De wet voor arbeidsongeschikten, de WIA, is keihard voor tienduizenden mensen die door ziekte minder kunnen werken. Ze krijgen een extreem lage of zelfs geen uitkering en leven in armoede. Vakbond FNV eist samen met SP, PvdA en GroenLinks een aanpassing.

"We zien veel mensen die in de ellende zitten, van wie het leven geruïneerd is en die in armoede terechtkomen", vertelt FNV-vicevoorzitter Kitty Jong over de wet voor arbeidsongeschikten.

Drempel is hoog

"Je denkt dat je verzekerd bent voor arbeidsongeschiktheid, maar velen komen uiteindelijk in de bijstand", ziet Jong. "De drempel voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering is in Nederland extreem hoog." Met andere woorden: iemand moet een behoorlijke arbeidsbeperking hebben om in aanmerking te komen voor een uitkering.

Concreet: wie voor 35 procent of minder is afgekeurd, krijgt geen WIA-uitkering en wordt geacht te werken. Vaak is dat een beproeving, omdat werkgevers zich weinig inspannen om iemand met een arbeidsbeperking in dienst te houden of aan te nemen. Meer dan de helft van de mensen die voor 35 procent of minder is afgekeurd heeft geen baan, blijkt uit cijfers van uitkeringsorganisatie UWV. De bijstand is dan het eindstation.

Esmée is zo'n '35-minner', ze heeft geen recht op een WIA-uitkering en moet dus werken: 'Het duurde even voor ik kon erkennen: dit is niet eerlijk'

'De WIA is onfatsoenlijk'

De vakbond krijgt bijval van de SP, PvdA en GroenLinks, die de arbeidsongeschiktheidswet hekelen. "De WIA is onfatsoenlijk en de menselijke maat is ver te zoeken", zegt SP-leider Lilian Marijnissen. De drie linkse partijen doen samen een beroep op minister van Sociale Zaken Karien van Gennip (CDA) om de wet snel aan te passen en geld vrij te maken.

"Als we naar het regeerakkoord kijken zien we alleen mooie woorden over de WIA, maar ook dat er geen geld voor gereserveerd is. Komen de euro's er ook nog bij?", vraagt Senna Maatoug van GroenLinks zich af. De FNV en de linkse oppositie willen een drempel van 15 procent, als het gaat om wie wordt afgekeurd. Dat betekent dat iemand eerder in aanmerking komt voor een uitkering.

info

Over de WIA

De Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA), is de opvolger van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO). Binnen de WIA zijn er grofweg drie categorieën:

  1. '35-minners'. In dat geval is iemand arbeidsongeschikt verklaard voor minder dan 35 procent. Dat betekent dat de wetgever zegt dat diegene in staat wordt geacht om nog minimaal 65 procent van het oude salaris te verdienen. Dat vindt de wetgever een redelijk inkomen en daarom krijgt diegene geen uitkering. Bij eventuele werkloosheid komt iemand in de bijstand.
  2. Afgekeurd tussen de 35 en 80 procent. De wetgever gaat er vanuit dat iemand nog deels kan werken. Indien het lukt om de zogenaamde restverdiencapaciteit te verdienen, krijgt diegene een aanvullende uitkering. Bij elkaar opgeteld komt iemand dan uit op 70 procent van het laatstverdiende inkomen. Lukt het niet om zelf nog geld te verdienen, dan volgt een uitkering van maximaal 875,55 euro. Dat is onder bijstandsniveau.
  3. 80 tot 100 procent arbeidsongeschikt. Iemand heeft recht op een uitkering van 70 tot 75 procent van het laatstverdiende inkomen.

Uit cijfers van uitkeringsorganisatie UWV blijkt dat minder dan de helft (48,5 procent in 2020) van de 35-minners werk heeft. Dit geldt ook voor de groep 35 tot 80 procent afgekeurden. Dit betekent dat tienduizenden mensen geen of een kleine uitkering krijgen.

Bekijk ook

WIA verving de WAO

In 1990 zei toenmalig premier Ruud Lubbers: 'Nederland is ziek'. Op dat moment zaten bijna 900 duizend mensen in de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO). Dat drukte zwaar op de schatkist. Het kabinet Balkenende II introduceerde daarom de opvolger van de WAO, de WIA.

Politiek commentator Joost Vullings: "Het centrale idee van de WIA is om te kijken naar wat mensen nog kunnen en werkgevers te stimuleren mensen met een beperking in dienst te houden. Dat klinkt positief, maar de praktijk is anders. Mensen komen toch niet aan het werk, omdat werkgevers het maar gedoe vinden. Daardoor belanden ze veelal op bijstandsniveau."

Mensen die tussen de 35 en 80 procent zijn afgekeurd, moeten zelf een bepaald bedrag verdienen om een WIA-uitkering te ontvangen. Mark Kilian is voor 71 procent afgekeurd: 'Ik hoopte dat ik wat rust zou krijgen, maar de stress is verviervoudigd'

Hervorming waarschijnlijk op lange baan

In zekere zin is de WIA een groot succes, vertelt Vullings. "Het aantal arbeidsongeschikten neemt namelijk af. De schaduwzijden blijven echter onder de radar. Daarnaast is de WIA een uiterst complexe wet en daardoor politiek niet sexy. Toch worden de problemen inmiddels wel onderkend. Zelfs de uitvoeringsorganisatie (UWV) van de WIA, luidt de noodklok met een knelpuntenbrief aan minister Van Gennip."

"Ook in het regeerakkoord wordt gesproken over 'hardheden' in de WIA, die aangepast moeten worden. Toch vrees ik, met alle uitdagingen waar de politiek voor staat dat de hervorming van WIA op de lange baan geschoven wordt. Het probleem staat weliswaar op de politieke agenda, maar wel laag in de rangorde en er is geen geld voor vrijgemaakt. Dat is een voorbode van besluiteloosheid."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.