Vanaf 23 maart verdwijnen alle coronamaatregelen. Wat is dan nog het nut van het grootschalig testen bij de GGD? Virologen Bert Niesters en Marjolein Kikkert zijn het eens: het is niet meer nodig. Het virus in de gaten houden kan ook met minder testen.

Na carnaval en de voorjaarsvakantie lopen de besmettingscijfers hard op. Afgelopen week waren er gemiddeld 60.000 positieve coronatests per dag. De GGD-teststraten draaien nog altijd overuren, maar waarom? Acht vragen aan virologen Bert Niesters (Rijksuniversiteit Groningen) en Marjolein Kikkert (Leids Universitair Medisch Centrum).

1. Hoe zit het nu met het aantal positieve tests in Nederland?

Niesters: "Lang niet iedereen met klachten laat zich nog testen bij de GGD, daar ga ik vanuit. Maar onder de mensen die dat nog wel doen ligt het percentage positieve PCR-tests tussen de 60 en 70 procent. Die 60 procent geldt voor het noorden van het land."

"In Limburg en Brabant is 70 procent van de tests positief, dat verschil komt vooral door carnaval. Mensen dicht bij elkaar, hossend en springend. Ja, dan is iedereen zo besmet."

2. Gaan we ooit stoppen met testen?

Niesters: "Ik hoop van wel! Je kunt niet op zo'n grote schaal blijven testen. Op dit moment testen zo'n 500.000 mensen wekelijks positief bij de GGD. Ik ga er vanuit dat de helft van de mensen met klachten zich laat testen, dus eigenlijk zit je op 1 miljoen besmette mensen per week. Als je dit een paar weken volhoudt heb je een paar miljoen mensen die besmet zijn geweest met dit virus."

"De omikron-variant is echt besmettelijk. Je wil het percentage positieve tests wel weten, zodat je kan zien hoe de variant zich ontwikkelt. Maar daar heb je geen 60.000 tests per dag voor nodig. Het kan ook met een kleiner aantal tests. We kunnen dus afschalen."

Kikkert: "Het gedetailleerd testen (PCR-testen) kan inderdaad worden losgelaten, maar we moeten wél in de gaten blijven houden wat er gebeurt met dit virus. We moeten oppassen dat er geen nieuwe varianten ontstaan. Als we stoppen met grootschalig testen, moeten we dat vervangen door steekproeven. Dus: wel testen, maar minder. Dit om ervoor te zorgen dat we in de gaten houden hoe het virus zich ontwikkelt."

3. Is het een oplossing om over te gaan op alleen maar zelftesten?

Niesters: "Er zijn heel veel mensen die de zelftest gebruiken en die hoeven zich als ze positief testen niet ook nog eens te laten testen bij de GGD. Dat is onnodig en kost de GGD handenvol geld."

Kikkert: "Met zelftesten kun je heel goed aantonen dat iemand besmet is. En wanneer je besmet bent, is het nog steeds gunstig dat je netjes thuisblijft. Om aan te tonen dat je besmet bent hoeft dus niet meer alle testcapaciteit van de GGD gebruikt te worden."

4. Raken we niet het zicht op het virus kwijt als we minder gaan testen bij de GGD?

Niesters: "Nee daar ben ik niet bang voor. Of je nu 50.000 tests doet of 20.000, het percentage positieve tests blijft ongeveer gelijk. Je krijgt alleen meer cijfers achter de komma als meer mensen zich laten testen. Daarom heeft meer mensen niet per se meer nut."

"Er wordt ook genoeg getest buiten de GGD en ook andere landen houden het virus in de gaten. Het probleem is vooral dat nog niet hele de wereldbevolking gevaccineerd is. In veel gebieden gaat het coronavirus nog heel lang volop rond."

Kikkert: "Als we met die steekproeven gaan werken, houden we in de gaten wat voor virus mensen bij zich dragen. We houden dan eigenlijk zicht op de eigenschappen van het virus en of we daar op moeten reageren."

5. Wat als er een nieuwe virusvariant opduikt?

Kikkert: "Als er een variant opduikt die anders is dan omikron, hebben we opnieuw een probleem. Een nieuwe variant kan namelijk weer hele andere eigenschappen hebben. Dat betekent dat we daar goed naar moeten kijken. Wellicht moeten we dan ook nieuwe maatregelen nemen en nieuwe vaccins ontwikkelen. We moeten echt oppassen, want het virus is nog in volle gang."

6. Komt er een moment dat iedereen immuun is voor dit virus?

Niesters: "Immuniteit ontstaat op een aantal manieren. Bijvoorbeeld door vaccinatie en boosters, maar ook doordat mensen besmet zijn geweest. Alleen weten we ook dat wanneer je antistoffen in je lichaam hebt je niet per definitie beschermd bent, helaas."

"Als je in het begin besmet bent geweest met de delta- of de alfa-variant ben je niet meteen beschermd tegen de omikron-variant. Je lichaam heeft daar dan niet de juiste antistoffen voor."

7. Spanje ziet COVID-19 nu al als een griep. Wat verandert er als we dat in Nederland ook doen?

Niesters: "Het wordt uiteindelijk 'gewoon' een verkoudheidsvirus. Ik vind het altijd een beetje vervelend om corona te vergelijken met de griep. Het griepseizoen komt ieder jaar voor en coronavirussen ook. Het ene griepseizoen hebben we 1000 doden en het andere 9000. Dus je kunt niet zomaar zeggen dat het te vergelijken is met de griep. Want welk griepseizoen pak je dan?"

Kikkert: "Net als de griep moeten we ook dit virus goed in de gaten houden. We moeten blijven controleren wat er gebeurt in de maatschappij, zodat we kunnen zien of we de vaccins moeten aanpassen. We moeten dit coronavirus blijven monitoren en de manier waarop we dat doen zal inderdaad lijken op de manier hoe we dat bij de griep doen."

8. Wat is uw advies aan de overheid? Wat zou u doen met het testbeleid?

Niesters: "Het testen bij de GGD drastisch reduceren, of er zelfs mee stoppen. Je kunt wel wat testlocaties openhouden, zodat mensen zich kunnen laten testen als ze uit bepaalde gebieden terugkomen van vakantie. Maar een half miljoen tests per week vind ik echt overbodig. Toen we minder tests afnamen hebben we de nieuwe varianten ook ontdekt en als er een nieuwe variant dominant wordt gaan we vanzelf weer meer testen, die organisatiestructuur bestaat."

Kikkert: "Blijf het virus door middel van steekproeven goed in de gaten houden, zodat we op tijd kunnen reageren als er een nieuwe variant opduikt. Maar het heeft nu geen zin meer dat we ons veelvuldig bij de GGD laten testen."