tv LIVE
meer NPO start

Steeds zwaardere verdenkingen tegen teruggekeerde IS-vrouwen: 'Beeld van brave huisvrouw gekanteld'

Steeds zwaardere verdenkingen tegen teruggekeerde IS-vrouwen: 'Beeld van brave huisvrouw gekanteld'
De Nederlandse IS-vrouw Ilham B. in een kamp in het noorden van Syrië
Bron: ANP

Teruggekeerde IS-vrouwen worden in de landen om ons heen van steeds serieuzere misdrijven beschuldigd, zegt terrorisme-onderzoeker Elanie Rodermond. "Het beeld dat vrouwen niet in staat zijn tot terroristische misdrijven klopt niet."

Vrouwen hebben in Islamitische Staat lange tijd een rol op de achtergrond gehad, zegt criminoloog en terrorisme-onderzoeker Rodermond. Maar in de laatste jaren van het kalifaat kregen ze een actievere rol. "Ze hebben een belangrijke rol gespeeld binnen de zedenpolitie, een hele strikte politie die ervoor moest zorgen dat vrouwen zich naar de regels van de sharia gedroegen."

Geen naïeve huisvrouw

Teruggekeerde IS-vrouwen zeggen vaak dat ze met een naïef wereldbeeld naar het kalifaat zijn vertrokken, zegt Rodermond. "Willen trouwen en kinderen krijgen, de boodschappen doen en zorgen voor hun man." Maar het beeld van de naïeve huisvrouw is gekanteld. "Langzaam zie je dat vrouwen toegeven dat het niet een normale situatie was, dat er wel degelijk strafbare zaken plaatsvonden."

Vaak zeggen ze dat ze niet anders konden, omdat ze anders zelf slachtoffer zouden worden. "Vrouwen zeggen dat ze wisten dat er dingen gebeurden die niet door de beugel konden. Maar daar voegen ze aan toe dat ze geen keuze hadden, dat ze anders mishandeld zouden worden door hun man. Dat gebeurde ook", zegt Rodermond. "Maar dan kom je bij de vraag wanneer slachtofferschap ophoudt en daderschap erbij komt."

Bekijk ook

Verzamelen van bewijs 'ingewikkeld'

Al is het vanuit Nederland moeilijk vast te stellen wat er daadwerkelijk is gebeurd. "Het verzamelen van bewijs is ingewikkeld", zegt Rodermond. "En als er al bewijs wordt gevonden, zoals een bomgordel, dan zegt de vrouw, ik was er niets mee van plan, ik werd gedwongen om hem te dragen. Ik heb ervoor gekozen om binnen te blijven."

Er komen 'flarden van informatie' naar buiten, maar bewijzen blijft moeilijk. "Wat je nu ziet is dat ze verdacht worden van deelname aan een terroristische organisatie", vertelt ze. "De laatste jaren is dat bewijzen gelukt, omdat ze er waren en omdat er getuigen zijn gehoord. Dat hangt hen in ieder geval boven het hoofd."

Misdaden tegen de menselijkheid

Vorige maand werd bekend dat Nederland voor het eerst een IS vrouw gaat vervolgen voor misdaden tegen de menselijkheid. Ze maakt onderdeel uit van een groep van twaalf vrouwen die in november 2022 werd opgehaald door de overheid. De vrouwen worden verdacht van ernstige misdrijven, zegt de criminoloog.

Het beeld dat ze gewone huisvrouwen waren, wordt zo verder omver geworpen. Het Openbaar Ministerie dicht vrouwen bij IS een belangrijke rol toe, legt Rodermond uit. Ze hebben niet alleen geholpen door alleen de vrouw te zijn van de terroristen. Ook faciliteerden ze bepaalde misdrijven. "Dat mannen misbruik maakten van andere vrouwen, door propaganda te verspreiden of door onderdeel uit te maken van de zedenpolitie."

info

Nog 30 minderjarigen in Syrisch kamp of detentie

Vanaf 2012 reisden ongeveer 300 Nederlanders naar Syrië. Deze 'Syriëgangers' sloten zich voornamelijk aan bij Islamitische Staat. De meeste uitreizigers keerden in 2013 en 2014 weer terug. De laatste jaren repatrieerde de Nederlandse overheid, onder druk van de rechter, steeds vaker vrouwen en hun kinderen. In totaal zijn nu 90 volwassen en 80 kinderen terug in Nederland. Ongeveer een derde van de 'Syriëgangers' is gestorven.

