Supermarktketens nemen maatregelen vanwege toenemende agressie tegen hun personeel. Geen naamkaartjes, speciale stickers die aanmoedigen om medewerkers met respect te behandelen en bodycams moeten medewerkers beschermen tegen agressieve klanten.

Supermarktketen Albert Heijn neemt maatregelen vanwege toenemende agressie tegen personeel. Per jaar worden er duizend meldingen van mishandeling en bedreiging gemaakt door werknemers als gevolg van een akkefietje met klanten.

Minder tolerant

Marieke Liem, hoogleraar veiligheid en interventies aan de Universiteit Leiden, legt uit dat de veiligheidsmaatregelen die de Albert Heijn neemt, passen in een bredere trend.

"Met name een trend van een verminderde tolerantie ten opzichte van geweld en gedragingen die lijken op geweld. Die lijken we ook eerder als gewelddadig te bestempelen. Met die verminderde tolerantie groeit ook de roep om extra maatregelen", vertelt Liem.

Nieuwe vormen van criminaliteit

Liem ziet dat er de afgelopen jaren een verschuiving plaatsvindt. Zo is er sinds 2002 een daling van de 'algehele criminaliteit' in Nederland met zo'n 43 procent, en ook in landen om ons heen wordt het veiliger. "Hoe lager het criminaliteitscijfer is, hoe minder geweldscriminaliteit er plaatsvindt, hoe minder tolerant we zijn ten opzichte van het geweld wat er wel plaatsvindt", zegt ze.

Volgens haar ontstaan er nieuwe vormen van criminaliteit, waaronder straatintimidatie en microagressie. Geweld tegen supermarktmedewerkers past hier ook bij.

'Veiligheidsparadox'

De hoogleraar noemt dit een 'veiligheidsparadox'. Ondanks dat de criminaliteit in cijfers is gedaald, is het gevoel van onveiligheid toegenomen. Liem maakt onderscheid tussen de objectieve en subjectieve beleving van veiligheid.

"Onze subjectieve beleving lijkt zo te zijn dat we het onveiliger vinden dan ooit te voeren. Maar als we objectief naar de cijfers kijken is het eigenlijk nog nooit zo veilig geweest als nu", legt ze uit. Het is volgens haar daarom niet uitzonderlijk dat er meer aandacht uitgaat naar de wat minder ernstige vormen van criminaliteit.

'Toename van 150 procent'

Een reden waarom er nu wordt gedacht dat de samenleving gewelddadiger is geworden, is de registratie van criminaliteit. "Als je wat dieper in die cijfers gaat duiken, dan zie je dat het voorheen niet geregistreerd werd. Dus wanneer je iets wel gaat registreren en er is eerst niets, dan ga je dus van 0 naar, laten we zeggen, 150. Dat lijkt op enorme toename", legt Liem uit.

De hoogleraar ziet dat we uitspattingen eerder zijn bestempelen als gewelddadig, en er een verschuiving is in de ernst van gedrag. "Waar we voorheen gedragingen zouden zien als misschien wat vreemd of uitzonderlijk, zijn we er nu sterker de stempel geweld op gaan drukken." Vergeleken met drie à vier decennia geleden zouden we vormen van 'zacht geweld' volgens de hoogleraar eerder tolereren.

In de media uitvergroot

Een factor die bijdraagt aan het uitvergroten van gewelddadige incidenten is de media. Zo ziet de hoogleraar dat het een geliefd onderwerp is tijdens talkshows, podcasts, op nieuwswebsites en in diepgravende interviews.

"Je wordt veel sneller op de hoogte gesteld van tal van dingen die er gebeuren."

Identificeren

Hetzelfde geldt voor de rol van sociale media, waarbij we aan de lopende band worden blootgesteld aan video's, soms ook met gewelddadige incidenten. "Ik denk ook dat we door middel van social media we ons beter kunnen identificeren met de mensen die het overkomt. Met de slachtoffers, met de nabestaanden. En door die identificeerbaarheid kunnen we onszelf als kwetsbaarder gaan zien."

Volgens Liem dragen sociale media daarom bij aan het gevoel dat geweld overal kan gebeuren en 'wij een hypothetisch volgend slachtoffer kunnen worden'.

Geweld in de publieke ruimte

Naast de verminderde tolerantie ten opzichte van geweldsuitingen speelt dus ook het uitvergroten van incidenten in de media een rol in een onveilig gevoel.

Deze publieke verontwaardiging kan er tot slot ook toe leiden dat het op de politieke agenda belandt. Denk bijvoorbeeld aan geweld tegen NS-personeel in het openbaar vervoer en straatintimidatie. "Naarmate daar de roep opkomt vanuit het publiek om daar iets aan te doen, wordt dat vervolgens beter geregistreerd."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."