De warmste, de droogste, de natste: het ene na het andere weerrecord sneuvelde dit jaar. Waar staan we nu eigenlijk als het gaat om klimaatverandering? En wat kunnen we nog doen? We blikken terug én vooruit met hoogleraar Jan Rotmans. "Heftig was het."

Het zijn vooral de weersextremen waar hoogleraar duurzaamheid en transities aan de Erasmus Universiteit Rotterdam aan denkt, als hij terugblikt op het afgelopen jaar. En die zullen elk jaar heftiger worden, waarschuwt hij.

Niet meer naar Zuid-Spanje

"Of je tijdens de zomer nu naar Italië, Griekenland, Slovenië of Zweden ging, overal had je er last van." Het varieerde van buitengewoon hoge temperaturen tot extreme regenval met overstromingen als gevolg.

Een op de vier toeristen in Europa had daar last van, vertelt Rotmans. "Een deel van die mensen zegt niet nog eens naar de plek te willen afreizen waar het misging." Als die groep mensen groter wordt, kan dat problemen opleveren voor het toerisme in bepaalde landen, denkt Rotmans. "Zuid-Spanje wordt bijvoorbeeld echt ongekend droog en heet."

Op naar 2,5 tot 3 graden

Voorkomen dat het te heet wordt op bepaalde plekken kunnen we niet meer, volgens Rotmans. "Het gaat niet meer lukken om de opwarming tot 1,5 graad te beperken, zoals was afgesproken in de klimaatdoelen. Dan zouden we nu echt helemaal moeten stoppen met kolen en olie. Dat gaat niet gebeuren."

De 2 graden zijn eigenlijk ook al uit zicht, vertelt hij. "We gaan dus naar de 2,5 tot 3 graden. Maar we moeten gewoon blijven knokken voor elke tiende graad. De effecten tussen 2 en 2,5 graden zijn namelijk immens."

Demonstreren tegen klimaatverandering

Knokken werd er in 2023 ook gedaan, in figuurlijke zin, door klimaatactivisten. In Nederland en daarbuiten. Actiegroep Extinction Rebellion blokkeerde wekenlang de A12 om aandacht te vragen voor fossiele subsidies. Vandaag nog stonden ze op de A10. En naar de Klimaatmars van afgelopen november in Amsterdam kwamen zo'n 85.000 mensen.

"Het is niet mijn manier van actievoeren", zegt Rotmans. "Maar ik begrijp het wel. Het komt voort uit een gevoel van wanhoop. Deze mensen zetten veel druk op overheden en bedrijven en dat heeft zeker impact. En dit is nog maar het begin, ik denk dat het klimaatactivisme wereldwijd alleen nog maar gaat toenemen."

'Ik ben optimistischer'

De wanhoop - in Nederland is 65 procent van de jongeren ongerust over klimaatverandering - merkt Rotmans ook bij zijn studenten. "Er komen studenten naar mij toe tijdens colleges die ik echt uit een klimaatdepressie moet halen. Overigens is het wat mij betreft helemaal niet slecht als ze zich boos maken. Dat is namelijk de meest effectieve vorm als je iets wil veranderen. Boosheid wordt het snelst omgezet in actie."

Zelf is hij optimistischer dan zijn studenten, zegt hij. "Dat komt doordat ik al langer meedraai. Ik merk dat er in de afgelopen 35 jaar erg veel is veranderd. We hebben al zoveel in gang gezet, waardoor is voorkomen dat we op een nog grotere ramp afstevenen."

Zonne-energie uit China

We zitten op dit moment in een versnellingsfase wat klimaatoplossingen betreft, zegt Rotmans. "Steeds meer mensen hebben het gevoel dat het klimaat verandert. 25 procent van de huishoudens in Nederland heeft zonnepanelen, 16 procent heeft een warmtepomp."

"80 procent van de Nederlanders zegt dat we meer moeten doen met duurzaamheid. En er gebeurt niet alleen veel in Nederland, maar wereldwijd. China produceert bijvoorbeeld meer zonne-energie dan alle andere landen bij elkaar.

'Ambitieus beleid'

De hoogleraar vertrouwt ook op de oplossingsgerichtheid van Nederlanders, zegt hij. "Misschien gaan we wel op het water wonen, in drijvende woningen. Misschien maken we van het nadeel wel een voordeel. Er komen steeds meer goede plannen bij. Dat is wel echt anders dan 20 jaar geleden."

"En het beleid dat nu in gang wordt gezet is best ambitieus. Toen ik met dit werk begon in 2000 hadden mensen het idee dat het heel ambitieus zou zijn om in 2050 50 procent minder CO2 uitgestoten te hebben. Dat hebben we nu al naar naar 2030 gehaald. In 2050 willen we 100 procent CO2-neutraal zijn."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."