radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Tweede Kamerleden willekeurig naast elkaar laten zitten? In IJsland werkt zo'n indeling tegen polarisatie in parlement

Tweede Kamerleden willekeurig naast elkaar laten zitten? In IJsland werkt zo'n indeling tegen polarisatie in parlement
De Tweede Kamer
Bron: ANP

In Nederland is de Tweede Kamer grofweg als volgt ingedeeld: linkse partijen zitten links, rechtse partijen zitten rechts. Maar gooi je alle Kamerleden door elkaar en zitten ze op willekeurige plekken dan gaat dat polarisatie tegen, blijkt uit onderzoek.

"Zetels van fracties moeten via een loting door elkaar geplaatst worden", zei Caroline van der Plas gisteren tijdens haar HJ Schoo-lezing. "Ervaring uit het IJslandse parlement leert dat dit polarisatie tegengaat en de samenwerking tussen partijen bevordert."

Lootjes trekken

In IJsland worden iedere 4 jaar bij het aantreden van een nieuw parlement lootjes getrokken. Briefjes met de nummers 1 tot en met 63, het aantal zetels in de IJslandse Tweede Kamer, gaan in een grote pot. Iedere parlementariër trekt een lootje en weet op welke plek hij of zij de komende 4 jaar zit.

Universitair hoofddocent Alessandro Saia van de Universiteit van Bologna in Italië deed uitgebreid onderzoek naar het effect van de IJslandse Kamerindeling. Hij kan daar kort over zijn: "Het blijkt dat fysieke nabijheid ook voor politieke nabijheid zorgt."

Een vergadering in het IJslandse parlement in 2016
Bron: AFP
Een vergadering in het IJslandse parlement in 2016

Minder meestemmen met partij

"Het blijkt dat de parlementariërs in IJsland minder vaak meestemmen in de lijn van hun partij." In de wetenschappelijke literatuur zijn partijen die altijd als één blok hetzelfde stemmen, een pijler voor polarisatie.

Saia vond ook dat politici die naast elkaar zitten, elkaars taalgebruik overnemen. Dat effect geldt overigens niet voor politici die voor of achter elkaar zitten. "Logisch, want je hebt meer interactie met de mensen die naast je zitten."

Bekijk ook

Tweede Kamer is halve cirkel

In Nederland zit de Tweede Kamer in een halve cirkel, opgedeeld in blokken. Vooraan ieder blok, in het midden van de cirkel, is plek voor twee Kamerleden. De rijen worden steeds langer. Op de achterste rij is plek voor zes leden.

Zou het kunnen in Nederland, zo'n willekeurige indeling? Wiskundige Frits Spieksma onderzocht dat al eens, samen met twee collega's. Zij ontwierpen een wiskundig model dat Kamerindelingen kan maken. "In dat model kun je allerlei voorwaarden stoppen. Vervolgens rolt er een indeling uit die aan al die voorwaarden voldoet", vertelt hij.

Bekijk ook

Niet naast eigen partij zitten

"Eerst moest je beslissen hoe ver partijleden van dezelfde partijen uit elkaar moeten zitten. Mogen ze alleen niet naast elkaar zitten? "Of ook niet voor en achter elkaar?", vertelt Spieksma.

Twee jaar geleden stelden de onderzoekers als voorwaarde dat een parlementslid niet omringd mag worden door leden van dezelfde partijen. "Dus ook niet schuin voor of achter."

Nieuwe verkiezingen

En inderdaad, er rolde een kamerindeling uit die voldeed aan de eisen. "Ik denk dat het na de verkiezingen in november ook zo zou kunnen. De enige voorwaarde is dat er genoeg verschillende partijen in de Kamer komen en dat de grootste partij niet té groot is."

Of de rest van de politiek dezelfde mening als Van der Plas deelt, is nog afwachten. "Wij hebben dit model 2 jaar geleden wel aangeboden bij het presidium van de Tweede Kamer. Deze had daar toen geen behoefte aan."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant