Tegen coronamaatregelen en anti-overheid; NCTV maakt zich zorgen over 'radicale onderstroom' die actiever is

Af en toe leek het land in brand te staan afgelopen jaar. Felle protesten liepen uit de hand en het coronadebat polariseerde. Activisme is goed, zegt de NCTV, maar de kleine 'radicale onderstroom' is reden tot zorg: "Die is actiever geworden."

Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Pieter Jaap Aalbersberg, kijkt terug op een turbulent jaar. De moord op Peter R. de Vries in juli dit jaar 'raakte hem sterk'. Maar ook de verharding in het coronadebat uitte zich in demonstraties en dreigementen aan het adres van OMT-leden en politici. Toch benadrukt de NCTV-voorman: "We hebben een van de veiligste samenlevingen en laten we die energie ook vasthouden."

Uitspattingen in heel Europa

Toch schrok ook Aalbersberg van de incidenten: "Zeker als oud-politieman." In Rotterdam werd voor het eerst dit decennium gericht geschoten tijdens rellen. "Een explosie van geweld gericht op de politie." Demonstraties werden meer dan eens gekaapt door zogenoemde defendgroepen.

Maar volgens Aalbersberg moeten we breder kijken. "In heel Europa zien we uitspattingen." Hij ziet in Nederland een activistische bovenlaag. "De radicale onderstroom die daarbinnen aan het ontstaan is, die is sterker geworden." Wetenschappers, politici, journalisten worden bedreigd. "Dat is wel iets waar we ongerust over zijn."

Sociale media als blaasbalg

De verharding en onverdraagzaamheid in de samenleving nemen toe, zegt hij. De radicalisering neemt toe. Maar aan de andere kant wil hij ook 'met twee benen op de grond blijven staan'. Het is een onderstroom. "Het grootste deel van de samenleving doet dit niet en wil dit niet."

Volgens de NCVTV-voorman is er een groot verschil met een aantal jaar geleden. "Social media zijn een blaasbalg." Er komt volgens Aalbersberg steeds meer dreiging van eenlingen, die voornamelijk online ideeën uitwisselen en radicaliseren. "Dat is echt een verandering in de samenleving."

Radicale onderstroom

Aalbersberg wil er geen 'label' op plakken om wie het gaat, dat vindt hij 'gevaarlijk'. Vooraf wil hij wel kwijt, dat complotdenken al zo lang als de mensheid bestaat. "Dus dat is niet nieuw." Corona heeft volgens hem gewerkt als een soort contrastvloeistof. "Het heeft al die complottheorieën die er waren, zichtbaar gemaakt en mensen verenigd."

"Het zal ook wel weer uit elkaar lopen, want complotdenkers zijn het vaak niet lang eens", zegt de NCTV-voorman. "Maar uiteindelijk heeft in deze tijd de onderstroom van complot tegen corona en anti-overheid elkaar gevonden." Een 'samenraapsel' van groepen, volgens Aalbersberg.

'Als het strafbaar is, doe aangifte'

Verschillende OMT-leden hebben inmiddels beveiliging nodig. Viroloog Marion Koopmans riep het Openbaar Ministerie in een tweet op meer werk te maken van het opsporen en vervolgen van bedreigers. "Ik blijf zeggen, als het strafbaar is, doe aangifte", zegt Aalbersberg.

"Er worden steeds meer mensen veroordeeld voor online bedreiging". Koopmans, en ook Jaap van Dissel, kunnen niet meer onbekommerd de straat op. "Over beveiliging zeggen we niks. Maar wat we zien is dat online bedreiging zich soms omzet in fysiek risico."

'Mensen online net zo goed beschermen als op straat'

Het begrenzen van dit gedrag is niet alleen een taak van de politie, vindt Aalbersberg. "We hebben daar gezamenlijk een maatschappelijke opgave in." Want de ontwikkelingen online gaan hard. "Dat moeten we beter leren duiden." Online en offline moeten 'voortdurend' aan elkaar verbonden worden door de politie.

"Hoe beschermen we mensen online, dat is de vraag die komende jaren grootste prioriteit moet hebben." Het gaat niet alleen om mensen in de gaten houden, het gaat ook om vrijheid van meningsuiting, zegt hij. "Dat zijn politieke dilemma's."

Radicalisering niet zien

De verharding beperkt zich bovendien niet alleen tot corona: "Andere vraagstukken zoals de wooncrisis en het klimaat, ook daar zitten risico's in." Dat is niet alleen in Nederland, dat geldt voor heel Europa. "Deze polarisering, in combinatie met online, kan ertoe leiden dat eenlingen radicaliseren."

Daar zit ook de meeste zorgen. "Eenlingen die we niet zien en radicalisering die we niet zien. Je wilt dat voorkomen." Zeker onder jongeren, zegt hij. "Daar zit zorg, dat we op dit proces niet goed in grip hebben. Dat het toe kan nemen, dat jaagt zich in social media aan. Op straat weten we wat we moeten doen, online moeten we verkennen wat wel en niet."

'Ik hoop dat we meer grip krijgen'

Wordt komend jaar beter? Nee, denkt Aalbersberg. "Maar ik hoop wel dat we meer grip krijgen op de dynamiek offline en online." We hebben een groot deel van de samenleving dat wel meedoet. "Er is altijd een vorm van activisme en het is goed dat het er is. Bij de bovenstroom daar is de, kleine, radicale onderstroom bijgekomen en de afgelopen tijd is het geweld daar versterkt." En die radicale onderstroom is reden voor zorg. "Die is actiever geworden."

De geest in de fles krijgen we door met elkaar te praten, denkt hij. De dialoog met elkaar aangaan in de samenleving en het gesprek voeren is belangrijk, zegt Aalbersberg. "Als je alleen op de flanken praat, kom je niet bij elkaar."