Uit gegevens die de AIVD aan EenVandaag heeft verstrekt, blijkt dat er nog zo'n 100 volwassen uitreizigers en 150 kinderen in Syrië, Turkije of Irak zijn. Zo'n 25 volwassenen en 30 minderjarigen zitten volgens de veiligheidsdienst in een Syrisch-Koerdisch kamp of in detentie. De AIVD wil niet kwijt of het om mannen of vrouwen gaat.

Advocaat André Seebregts spant zich al jaren in om de kinderen naar Nederland te halen. Hij schrikt van dit aantal en noemt het 'nog altijd veel'. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken zijn er al sinds 2012 geen contacten meer in het gebied. Onbekend is dan ook om welke personen het gaat.

Verschuiving in de ernst

Rodermond ziet een verschuiving plaatsvinden in de ernst van de zaken. De vrouw die verdacht wordt van misdaden tegen de menselijkheid, zou een Jezidivrouw als slaaf hebben gebruikt. "Dat zijn internationale misdrijven", zegt de criminoloog. Het is voor het eerst dat dit in Nederland gebeurt, in Duitsland werd eerder een terugkeerster tot 10 jaar cel veroordeeld, onder haar ogen stierf een 5-jarig Jezidimeisje.

Donderdag horen vijf vrouwen die in februari 2022 werden opgehaald hun vonnis, het OM eiste straffen tussen de 3,5 tot 4 jaar. Deelname aan een terroristische organisatie. De vraag is of de rechtbank de tijd in het gevangeniskamp in Syrië van de straf aftrekt. "In de ons omringende landen zie je dat de rechters daar soms rekening mee houden."

Terroristenafdeling

Nu en na veroordeling verblijven de teruggekeerde IS-vrouwen op de terroristenafdeling (TA) in Zwolle, die speciaal voor deze vrouwen is geopend. Daar is aandacht voor het gedachtegoed maar ook voor het alledaagse leven, zegt Rodermond. Hoe gevaarlijk de vrouwen zijn, vindt ze lastig in te schatten. "Als we puur kijken naar de kans dat ze na vrijlating weer de fout ingaan, zien we dat de recidivecijfers heel laag zijn."

Een deel van de vrouwen heeft het gedachtegoed afgezworen, een ander deel niet. "Je ziet ook wel dat mensen op de TA zich soms anders voordoen dan ze zijn of bepaalde sociaal wenselijke informatie verstrekken", zegt ze. "Tegelijkertijd zie je ook wel dat het zo is dat mensen het gedachtegoed achter zich kunnen laten en dan is vervolgens de vraag hoe je dat kunt stimuleren."

Bekijk ook

Contact met andersdenkenden

Dat de vrouwen er op de terroristenafdeling zitten tussen mensen met dezelfde ideeën, noemt Rodermond 'niet optimaal'. "Als je praat met mensen die het gedachtegoed achter zich hebben gelaten, zie je een terugkerend fenomeen: dat ze in contact zijn gekomen met anders denkenden en konden praten over allerlei andere zaken dan de ideologie."

Dat kan helpen in het wat minder radicaal worden, zegt de criminoloog. "Plus dat het op een TA heel moeilijk is om je voor te bereiden op de vrijlating." De vrouwen die er nu zitten komen allemaal over een paar jaar weer vrij en hebben idealiter hun leven weer enigszins op de rit. "Ze kunnen bij vrijlating nog steeds radicaal zijn, de vraag is of dat per definitie gevaarlijk is."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'
Roy Bouten, wethouder Horst aan de Maas
Bron: EenVandaag

Het kabinet wil dat er eerder en harder wordt ingegrepen bij bedrijven die arbeidsmigranten uitbuiten. In Horst aan de Maas, waar de meeste arbeidsmigranten van Nederland wonen, kan het plan op weinig enthousiasme rekenen. "Het is niet genoeg."

Veel mensen maken zich zorgen over hun leefomgeving, zegt wethouder Roy Bouten van de Gemeente Horst aan de Maas. De gemeente huisvest de meeste arbeidsmigranten van Nederland. "Maar het kan ook zijn dat wij onze vergunningsverlening goed op orde hebben", zegt hij.

