Ze is een van de bekendste Syriëgangers van ons land: Laura H. uit Zoetermeer. Samen met haar twee jonge kinderen weet ze in de zomer van 2016 met gevaar voor eigen leven te ontsnappen uit het Kalifaat van Islamitische Staat. Ze zit een jaar vast op de terroristenafdeling. De rechter veroordeelt haar voor het voorbereiden van terroristische misdrijven. Onterecht, vindt ze zelf. 

Sinds een jaar is Laura op vrije voeten. Haar radicaal islamitische geloof heeft ze afgezworen. NRC-journalist Thomas Rueb wilde erachter komen wat de Zoetermeerse Laura bezielde. Hij sprak uitgebreid met haar, haar vader Eugene en anderen uit haar omgeving. Het resulteerde in het boek 'Laura H., het kalifaatmeisje uit Zoetermeer' dat deze week verschijnt.

Zaterdag doet Laura in EenVandaag voor het eerst haar verhaal op tv in een uitgebreid interview met justitieverslaggever Bram de Waal. Vandaag alvast een voorproefje.

Kalifaat had 'nieuwe start' moeten zijn 

Laura H. vertrekt in 2015 op 21-jarige leeftijd met haar gezin naar het strijdgebied van Islamitische Staat in Syrië. Naar eigen zeggen volgt ze haar streng gelovige man Ibrahim zonder precies te weten dat hij daar zou gaan vechten. Ze hoopte vooral dat vestiging in het Kalifaat een nieuw begin zou zijn. 

"Een kat in het nauw maakt rare sprongen. Aan de ene kant zat ik met het probleem dat mijn kinderen ieder moment afgepakt zouden kunnen worden, omdat ik dagelijks werd mishandeld door mijn man Ibrahim. Als ik bij hem weg zou gaan, was de kans groot dat ik vermoord zou worden," zegt Laura. "Ik was niet op weg naar de oorlog, ik was op weg naar een ander land om in te wonen, een nieuw begin en een nieuwe start." 

Vlucht onder vuur: ‘Als het zo moet dan is het goed'

Maar het Kalifaat blijkt volgens Laura de hel op aarde. "Echt waar, ik denk dat het de slechtste plek is waar je kunt zijn. Ik ben daar het gestoorde aan hun hele idee gaan inzien. Het was zo onmenselijk en eigenlijk zo belachelijk,” zegt de jonge vrouw van nu 23 jaar oud. In 2016 ziet het gezin kans te ontsnappen. 

Wanneer ze de grens willen oversteken tussen Syrië en Turkije belanden ze middenin een vuurgevecht tussen Koerdische troepen en IS-strijders. "We zijn toen heel hard gaan rennen. Ik hoorde het blazende geluid van een bom en ik dacht: shit, dat is een vliegtuig en dit is het einde, maar ook dat ik er wel vrede mee had. Dat ik dacht: als het zo moet dan is het goed", blikt ze emotioneel terug. Echtgenoot Ibrahim raakt zwaargewond aan zijn been. "Dat bloedde heel erg en hij kon niet meer lopen. Toen zag ik mijn kans en heb ik al mijn spullen zo snel mogelijk verzameld, de kinderen gepakt en ben ik gaan rennen", zegt Laura. 

Vraagtekens bij terugkeer

Omdat terugkeren op eigen houtje erg moeilijk is, gaat het Openbaar Ministerie er lang vanuit dat Laura H. wellicht door IS met een opdracht was teruggestuurd naar Nederland. Na lang en uitgebreid onderzoek liet het OM die verdenking tijdens de inhoudelijke behandeling van haar strafzaak uiteindelijk varen.

In 2017 werd Laura H. wel veroordeeld voor het voorbereiden van terroristische misdrijven. Dit omdat zij wist dat haar man deelnam aan de IS-strijd en zij hem, door met hem te leven en het gezin te verzorgen, daartoe in staat stelde. De opgelegde straf zat Laura H. uit in voorarrest, op de terrorisme-afdeling van de PI in Vught.

Het kabinet heeft besloten een pilot voor de opvang van dakloze arbeidsmigranten met drie jaar te verlengen. De gemeente Venlo is verheugd: daar is het project een groot succes. "De straten zijn veel leger. En je wil voorkomen dat mensen doodgaan."

De naar schatting tienduizend dakloze arbeidsmigranten uit de EU die in Nederland verblijven hebben zonder langdurig verblijf of inschrijving bij de gemeente geen recht op opvang of zorg, met alle gevolgen van dien.

Duizenden arbeidsmigranten

Met zeven miljoen euro van het Rijk hebben gemeenten die meedoen aan een pilotprogramma extra plekken ingericht om de arbeidsmigranten toch op te kunnen vangen. Venlo is een van die gemeenten. In de regio Noord-Limburg werken zo'n 53.000 arbeidsmigranten, waarvan 13.500 in Venlo.

Wethouder Jacques Smeets doet daarom graag mee. Venlo trekt als grensgemeente en als grootste tuinbouwgebied in de EU veel bedrijvigheid. "Mensen worden door uitzendbureaus hierheen gehaald, maar ze raken hun werk kwijt en staan opeens op straat, zonder onderdak en inkomsten. Dat veroorzaakt overlast."

Overleven

"Mensen slapen overal: in tentjes, in de bossen, in parkeergarages. Ze vallen soms mensen lastig. Je moet je voorstellen wat dat mentaal met arbeidsmigranten doet, als je zo moet overleven. De verleiding om drank en drugs te gebruiken is dan groot", zegt Smeets.

