Supermarkten grijpen in, ondanks daling criminaliteit: 'We worden minder tolerant voor geweld'

Supermarktketens nemen maatregelen vanwege toenemende agressie tegen hun personeel. Geen naamkaartjes, speciale stickers die aanmoedigen om medewerkers met respect te behandelen en bodycams moeten medewerkers beschermen tegen agressieve klanten.

Supermarktketen Albert Heijn neemt maatregelen vanwege toenemende agressie tegen personeel. Per jaar worden er duizend meldingen van mishandeling en bedreiging gemaakt door werknemers als gevolg van een akkefietje met klanten.

Minder tolerant

Marieke Liem, hoogleraar veiligheid en interventies aan de Universiteit Leiden, legt uit dat de veiligheidsmaatregelen die de Albert Heijn neemt, passen in een bredere trend.

"Met name een trend van een verminderde tolerantie ten opzichte van geweld en gedragingen die lijken op geweld. Die lijken we ook eerder als gewelddadig te bestempelen. Met die verminderde tolerantie groeit ook de roep om extra maatregelen", vertelt Liem.

Nieuwe vormen van criminaliteit

Liem ziet dat er de afgelopen jaren een verschuiving plaatsvindt. Zo is er sinds 2002 een daling van de 'algehele criminaliteit' in Nederland met zo'n 43 procent, en ook in landen om ons heen wordt het veiliger. "Hoe lager het criminaliteitscijfer is, hoe minder geweldscriminaliteit er plaatsvindt, hoe minder tolerant we zijn ten opzichte van het geweld wat er wel plaatsvindt", zegt ze.

Volgens haar ontstaan er nieuwe vormen van criminaliteit, waaronder straatintimidatie en microagressie. Geweld tegen supermarktmedewerkers past hier ook bij.

'Veiligheidsparadox'

De hoogleraar noemt dit een 'veiligheidsparadox'. Ondanks dat de criminaliteit in cijfers is gedaald, is het gevoel van onveiligheid toegenomen. Liem maakt onderscheid tussen de objectieve en subjectieve beleving van veiligheid.

"Onze subjectieve beleving lijkt zo te zijn dat we het onveiliger vinden dan ooit te voeren. Maar als we objectief naar de cijfers kijken is het eigenlijk nog nooit zo veilig geweest als nu", legt ze uit. Het is volgens haar daarom niet uitzonderlijk dat er meer aandacht uitgaat naar de wat minder ernstige vormen van criminaliteit.

'Toename van 150 procent'

Een reden waarom er nu wordt gedacht dat de samenleving gewelddadiger is geworden, is de registratie van criminaliteit. "Als je wat dieper in die cijfers gaat duiken, dan zie je dat het voorheen niet geregistreerd werd. Dus wanneer je iets wel gaat registreren en er is eerst niets, dan ga je dus van 0 naar, laten we zeggen, 150. Dat lijkt op enorme toename", legt Liem uit.

De hoogleraar ziet dat we uitspattingen eerder zijn bestempelen als gewelddadig, en er een verschuiving is in de ernst van gedrag. "Waar we voorheen gedragingen zouden zien als misschien wat vreemd of uitzonderlijk, zijn we er nu sterker de stempel geweld op gaan drukken." Vergeleken met drie à vier decennia geleden zouden we vormen van 'zacht geweld' volgens de hoogleraar eerder tolereren.

In de media uitvergroot

Een factor die bijdraagt aan het uitvergroten van gewelddadige incidenten is de media. Zo ziet de hoogleraar dat het een geliefd onderwerp is tijdens talkshows, podcasts, op nieuwswebsites en in diepgravende interviews.

"Je wordt veel sneller op de hoogte gesteld van tal van dingen die er gebeuren."

Identificeren

Hetzelfde geldt voor de rol van sociale media, waarbij we aan de lopende band worden blootgesteld aan video's, soms ook met gewelddadige incidenten. "Ik denk ook dat we door middel van social media we ons beter kunnen identificeren met de mensen die het overkomt. Met de slachtoffers, met de nabestaanden. En door die identificeerbaarheid kunnen we onszelf als kwetsbaarder gaan zien."

Volgens Liem dragen sociale media daarom bij aan het gevoel dat geweld overal kan gebeuren en 'wij een hypothetisch volgend slachtoffer kunnen worden'.

Geweld in de publieke ruimte

Naast de verminderde tolerantie ten opzichte van geweldsuitingen speelt dus ook het uitvergroten van incidenten in de media een rol in een onveilig gevoel.

Deze publieke verontwaardiging kan er tot slot ook toe leiden dat het op de politieke agenda belandt. Denk bijvoorbeeld aan geweld tegen NS-personeel in het openbaar vervoer en straatintimidatie. "Naarmate daar de roep opkomt vanuit het publiek om daar iets aan te doen, wordt dat vervolgens beter geregistreerd."