Terugblikken op een 'heftig klimaatjaar' met hoogleraar Jan Rotmans: 'Laten we blijven knokken'

De warmste, de droogste, de natste: het ene na het andere weerrecord sneuvelde dit jaar. Waar staan we nu eigenlijk als het gaat om klimaatverandering? En wat kunnen we nog doen? We blikken terug én vooruit met hoogleraar Jan Rotmans. "Heftig was het."

Het zijn vooral de weersextremen waar hoogleraar duurzaamheid en transities aan de Erasmus Universiteit Rotterdam aan denkt, als hij terugblikt op het afgelopen jaar. En die zullen elk jaar heftiger worden, waarschuwt hij.

Niet meer naar Zuid-Spanje

"Of je tijdens de zomer nu naar Italië, Griekenland, Slovenië of Zweden ging, overal had je er last van." Het varieerde van buitengewoon hoge temperaturen tot extreme regenval met overstromingen als gevolg.

Een op de vier toeristen in Europa had daar last van, vertelt Rotmans. "Een deel van die mensen zegt niet nog eens naar de plek te willen afreizen waar het misging." Als die groep mensen groter wordt, kan dat problemen opleveren voor het toerisme in bepaalde landen, denkt Rotmans. "Zuid-Spanje wordt bijvoorbeeld echt ongekend droog en heet."

Op naar 2,5 tot 3 graden

Voorkomen dat het te heet wordt op bepaalde plekken kunnen we niet meer, volgens Rotmans. "Het gaat niet meer lukken om de opwarming tot 1,5 graad te beperken, zoals was afgesproken in de klimaatdoelen. Dan zouden we nu echt helemaal moeten stoppen met kolen en olie. Dat gaat niet gebeuren."

De 2 graden zijn eigenlijk ook al uit zicht, vertelt hij. "We gaan dus naar de 2,5 tot 3 graden. Maar we moeten gewoon blijven knokken voor elke tiende graad. De effecten tussen 2 en 2,5 graden zijn namelijk immens."

Demonstreren tegen klimaatverandering

Knokken werd er in 2023 ook gedaan, in figuurlijke zin, door klimaatactivisten. In Nederland en daarbuiten. Actiegroep Extinction Rebellion blokkeerde wekenlang de A12 om aandacht te vragen voor fossiele subsidies. Vandaag nog stonden ze op de A10. En naar de Klimaatmars van afgelopen november in Amsterdam kwamen zo'n 85.000 mensen.

"Het is niet mijn manier van actievoeren", zegt Rotmans. "Maar ik begrijp het wel. Het komt voort uit een gevoel van wanhoop. Deze mensen zetten veel druk op overheden en bedrijven en dat heeft zeker impact. En dit is nog maar het begin, ik denk dat het klimaatactivisme wereldwijd alleen nog maar gaat toenemen."

'Ik ben optimistischer'

De wanhoop - in Nederland is 65 procent van de jongeren ongerust over klimaatverandering - merkt Rotmans ook bij zijn studenten. "Er komen studenten naar mij toe tijdens colleges die ik echt uit een klimaatdepressie moet halen. Overigens is het wat mij betreft helemaal niet slecht als ze zich boos maken. Dat is namelijk de meest effectieve vorm als je iets wil veranderen. Boosheid wordt het snelst omgezet in actie."

Zelf is hij optimistischer dan zijn studenten, zegt hij. "Dat komt doordat ik al langer meedraai. Ik merk dat er in de afgelopen 35 jaar erg veel is veranderd. We hebben al zoveel in gang gezet, waardoor is voorkomen dat we op een nog grotere ramp afstevenen."

Zonne-energie uit China

We zitten op dit moment in een versnellingsfase wat klimaatoplossingen betreft, zegt Rotmans. "Steeds meer mensen hebben het gevoel dat het klimaat verandert. 25 procent van de huishoudens in Nederland heeft zonnepanelen, 16 procent heeft een warmtepomp."

"80 procent van de Nederlanders zegt dat we meer moeten doen met duurzaamheid. En er gebeurt niet alleen veel in Nederland, maar wereldwijd. China produceert bijvoorbeeld meer zonne-energie dan alle andere landen bij elkaar.

'Ambitieus beleid'

De hoogleraar vertrouwt ook op de oplossingsgerichtheid van Nederlanders, zegt hij. "Misschien gaan we wel op het water wonen, in drijvende woningen. Misschien maken we van het nadeel wel een voordeel. Er komen steeds meer goede plannen bij. Dat is wel echt anders dan 20 jaar geleden."

"En het beleid dat nu in gang wordt gezet is best ambitieus. Toen ik met dit werk begon in 2000 hadden mensen het idee dat het heel ambitieus zou zijn om in 2050 50 procent minder CO2 uitgestoten te hebben. Dat hebben we nu al naar naar 2030 gehaald. In 2050 willen we 100 procent CO2-neutraal zijn."