Nog nooit heeft een Amerikaanse presidentskandidaat de verkiezingen zo in twijfel getrokken als Trump. Lawrence Douglas houdt zijn hart vast voor wat er na de verkiezingsdag gebeurt. "Onze democratie is zo sterk als de mensen die er deel van uitmaken."

Hij begon het boek al te schrijven toen president Trump in 2016 net was verkozen als president. "Ondanks dat hij de verkiezingen had gewonnen, vocht Trump toch nog de uitslag aan. Hij wilde dat er zou worden vastgesteld dat hij ook meer stemmen had behaald dan Hillary Clinton." Voor hoogleraar rechten Lawrence Douglas uit Massachusetts was het een vingerwijzing dat Trump een verlies bij de volgende verkiezingen wel eens niet zou kunnen accepteren.

Vreedzame machtsoverdracht

En dus zocht Douglas voor zijn boek Will he go? uit in hoeverre de Amerikaanse democratie bestand is tegen een presidentskandidaat die niet volgens de regels speelt. Zijn belangrijkste conclusie is best onthutsend: "Ons kiessysteem stelt een vreedzame machtsoverdracht niet veilig. Het gaat er van uit. In de geschiedenis hebben we een ineenstorting van ons systeem kunnen vermijden omdat de mensen die zich verkiesbaar stelden de democratische normen boven hun eigen belangen stelden."

Maar nu, met nog twee weken te gaan voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen heeft Douglas grote twijfels of Trump dat ook zal doen. En dat is niet zo gek, want Trump herhaalt namelijk al weken dat het kiessysteem onbetrouwbaar is en dat hij alleen kan verliezen als de verkiezingen door de Democraten zijn vervalst. De vraag van een journalist of hij mee zal werken aan een vreedzame machtsoverdracht, ontweek Trump. "Er zal geen overdracht zijn", sprak de president. "Er zal een voortzetting zijn. De stembiljetten zijn onbetrouwbaar. De democraten weten het beter dan wie dan ook."

Volgens Hoogleraar Rechten Lawrence Douglas van het Amherst College in Massachusetts, is een chaotische strijd om het presidentschap na de verkiezingen op 3 november heel voorstelbaar. "Trump zelf is er best wel transparant over."

Stemmen per post

De ruzie over de betrouwbaarheid van de verkiezingen en wie de winnaar is, kan al beginnen op de verkiezingsdag zelf: 3 november. Door de corona-pandemie stemmen meer Amerikanen dan ooit per post. Het duurt langer om die stemmen te tellen, dus op de verkiezingsdag zal er waarschijnlijk nog geen uitslag zijn. Maar Trump wil dat wel. Zo tweette hij onlangs dat de uitslag van de getelde stemmen op 3 november, de geldige uitslag moet zijn.

En dat zou in het voordeel van Trump zijn, want onderzoek heeft uitgewezen dat Democraten veel vaker per post stemmen dan Republikeinen. Als Trump zichzelf op 3 november tot winnaar uitroept, maar na het tellen van alle poststemmen blijkt dat Biden toch heeft gewonnen, ontstaat er een patstelling.

Swing states

Lawrence Douglas maakt zich met name zorgen over de beslissende 'swing states'. "Dan heb ik het over Michigan, Wisconsin, Pennsylvania en North Carolina. Het bestuur in die staten is verdeeld: de parlementen worden gecontroleerd door Republikeinen, maar de gouverneurs van al die staten zijn Democraten. Als het Republikeinse parlement eerst de Republikeinse kiesmannen afvaardigt, maar de Democratische gouverneur uiteindelijk ook de democratische, is er een probleem."

Op 14 december komen de kiesmannen bijeen en moet de president verkozen worden. Als er dan in één of meer staten nog geen overeenstemming is over wie de winnaar is, zorgt dat voor problemen.

info

In de Verenigde Staten zijn de verkiezingen indirect: de staten vaardigen kiesmannen af, die uiteindelijk gezamenlijk de Amerikaanse president kiezen.

Landsbelang boven eigen belang

Uiteindelijk kan het federale congres of de rechter eraan te pas komen. Dat laatste gebeurde in 2000 toen er al vijf weken geprocedeerd werd over de uitkomst in Florida. Uiteindelijk oordeelde het Hooggerechtshof dat de hertellingen moesten stoppen. De Democratische kandidaat, Al Gore, legde zich neer bij dit besluit en feliciteerde George Bush met de overwinning.

"Hij had dat besluit best aan kunnen vechten, veel van zijn partijgenoten wilden ook dat hij dat zou doen. Maar hij zette het belang van het land boven zijn eigen belangen. Ik denk dat ik wel kan zeggen dat het onmogelijk voor te stellen is, dat Trump zoiets ook zal doen," aldus Douglas.

Lees ook

Deadline

Een absolute deadline is er. Op 20 januari om 12 uur 's middags verloopt Donald Trump's presidentstermijn. Als hij dan niet is herkozen, is hij weer een gewone burger. Als er dan nog geen overeenstemming is wie de presidentskandidaat moet worden, komen de Verenigde Staten in onontgonnen terrein. Er is een wetsartikel dat voorschrijft dat dan de voorzitter van het parlement, in dit geval de Democraat Nancy Pelosi, waarnemend president wordt tot duidelijk is wie de verkiezingen heeft gewonnen.

Dat is nog nooit voorgekomen, en Lawrence Douglas vreest voor de verdeeldheid die zo'n scenario zal brengen in de Amerikaanse samenleving. "Veel mensen maken zich zorgen over mogelijke onrust en geweld op de straten. Zeker omdat de president rechts-extremistische groepen te vriend houdt."

Als de uitslag niet overtuigend in het voordeel van Biden of in het voordeel van Trump uitvalt, is het riemen vast voor de Amerikanen. Lawrence Douglas denkt niet dat het vooruitzicht van een chaotische machtsoverdracht overdreven is: "Ik denk dat het realistisch is om er van uit te gaan dat Trump zal proberen op 3 november de overwinning uit te roepen. Als we één ding kunnen zeggen: Trump is niet bepaald sluw in zijn plannen. Hij is er redelijk transparant over."

Bekijk hier de tv-reportage over dit item.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.