Vandaag verscheen het zoveelste rapport over slechte leefomstandigheden van vluchtelingen in tijdelijke noodopvanglocaties. Deze keer van Vluchtelingenwerk. Zafer Yildirim vluchtte uit Turkije en weet er alles van: hij wisselde al zes keer van locatie.

Zafer kwam bijna anderhalf jaar geleden in Nederland terecht, nadat hij zijn thuisland was ontvlucht. Ondanks die relatief korte periode leerde hij ongewild al veel plekken in Nederland kennen. De vluchteling verwacht komende maand voor de zevende keer te moeten verhuizen.

Verschillen tussen opvanglocaties

Hij heeft gezien dat er veel verschillen zijn tussen de opvanglocaties. "Op sommige plekken liggen de standaarden hoog of op normaal niveau. Maar ik ben ook op plekken geweest waar het nog slechter was dan hier", zegt Zafer, terwijl hij zijn huidige kamer in de noodopvang in het Brabantse Gilze laat zien. De kamer staat vol met stapelbedden en kluisjes.

Zafer slaapt er met vijf andere vluchtelingen. "Er is hier geen goede omstandigheid om te leven als een mens, maar we hebben geen andere opties." Hij vertelt dat hij sinds zijn aankomst weinig positieve ontwikkelingen heeft gezien: "Nu ben ik niet overal in Nederland geweest, maar van wat ik gezien heb, merk ik geen verbetering."

'Omstandigheden zijn demotiverend'

Zafer is afgestudeerd advocaat, maar vanwege bepaalde connecties in Turkije mag hij zijn werk niet meer uitoefenen van de regering. Om politieke redenen vluchtte de Turk dus naar Nederland, in de hoop op een verblijfsvergunning. In februari staat pas zijn tweede gesprek met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) gepland, waarna hij meer hoopt te horen over de kans op een verblijfstatus.

"Eerst heb ik cursussen Nederlands gevolgd, maar na een paar maanden ben ik ermee gestopt", zegt Zafer. "Vooral omdat ik niet meer gemotiveerd was door de slechte omstandigheden waarin ik woonde." Hij is van plan om nog wel door te leren in mensenrechten, omdat het voor hem als een taak voelt om andere mensen te helpen om te vechten tegen erbarmelijke leefomstandigheden.

Situatie nog niet verbeterd

De ervaringen van Zafer komen niet als een verrassing voor Vluchtelingenwerk Nederland. Uit nieuw onderzoek van de hulporganisatie blijkt dat steeds meer asielzoekers verblijven in tijdelijke opvangcentra waar de voorzieningen onvoldoende zijn.

Vorig jaar oordeelde het Gerechtshof in Den Haag al dat de situatie in opvanglocaties snel moest verbeteren. VluchtelingenWerk constateert, ruim een jaar na die uitspraak, dat de situatie nog niet is verbeterd. Dat concludeert de organisatie na het bezoeken van tientallen noodopvanglocaties door heel het land.

'Toiletten delen met 28 mensen'

Zo gaven vrouwen en kinderen in acht van de twintig bezochte noodopvanglocaties aan dat ze hun verblijf als onveilig beschouwen. Ook ontbreekt het op veel locaties aan schoon sanitair, zoals wc's en douches. Ook speelruimten voor kinderen en dagactiviteiten zijn vaak vies.

De zorgen om het vieze sanitair kan Zafer bevestigen. In de noodopvang laat hij de was- en toiletruimte zien: "28 mensen gebruiken deze toiletten. Het is niet comfortabel om ze te gebruiken." Wat betreft de leefomstandigheden had hij 'geen hotel verwacht', benadrukt Zafer, 'maar de tijdelijke opvanglocaties lijken niet eens op een woonomgeving'.

Spreidingswet de oplossing?

Bestuursvoorzitter Frank Candel van Vluchtelingenwerk denkt dat de spreidingswet voor verandering kan zorgen. "Door de asielopvang eerlijk over het land te verdelen kunnen kleinschalige opvanglocaties worden geopend, met goede leefomstandigheden." Het wetsvoorstel van het kabinet wordt volgende week besproken in de Eerste Kamer.

Ook Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen ziet in de spreidingswet een oplossing. Hij is al lange tijd kritisch op de leefomstandigheden van asielzoekers: "Ik moet vaststellen dat deze huidige onhoudbare situatie een gevolg is van onbehoorlijk bestuur van overheden onderling. De invoering van de spreidingswet is noodzakelijk om deze impasse in onbehoorlijk bestuur te doorbreken."

Volgende verhuizing

Zafer is niet bezig met de spreidingswet, hij bereidt zich vooral voor op zijn volgende verhuizing. Na de opvang in Ter Apel verbleef hij in een sportcomplex in Amersfoort, een industriegebouw in Veenendaal, een kantoorgebouw in Utrecht, een gymzaal in Hendrik-Ido-Ambacht, een boot in Stellendam en nu dus in het azc in Gilze.

Volgende maand volgt een nieuwe bestemming. "Het is niet zo dat ik mag kiezen. Ik merk wel waar ze me nu weer naartoe sturen", zegt Zafer tot slot.

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."