Leefbaarheid

In Horst aan de Maas zijn zo'n 4.000 vergunde plekken. De Provincie Limburg heeft becijferd dat over vijf jaar een kwart van de inwoners van de gemeente arbeidsmigranten zijn. In een protestactie werd afgelopen week gevraagd om een 'maximum' op te leggen en meer controle op werkgevers.

Inwoners van het dorp vinden bovendien dat de leefbaarheid onder druk staat. Vorig jaar werd bekend dat in het bos nabij de gemeente tientallen werkloze en dakloze arbeidsmigranten leefden. De discussie rond arbeidsmigratie gaat breder dan alleen huisvesting, zegt Bouten. "Het gaat over beheer, over werkomstandigheden."

Bekijk ook

Strenger en harder

"Dan zie je dat mensen op zoek gaan naar onderdak en dan landen ze soms letterlijk in het tuinhuisje van de buren." Voor zowel omwonenden als voor de arbeidsmigranten een hele kwetsbare situatie.

"Daar moeten we vanaf", stelt Bouten. Het kabinet kondigde deze week strengere regels aan voor bedrijven die met arbeidsmigranten werken: de arbeidsinspectie moet eerder en harder ingrijpen bij mogelijke misstanden.

Hogere boetes

Nu wordt ingegrepen als werknemers in 'levensgevaar' zijn of 'onmiddellijk dreigend gevaar' lopen. Minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zegt in een Kamerbrief dat dit nu ook bij 'ernstig gevaar' mogelijk moet zijn.

Bedrijven kunnen daarnaast beboet of zelfs gesloten worden wanneer zij reisdocumenten op bankpassen innemen. Ook voor illegale tewerkstelling komen hogere boetes.

Bekijk ook

'Het is niet genoeg'

Bouten noemt het 'heel erg goed' dat de arbeidsinspectie strenger moet kunnen ingrijpen. "Ik vind alleen dat het niet genoeg is. Dit zou de gemeente ook moeten kunnen doen." De gemeente mag een vergunningsaanvraag alleen maar toetsen in de omgeving: kan en past het in de ruimte?

"Maar", vervolgt de Limburgse wethouder, "ik wil dat wij bij signalen van uitbuiting, ook gewoon tegen een ondernemer zeggen 'we gunnen het jou even niet om de vergunning te krijgen, jij gaat blijkbaar niet verantwoord genoeg om met de belangen van de arbeidsmigrant of omwonende. Jij krijgt die vergunning niet of we pakken het af'."

Bevoegdheden bij gemeente

Wethouder Bouten wil dat de gemeente meer bevoegdheden krijgt. "Wij zijn de overheid die het dichtst bij de situatie staat, wij krijgen meldingen vanuit de handhaving binnen", somt hij op.

"Wij krijgen meldingen over sociale onveiligheid aan de balie vanuit de buurt of vanuit de arbeidsmigrant, daar moeten we kunnen handelen."

Bekijk ook

Samenwerking

Nu probeert de gemeente zo'n bedrijf buiten de deur te houden via de wet Bibob (bij twijfel over integriteit) of via de gemeentewet. Bouten pleit voor een samenwerking tussen gemeente en de arbeidsinspectie.

"Wij kunnen die ogen en oren zijn die de melding naar de arbeidsinspectie stuurt, waarop gehandeld kan worden", zegt hij. "Dus ga elkaar niet beconcurreren maar treed samen op tegen diegene die misbruik maken van de arbeidsmigrant of omwonende."

In Horst aan de Maas vinden ze de kabinetsplannen om arbeidsuitbuiting aan te pakken onvoldoende: 'Treed samen op'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'
Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland
Bron: EenVandaag

Vanwege een tekort aan revalidatieartsen worden de komende tijd medisch specialisten uit Oekraïne in Nederland bijgeschoold. Het aantal geamputeerden in het land neemt in rap tempo toe en het aantal artsen die hen helpt, is bij lange na niet genoeg.

De komende zes weken krijgen zo'n 6 Oekraïense medisch specialisten bijscholing in Nederland. Het gaat om psychologen, fysio- en ergotherapeuten en revalidatieartsen. Allemaal werken ze in Oekraïne om de eindeloze stroom gewonden weer op de been te krijgen.

