Topscheidsrechter Lizzy haalt betaald voetbal fysiek nog net niet, maar heeft vertrouwen in nieuwe generatie vrouwen

Een vrouwelijke scheidsrechter in het betaald voetbal is eerder uitzondering dan regel. Toch vinden steeds meer vrouwen hun weg naar het topvoetbal. Lizzy van der Helm en Franca Overtoom bijvoorbeeld. "Belangrijk dat meiden jong beginnen."

Voetbal is voor mannen. Toch? Het was lange tijd een breed gedeelde mening. Lizzy van der Helm weet er alles van. Als jong meisje wilde ze weinig anders dan achter een bal aanrennen. 'Maar voetbal is een jongenssport', zei haar moeder, als Lizzy erover begon.

Geen onderscheid

Ze liet zich er niet door tegenhouden. Toen ze 5 jaar was, werd ze lid van de plaatselijke voetbalclub. Al was ze daar - inderdaad - het enige meisje. Niet dat ze dat erg vond; het zijn vooral de volwassenen die het onderscheid maken, zegt Lizzy.

"Als kind was ik daar helemaal niet mee bezig, ik was gewoon onderdeel van het team." Op haar 18de floot ze voor het eerst een wedstrijd.

Een vak voor iedereen

Inmiddels is Lizzy 31 en behoort ze tot de beste scheidsrechters van Nederland. Daarnaast werkt ze sinds vorig jaar een aantal uur per week als ontwikkelaar vrouwenarbitrage bij voetbalbond KNVB. "Het lijkt misschien zo, omdat je bij de grote voetbalwedstrijden op tv bijna alleen mannelijke scheidsrechters ziet, maar dit vak is voor iedereen. Of je je nu identificeert als man, vrouw of er tussenin zit", zegt Lizzy.

Maar dat je, wanneer je geen man bent, ook aan het werk kunt als scheidsrechter in het betaald voetbal, is voor velen nog niet vanzelfsprekend. Het is niet voor niets dat er op dit moment van de 45 vrouwelijke KNVB-bondsofficials maar twee actief zijn in de arbitrage van het Nederlands betaald voetbal (Shona Shokrula en Franca Overtoom, red.).

Bron: Eigen foto

Fulltime voor de klas

En als je niet in het betaald voetbal fluit, krijg je er amper voor betaald, weet Lizzy uit ervaring. Zelf staat ze, naast haar werk voor de KNVB, fulltime voor de klas. Haar vaste lasten moeten immers ook betaald. "Je kunt je vast voorstellen dat ik daardoor niet het allerbeste uit mezelf kan halen op het veld."

Op dit moment doet Lizzy de arbitrage bij de mannen tot en met de Hoofdklassen. Bij de vrouwen fluit ze tot en met de Eredivisie, het hoogst haalbare niveau in Nederland. Ze vindt het 'grandioos', om scheidsrechter te zijn bij de grotere wedstrijden. Ook als dat betekent dat ze soms flink wordt uitgefloten. "Hoe voller de tribunes, hoe groter de kick." Al zit dat er in coronatijd even niet in.

Fysieke test

Lizzy's doel is om als arbiter door te stromen naar het betaald voetbal. Te fluiten tijdens Feyenoord - Ajax en daarna op een EK of WK. Maar dat is bepaald niet makkelijk. Een van de toelatingseisen is een sprint afleggen binnen een bepaalde tijd en die is, jawel, ontworpen met het mannelijk lichaam in het achterhoofd. In Nederland lukte het tot nu toe twee vrouwen om de sprint binnen de gestelde tijd af te leggen.

Bij Lizzy lukte het nog niet. Toch vindt ze niet dat de test moet worden aangepast. "Het betaald voetbal is nu eenmaal alleen voor de allerbesten weggelegd, de test is er niet voor niets. En je kunt 'm als vrouw wel halen, kijk maar naar Shona en Franca."

Jonger beginnen

Als meiden op jongere leeftijd beginnen met trainen, met als doel fluiten bij het betaald voetbal, dan hebben ze langer de tijd om naar die test toe te werken. De kans is dan veel groter dat ze 'm halen, daar is Lizzy van overtuigd.

Ze wijst erop dat er op dit moment vijf jonge meiden in een KNVB-traject zitten, waar ze worden klaargestoomd als scheidsrechter in het betaald voetbal. "Zij krijgen nu al veel betere begeleiding dan ik kreeg. En ik begon pas op mijn 25ste. Je sprintsnelheid vergroten kost nu eenmaal veel tijd."

Lees ook

• 

  Deze sportvrouwen doorbreken het glazen plafond, maar moeten daarvoor wel een dikke huid hebben

  • 11-06-2019

Derde van Nederland

Iemand die de fysieke test om bij betaald voetbal te fluiten wél haalde, is Franca Overtoom (29). Zij is de eerste vrouwelijke assistent-scheidsrechter in Nederland. Ook is ze de eerste Nederlandse vrouw die actief zal zijn in het arbitrageteam van het WK in 2023.

Hoewel Franca aan alle eisen voldoet, zijn er altijd mensen die vinden dat ze zich meer moet bewijzen dan haar mannelijke collega's. "Bij een 'twijfelachtige' beslissing heb ik weleens gehoord dat ik het niet goed gezien heb, omdat ik het spel niet kon belopen. Maar zelf twijfel ik helemaal niet aan mijn fysieke gesteldheid."

Zelfvertrouwen

Franca was 10 toen ze voor het eerst een voetbalwedstrijd floot. "Mijn ouders vonden me onzeker en dachten dat ik als scheidsrechter meer zelfvertrouwen zou krijgen. In het begin vond ik het helemaal niet leuk", herinnert Franca zich. "Er stonden veel ouders langs de lijn die vonden dat ik het niet goed deed. Daar had ik dan maar mee te dealen."

Haar ouders kregen gelijk: ze kreeg meer zelfvertrouwen op het veld en werd uitgenodigd voor het talententraject van de KNVB. "Hier werden jongens - en ik - klaargestoomd voor het betaalde voetbal."

Bron: Jim de Vries

Vlaggen

Franca besloot om naast het fluiten te gaan vlaggen. Daar lagen meer carrièremogelijkheden voor het betaalde voetbal. "Ze wilden vrouwelijke kwartetten vormen in de vrouwelijke Eredivisie. Daar hadden ze wel vrouwelijke scheidsrechters, maar geen assistenten."

Ondanks dat Franca fluiten leuker vond dan vlaggen, is ze blij met haar beslissing. "Ik ben nu heel blij dat ik sta waar ik sta, heb een mooie carrière in de arbitrage." Al is ze als vrouw sterk in de minderheid.

Geen aparte kleedkamer

Waar Franca regelmatig tegenaan loopt, is dat er geen een aparte kleedkamer is op de plekken waar ze moet werken. Vaak zijn er drie kleedkamers: een voor team a, een voor team b en een voor de scheidsrechters.

"Gelukkig lost het zichzelf vaak wel op. Voor mij wordt er dan iets geïmproviseerd, maar voetbal is daar niet op ingericht."

Verschil tussen amateur en betaald

Op het veld merkt Franca een verschil tussen het amateurvoetbal en het betaald voetbal. "In de derde en vierde klasse werd er regelmatig gegrapt of ik stond ingeschreven op Lexa, terwijl ze verliefd naar me keken."

Maar hoe hoger het niveau, hoe meer het om het spel gaat en hoe groter de belangen worden. "Ik heb nooit gehad dat een speler mij uitschold. Maar als ik een 'slechte' beslissing neem, komen ze naar me toe om onvrede te uiten. In dat opzicht lijkt het hen niet uit te maken dat ik een vrouw ben."

Bron: eigen foto

Liberaal en tolerant

Toch valt er ook op hoger niveau nog veel te verbeteren, zegt hoogleraar sport en recht Marjan Olfers. Nederland loopt achter op andere landen, wat het aantal vrouwelijke topscheidsrechters betreft. "We zeggen in dit land altijd liberaal en tolerant te zijn, maar de voetbalwereld is, net als veel andere werelden, nog steeds een mannenbolwerk."

Ze wijst op landen als Groot- Brittannië, Duitsland en Uruguay, die het op dit gebied veel beter doen dan Nederland. "We kunnen niet meer achterblijven."

Mannenbolwerk

De masculiene - lees: mannelijke - cultuur op het veld, in de bestuurskamers en aan de talkshowtafels is volgens haar een belangrijke reden dat er zo weinig vrouwen in de voetbalwereld werken.

Daar moet iets aan gebeuren, vindt ze. "Diversiteit is goed voor een club. We weten uit onderzoek dat als je mannen en vrouwen bij een club hebt, je een hele andere dynamiek krijgt." Een vrouwelijke scheidsrechter is bijvoorbeeld goed voor het afnemen van agressiviteit op het voetbalveld. Mannelijke voetballers gedragen zich dan beter, daar is Olfers zeker van.

Selectieprocessen aanpakken

Maar een diversere voetbalwereld kan alleen ontstaan als de masculiene cultuur verandert, zegt de hoogleraar. En daarvoor is het belangrijk om bij het begin te beginnen: de selectieprocessen. "We weten dat als mannen selecteren, ze vaak mannen kiezen. Je kiest iemand die op je lijkt. Dat moet worden doorbroken. Vrouwen moeten ook de kans krijgen."

Het gaat dus om kansen creëren en het lef hebben anders te selecteren, zegt Olfers. "Wat we moeten doorbreken is de perceptie dat vrouwen niet goed genoeg zijn. Dat is gewoon niet zo."

Lees ook

• 

  Veel geweld tegen scheidsrechters: 'Op straat is het zware mishandeling, op het veld hoort het erbij'

  • 11-06-2019

'Gewoon scheidsrechter'

Het droombeeld van scheidsrechter Lizzy van der Helm? Dat het helemaal niet meer over mannelijke of vrouwelijke scheidsrechters gaat, maar gewoon over scheidsrechters. Dat iedereen zich thuis kan voelen in het vak. Ook de mensen die zich geen man of vrouw willen noemen.

Maar voordat het zover is, is er nog een flinke weg te gaan, dat beaamt ook collega Franca Overtoom. Een diversere club bij het selectieproces is inderdaad belangrijk, bevestigt Lizzy, maar het begint volgens haar al op de plaatselijke voetbalclub. "Waarom zijn het altijd de vaders die fluiten bij de F'jes? Moeders kunnen dat net zo goed, alleen van hen wordt verwacht dat ze de tenues wassen."

Lokale rolmodellen

Het stigma moet eraf, er zijn lokale rolmodellen nodig, daar begint het, denkt Lizzy. Daar had ze zelf ook wel behoefte aan gehad.

"Toen ik net begon met fluiten tijdens mannenwedstrijden, kwam ik daar aan in een nette jurk, in plaats van een trainingspak. Ik had geen idee hoe ik me moest gedragen en wat van mij verwacht werd. Dat maakte me ontzettend onzeker. Ik hoop dat, door meer zichtbaarheid van meiden en vrouwen in het amateur- en betaald voetbal, het logischer wordt om de stap te maken."

Bron: Pexels