De gemeente Venlo biedt nu structureel een tijdelijke opvang aan arbeidsmigranten om hen zo opnieuw naar werk en onderdak te begeleiden, of hen met de juiste hulp vrijwillig te laten terugkeren naar hun land van herkomst.

'Voorkomen dat mensen doodgaan'

Deze aanpak is noodzakelijk, denkt de wethouder. "Op de toptijd zagen we 40 tot 75 arbeidsmigranten op straat leven. Je wil voorkomen dat er mensen doodgaan op straat. Door de aanpak zien we dat het aantal daklozen terugloopt. Het probleem wordt beheersbaarder. Je krijgt grip op deze doelgroep."

De pilot in Venlo omvat een speciale opvanglocatie voor dakloze arbeidsmigranten. Het Leger des Heils werkt hier samen met stichting Barka, die ervaring heeft met de doelgroep. Het voormalige verzorgingstehuis Beerendonck biedt plek aan maximaal vijftien mensen. De meerderheid is afkomstig uit Polen.

Intensieve begeleiding

Het gaat vooral om mensen die al langere tijd of meerdere keren dakloos zijn geweest. Vaak hebben ze te maken met psychische problemen of verslavingsproblematiek. Niet iedereen komt er binnen: de opvang is tijdelijk en bedoeld om mensen door middel van intensieve begeleiding weer aan het werk te helpen.

Krzysztof is zo'n arbeidsmigrant die hoopvol naar Nederland trok, maar zijn werk verloor en wekenlang op straat belandde. Hij vond het leven op straat zwaar. Hij voelde zich eenzaam, vernederd en onzeker over de toekomst.

'De straat is niet mijn wereld'

In De Beerendonck kwam hij tot rust en kreeg hij psychische hulp. Hij is heel dankbaar: er is nu zicht op een baan in de logistiek en onderdak. "Ik kan nu snel herstellen. Ik wil niet op straat leven, want dat is niet mijn wereld", vertelt hij.

"Ik heb hulp gezocht, en gelukkig heb ik die gekregen. Ik weet nu dat ik volgende week een baan heb en accommodatie. Zo kan ik verder bouwen aan mijn leven."

80 procent geholpen

In maart kwam de gemeente Venlo met een tussentijdse evaluatie van de pilot, die succesvol lijkt. De andere vijf gemeenten waren al eerder begonnen en kwamen tot dezelfde conclusie.

Meer dan 80 procent van de deelnemers werd door het project geholpen. De helft van de 44 mensen die zich aanmeldden vond een nieuwe baan. Zes keerden vrijwillig terug naar hun land van herkomst en acht mensen worden nog steeds begeleid.

'De straten zijn leger'

Voor de overige 20 procent heeft de pilot niet gewerkt. Eén persoon werd doorverwezen naar de maatschappelijke opvang, en bij zeven anderen is het traject stopgezet door slecht gedrag. In de opvanglocatie geldt een zerotolerancebeleid met betrekking tot alcohol en drugs.

Wethouder Smeets is erg blij met deze resultaten. "De straten zijn echt een stuk leger. Het project doet ertoe." De mogelijkheid om vroeg in te grijpen maakt het verschil, denkt hij. "Zo kunnen we mensen naar een duurzame oplossing begeleiden, of naar ander werk."

Terugkeer

"Hulp bij vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst is ook een oplossing", vervolgt Smeets. Dit was het geval bij Andrzej. Na het verlies van zijn baan was hij zijn alcoholverslaving niet meer de baas, en besloot hij met hulp van Stichting Barka vrijwillig terug te gaan naar Polen.

Daar werkt hij nu als kok in een gemeenschap van Stichting Barka, waar hij ook voor zijn alcoholverslaving wordt behandeld. "Het was moeilijk, maar ik kon kiezen om terug te gaan naar Polen. Ik heb daar geen spijt van. Hier kan ik helpen en zijn ze blij met me, omdat ik kok ben van beroep. Het alternatief was dat ik weer op straat zou belanden."

In gesprek met sector

Het doel van de pilot is volgens wethouder Smeets ook om het systeem aan te pakken. Werkgevers en de uitzendbranche moeten ook veranderen, vindt hij. "Die halen mensen hierheen. Dat mag, in Europa mag je vrij reizen, maar het leidt soms tot excessen."

Een groot gedeelte van de bedrijven doet het goed, ziet Smeets, maar een deel niet. Met die bedrijven moeten afspraken worden gemaakt. "We moeten in gesprek met de branche en een convenant afspreken." Dat ben je aan de arbeidsmigranten verplicht, stelt de wethouder.

Waarschuwen

Smeets: "Mensen worden onder valse voorwendselen van heinde en verre hierheen gehaald, en vallen op een gegeven moment terug. Zonder dak boven hun hoofd, zonder baan."

Andrej waarschuwt jongeren in Polen nu om niet dezelfde fouten te maken die hij maakte toen hij naar Nederland kwam. "Jonge mensen komen naar Nederland en hun eerste vraag gaat niet over waar de supermarkt is en ze eten kunnen krijgen, maar waar de dichtstbijzijnde coffeeshop en dealer zijn."

Nieuwe fondsen

Na 2025 stopt de pilot, maar de gemeenten hebben vorige week het nieuws gekregen dat de financiering in de voorjaarsnota geregeld is voor de opvang tot 2028. Er komt acht miljoen euro per jaar beschikbaar.

"Dat is positief nieuw", zegt wethouder Smeets. "Begin mei verwachten we een Kamerbrief daarover. Hoe de verdeling van middelen tussen de gemeenten eruit ziet, is nu nog niet duidelijk."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.