Gezondheidszorg in Oekraïne onder druk

"De medische sector in Oekraïne blijft in een kritieke toestand. Bijna 2.000 medische instellingen zijn beschadigd of volledig verwoest in Oekraïne", zegt de Oekraïense Kseniya Negrutsa-Godska. Zij is medeoprichter van Netherlands for Ukraine Foundation.

De organisatie begeleidt onder meer gewonde Oekraïense militairen in ons land die complexe operaties ondergaan en zetten zich in voor betere revalidatiezorg in Oekraïne.

Oekraïne kan stroom gewonden niet aan

"Er zijn tienduizenden mensen met geamputeerde ledematen", vertelt Kseniya. "En een kwart van het Oekraïense grondgebied is bedekt met landmijnen. Dat betekent dat dit probleem zal blijven. In Oekraïne hebben we momenteel 11.000 revalidatiespecialisten. Dat is al 7 keer meer dan 2 jaar geleden en het is nog steeds niet genoeg."

Het land kan de stroom gewonden momenteel niet aan, zegt Kseniya. "Het is eigenlijk ook niet mogelijk voor een land, om op zo'n korte termijn een goede opleiding te bieden voor nieuwe specialisten." Daarom is ze blij dat Nederland daar een rol in kan spelen. "Vooral met de multidisciplinaire aanpak, die in Oekraïne heel anders is."

Bekijk ook

Andere manier van werken

Het project is opgezet in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken en twee andere hulpverleningsorganisaties. In totaal kunnen 384 zorgprofessionals uit Oekraïne profiteren van het bijscholingstraject.

"In Nederland hebben jullie fantastische expertise in de multidisciplinaire aanpak", legt Kseniya uit. Daarmee bedoelt ze dat de revalidatiearts, fysio- en ergotherapeuten en psychologen samen aan de slag gaan met de patiënt en dat de verschillende disciplines elkaar kunnen versterken.

info

Wat is interdisciplinaire samenwerking in de zorg?

De rode draad in het programma is hoe Nederland binnen de revalidatiegeneeskunde interdisciplinair werkt. Dat houdt in dat een heel team waarin een revalidatie arts, revalidatie verpleegkundige en verschillende therapeuten gezamenlijk werken aan de behandeling van een patiënt. Ieder met eigen expertise, eigen kennis, maar uiteindelijk wel gezamenlijk aan de persoonlijke doelen van de patiënt.

Nederland voorbeeldland

"Jullie waren een van de eerste landen die deze methode in Oekraïne introduceerden", vertelt Kseniya over de manier van samenwerken binnen de revalidatiezorg.

"In Oekraïne bevindt zich dit nog in een vroeg stadium. Daarom is dit onbetaalbare expertise voor onze eigen specialisten", vult Kseniya aan.

Gewonde onder medisch specialisten

Eén van de deelnemers binnen dit project is Dmytro. Als kind wilde hij altijd al dokter worden, maar de oorlog brak uit en moest op zijn 23ste naar het front. Terwijl hij vocht tegen de Russen, studeerde hij ook fysiotherapie. Maar vlak voordat hij zijn diploma in ontvangst kon nemen, werden hij en zijn kameraden in augustus 2023 onder vuur genomen.

"Ik zat in een groep met 10 anderen en op een dag werden we onder vuur genomen. Alle 10 raakten we gewond, behalve ik. Ik ging ze helpen en liep naar iemand toe die zwaargewond was om hem in veiligheid te brengen maar werd daarbij geraakt door een kogel in mijn hand en arm", vertelt Dmytro.

Bekijk ook

Droom najagen

Vanwege zijn opleiding tot fysiotherapeut kan hij tegelijkertijd ook het Nederlandse opleidingstraject volgen: "Ik ben nu dichtbij het vervullen van mijn droom. Ik denk dat ik nog ongeveer een jaar tot twee jaar nodig heb zodat ook mijn hand en arm voldoende zijn genezen en ik mijn vaardigheden in de praktijk kan brengen."

Dmytro kan niet wachten. "Het zal erg cool zijn. Het is mijn droom om een medische professional te worden op welke manier dan ook. Ook als fysiotherapeut zal ik kunnen helpen en van invloed kunnen zijn op mensenlevens", sluit hij af.

Medisch specialisten uit Oekraïne worden bijgeschoold in Nederland: 'Land kan stroom gewonden niet aan'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant