De aanslag op de marathon was slechts enkele uren oud, en ik had me voorbereid op sirenes, wegversperringen en helikopters. Op soldaten die mijn tassen vol camera apparatuur grondig zouden inspecteren. Maar toen ik maandagavond Boston binnenreed leek er niks aan de hand.

Een paar straten in de directe omgeving van de finishlijn waren afgezet door agenten die, zwaarbewapend, de media vriendelijk te woord stonden. Van drama geen sprake. Dat laatste speelde zich af in de lokale ziekenhuizen die ik onderweg naar mijn hotel passeerde, waar atleten die een paar uur eerder het maximale uit hun lichaam hadden gehaald nu zonder benen wakker werden.

De volgende ochtend klop ik aan bij de hotelkamer van Bert van der Waal en Judith Schneider, twee Nederlanders die met enig geluk aan de explosies ontsnapt zijn. Judith stond bij de finish op Bert te wachten, had hij er twintig minuten langer over gedaan dan was hun dag heel anders afgelopen. We pakken een kop koffie en gaan terug naar de vluchtroute die Bert en Judith kozen nadat ze de explosies hoorden. Ze kunnen het nog steeds nauwelijks geloven, net zoals de vele andere renners die over straat rondlopen en de dag van gisteren herleven.

Op nog geen tweehonderd meter van de kapotgeblazen ramen en vermangelde dranghekken zitten de inwoners van Boston op terrasjes in de zon. Postbodes doen hun rondes, studenten haasten zich naar colleges. De rust is snel teruggekeerd, maar de aanslag houdt Bostonians nog stevig in z'n greep. Wie heeft dit gedaan, en waarom? Dat is de vraag die iedereen hier bezig houdt.

De FBI, die de leiding heeft genomen in het onderzoek, geeft weinig details prijs. De informatie die wel naar buiten wordt gebracht biedt weinig antwoorden. Was het Al-Qaida? Een rechts extremistische anti-overheid groep? Of de actie van een eenling, de zogenaamde "lone-wolf"? Gebrek aan informatie wakkert de speculatie aan.

Vaak biedt het ontwerp van een bom informatie over de maker, maar dit keer niet. Iedereen met toegang tot Google kan snel leren hoe je met een snelkoker een zeer dodelijke bom kunt bouwen. De ingrediënten zijn makkelijk te krijgen. De belangrijkste aanwijzing ligt wellicht in het feit dat nog niemand de aanslag heeft opgeëist.

Had Al-Qaida of een andere internationale groep achter de aanslag gezeten dan hadden ze dat nu al van de daken geschreeuwd, zeggen deskundigen. Een Saoedische student, kort na de aanslag verhoord, blijkt onschuldig. De Taliban, momenteel in prille onderhandelingen met de Afghaanse regering, liet snel weten dat zij er niks mee te maken had.

Dat leidt tot speculatie over mogelijke Amerikaanse daders. De aanslag vond plaats op "tax day", de deadline voor belastingaangifte. Maandag was het ook Patriot Day, een feestdag in Boston waar de rol van de stad in de Amerikaanse strijd voor onafhankelijkheid van Groot-Brittannië in de achttiende eeuw wordt gevierd. Gaat het hier om toeval, of was de timing opzettelijk? Voor Amerikaanse rechts-extreme bewegingen is de macht van de IRS, de Amerikaanse belastingdienst, een voorbeeld van onderdrukking door de federale overheid. De strijd tegen Britse onderdrukking, tweehonderddertig jaar geleden, is voor hen een grote bron van inspiratie.

Was het de actie van een eenzame extremist, de Amerikaanse Anders Breivik? De extreme verdeeldheid onder de Amerikaanse bevolking is een rijke voedingsbodem voor zulke types. Maar de aanslag was strak gecoördineerd. De finishlijn was die dag twee keer gecheckt door agenten met speurhonden, zelfs vlak voor de aanslag. Onopgemerkt en met perfecte timing werden de bommen in tassen achtergelaten. Dat vergt een goede voorbereiding en operationele kennis.

Tot onderzoekers met meer informatie naar buiten komen kunnen we alleen nog maar gissen. Als journalisten gaan we liever uit van feiten, en weerhouden we ons van speculatie in de uitzendingen.

Marathonrenner Bert van der Waal hoorde direct na de explosie veel vluchtende omstaanders "9/11!" roepen. De omvang van deze aanslag, hoe vreselijk de gevolgen ook zijn, is niet vergelijkbaar met de aanslagen van 11 september 2001. En toch, elf jaar na dato, keert datzelfde nare gevoel bij veel Amerikanen terug.

In de auto terug naar New York hoor ik een wetenschapper op de radio praten over de psychologische impact van de aanslag in Boston. "Met de dood van Osama bin Laden hadden we eindelijk het gevoel dat we verder konden. Dat we ons konden richten op andere zaken zoals economisch herstel en immigratiewetgeving. Juist nu we minder dreiging voelen komt de klap extra hard aan." 

Lees ook