Studenten op de trap van de collegezaal en docenten met een burn-out. Nederlandse universiteiten kunnen de hoeveelheid internationale studenten niet meer aan. Ze willen maatregelen. "We barsten uit onze voegen."

Het aantal internationale studenten is de afgelopen 5 jaar bijna verdubbeld. "We hebben dringend instrumenten nodig om de groei in goede banen te leiden", vertelt voorzitter Geert ten Dam van het College van Bestuur van de Universiteit van Amsterdam.

Barsten uit de voegen

De Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft nu ongeveer 41 duizend studenten. De afgelopen jaren is het aantal Nederlandse studenten met ongeveer 6 procent gegroeid. Tegelijkertijd is het aantal internationale studenten verdrievoudigd. "Als we niks doen, ontwikkelen we ons rap naar 50.000 studenten. Dat is echt te veel. Daarnaast zijn dat er meer dan een stad als Amsterdam kan opvangen."

"We merken door die enorme toestroom dat we letterlijk in ruimtes uit onze voegen barsten", zegt Ten Dam. "We hebben een tekort aan collegeruimtes, die moeten we elders in de stad gaan regelen. De werkdruk van docenten is al onacceptabel hoog, daar hebben ook de studenten last van."

Mogen studenten niet weigeren

"Op dit moment mogen we internationale studenten niet weigeren. Als ze voldoen aan de toelatingseisen, gaan ze gewoon mee in de aanmeldingsprocedure. Hoeveel het er ook zijn", vertelt Ten Dam van de UvA.

Als ze een goede balans willen houden tussen Nederlandse en internationale studenten, dan hebben ze sturingsmogelijkheden nodig, vertelt ze. "We willen de mogelijkheid hebben om op de noodrem te kunnen trappen. Die hebben we nu niet."

80.000 internationale studenten

Dit collegejaar staan er 340.346 studenten ingeschreven aan de Nederlandse universiteiten, een stijging van 4 procent ten opzichte van vorig jaar, blijkt uit cijfers van koepelorganisatie Universiteiten van Nederland. Er staan bijna 80.000 internationale studenten ingeschreven. Dat is een stijging van ruim 14 procent ten opzichte van vorig collegejaar.

"De toestroom van buitenlandse studenten heeft het onderwijs veel beter gemaakt de afgelopen jaren", vertelt onderwijs- en beleidshistoricus Pieter Slaman. "Het is heel leerzaam om met buitenlandse studenten in de klas te zitten. Maar nu zie je dat de toestroom uit het buitenland zo groot is dat universiteiten de controle verliezen."

'Perverse prikkel'

Het probleem zit volgens hem in de financiering. De overheid heeft elk jaar een bepaald bedrag beschikbaar gesteld voor universiteiten. De hoeveelheid geld is deels afhankelijk van hoeveel studenten staan ingeschreven. Dat noemt Slaman een 'perverse prikkel'. "Dat betekent dat elke universiteit zich gedwongen voelt om te blijven groeien. Van Nederlandse studenten zijn er niet genoeg om die groei op die schaal door te zetten. Die groei komt dus uit het buitenland."

Bovendien zijn Nederlandse universiteiten populair onder buitenlandse studenten, vertelt Slaman. "Ze doen het goed op internationale ranglijsten, daar zijn buitenlandse studenten gevoelig voor. Daar komt bij dat Nederlandse universiteiten redelijk goedkoop zijn." Met als gevolg: volle collegezalen en overwerkte docenten.

Volle collegezalen

Job Vermaas, tweedejaarsstudent politicologie en bestuurslid van de ASVA Studentenunie, ondervindt de gevolgen van de internationalisering aan den lijve. "We merken dat er niet genoeg plekken zijn in collegezalen en dat er nu theaters gehuurd worden om colleges te geven", zegt Job. "Ook merken we dat docenten compleet overwerkt zijn en dat de onderwijskwaliteit omlaag gaat."

"Er komt nu ook een stop op politicologie", vertelt hij. "Dan wordt aan de poort geselecteerd wie wel en niet de opleiding mag volgen. Op zich is dat positief, de opleiding is de afgelopen jaren erg gegroeid. Maar doordat de stop op de gehele opleiding komt, vallen hierdoor ook Nederlandse studenten buiten boord."

Numerus fixus

Geert ten Dam van de UvA pleit daarom voor een numerus fixus voor de Engelstalige variant van een opleiding. "Onze grote opleidingen hebben zowel een Engelstalige als een Nederlandstalige variant. Als we een numerus fixus kunnen instellen op de Engelstalige variant, kunnen we de toestroom van buitenlandse studenten in de hand houden zonder dat Nederlandse studenten daarbij buiten de boot vallen."

Op dit moment mogen universiteiten zo'n numerus fixus van de wet niet invoeren. De Wet Taal en Toegankelijkheid zou uitkomst kunnen bieden, maar die wet ligt al 2 jaar op de plank. Vandaag wordt in de Tweede Kamer gedebatteerd over de toestroom van internationale studenten.

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."