was de bajes gewend, een heel andere setting. Ik was niet bekend met een plek waar mensen een beetje om je geven. Ze zijn hier serieus met je."

Video: de 17-jarige Mothu draait mee in het nieuwe project

De 17-jarige Mothu kwam al op jonge leeftijd in de criminaliteit terecht. Omdat hij een licht verstandelijke beperking heeft, kwam hij vaak snel weer op het verkeerde pad. Nu wordt hij begeleid, om zich te wapenen tegen verleidingen van buitenaf.

Focus op oorzaak

"We weten al langer dat veel gedetineerden een licht verstandelijke beperking hebben", vertelt regiodirecteur Westerhof. "Daar zijn verschillende onderzoeken naar gedaan. Maar de verstandelijke beperking wordt vaak relatief laat vastgesteld. Het blijkt moeilijk om al vroeg - op de basisschool - te ontdekken dat iemand een verstandelijke beperking heeft."

Volgens Westerhof wordt er te weinig aandacht besteed aan de oorzaak van bepaald gedrag, naar wat erachter zit. "En dat is juist waar wij op focussen in de behandeling. Als je een jongere kunt laten leren, of ergens in kunt trainen, zie je dat ze heus goede keuzes kunnen maken en succesvol kunnen functioneren in de maatschappij.

Weerbaarheid

School of werk en daarmee een gezond dagritme, is voor jongeren met een licht verstandelijke beperking ontzettend belangrijk, weet Westerhof. "Daarom organiseren we dat hier al. Zodra we weten naar welk dorp of welke stad een jongere gaat na het verblijf bij ons, proberen we dat vanaf hier al te regelen." Makkelijk is dat niet: "Hoeveel werkgevers zijn er nog, die hen een passende baan willen en kunnen bieden? Vroeger had je sociale werkplaatsen maar die zijn er niet meer."

Om de jongeren zo weerbaar mogelijk te maken, oefenen ze met autoriteit, rollenspellen en verzorgen ze therapiesessies.

Meer discipline

Bij Groot Emaus loopt Mothu niet meer in een joggingbroek en spreekt hij geen 'straattaal'. "Daar werd ik op mijn eerste dag al op aangesproken." In het begin vond hij de leiding streng, vertelt hij. Maar nu is hij blij met die houding. "Ik heb nu meer discipline, voel me fit genoeg om deel nemen aan de maatschappij."

Om niet opnieuw te gaan dealen heeft hij school nodig, en werk. "Ik moet mentaal sterk genoeg zijn om niet opnieuw de fout in te gaan. Ik leer hier sterk in mijn schoenen te staan, consequenties in te zien, te beseffen dat je mensen kapot maakt. Ook jezelf."

Bekijk hier de reportage over dit onderwerp.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.