De metromoord in Amsterdam, de gewelddadige dood van de 25-jarige Anne Faber, de Arnhemse hotelmoord: zeker tien procent van de geweldsdoden dit jaar zijn toe te schrijven aan verdachten met een psychiatrische achtergrond. Moeten er meer maatregelen worden genomen tegen mensen?

Het aantal geweldsincidenten met verwarde personen stijgt door bezuinigingen en verkeerde politieke keuzes. Dat zegt GGZ-directeur Paul de Schipper van de Zeeuwse instelling Emergis. Ook lopen ze vaker fataal af, blijkt uit de nieuwe moordlijst van misdaadjournalist Gerlof Leistra voor weekblad Elsevier. 

Bezuinigingen doorgeschoten

Emergis behandelt jaarlijks tienduizenden mensen met psychische problemen. Volgens De Schipper is op te grote schaal GGZ capaciteit afgeschaald die niet te missen is. “Ik denk dat we zijn doorgeschoten. Met als gevolg dat we meer incidenten hebben buiten met mensen die ernstig in de war zijn en in die status overgaan tot forse agressie.”

 In een interview met EenVandaag slaat De Schipper alarm over de situatie. “We hebben ernstige problemen buiten. Het is gevaarlijk voor patiënten, het is gevaarlijk voor familie en het is gevaarlijk voor hulpverleners. Wat zijn we nu aan het doen?”

Het gaat bovendien ook om meer gevallen binnen de instellingsmuren. “Wij zien meer incidenten in beschermde woonvormen dan we daarvoor hebben gehad”, zegt De Schipper. Dit komt volgens hem omdat er ook meer mensen op elkaar leven met ernstig verward gedrag. In een van zijn woongroepen werd onlangs een bewoner door een medebewoner om het leven gebracht.

Aantal incidenten in hele land stijgt

Het aantal incidenten met verwarde personen zorgt ook voor een stijgend aantal dodelijke slachtoffers, zegt misdaadjournalist Gerlof Leistra van Weekblad Elsevier. Dit jaar staat de teller op 19, becijfert hij in de jaarlijkse Moordlijst die het weekblad publiceert. 

Een voorbeeld hiervan is de moord in de Amsterdamse metro waarbij een psychiatrisch patiënt uit het niets een 38-jarige man doodstak. De man bleek onder dwang behandeld te worden bij het AMC en met verlof te zijn. “Dit was een volstrekt willekeurig slachtoffer. Dat maakt het zo bedreigend. Iedereen had dit kunnen zijn,” aldus de misdaadjournalist. Leistra ziet een trend in het stijgende aantal van dit soort moorden. “Alles bij elkaar 19 slachtoffers, dat komt neer op 12 procent en dat vind ik heel opvallend”, zegt de journalist.   

Het is niet het enige ernstige incident dit jaar waarbij een persoon die behandeld word (of werd) iemand van het leven berooft. In oktober wordt de 27-jarige Michael P. gearresteerd in de GGZ instelling in Den Dolder voor de moord op Anne Faber. De jonge vrouw wordt op 12 oktober dood aangetroffen in een natuurgebied in Zeewolde. Ze was vermist sinds 29 september. P. zat in het laatste gedeelte van zijn straf na een veroordeling voor gewelddadige verkrachtingen en een serie overvallen. 

Verdubbeling 

Ook de rechterlijke macht uit zorgen. Het aantal gedwongen opnames van agressieve verwarde personen is bijna verdubbeld, zegt BOPZ rechter Rob Keurentjes van de Rechtbank Noord-Nederland. “Dat aantal neemt behoorlijk toe de laatste jaren. Het is een zorgelijke ontwikkeling. In de jaren 2006/2007 waren het 15 duizend op jaarbasis in heel Nederland. Nu zijn het er 27 duizend. Een substantiële toename.” Dit beaamt De Schipper. “Te veel mensen die het moeten, kunnen het thuis niet rooien.”

Keurentjes was president van de rechtbank in Noord-Nederland en ook voorzitter van de commissie die de BOPZ in 2007 evalueerde. Een aantal jaren geleden is besloten het aantal bedden in de psychiatrie terug te dringen met 30 procent. Mensen zouden meer thuis geholpen worden, maar dit is niet gebeurd. “Het gevolg daarvan is dat je mensen krijgt met verward gedrag omdat er niet tijdig wordt ingegrepen om dat gedrag te dempen”, aldus de BOPZ rechter. 

Niet altijd bedden beschikbaar

Bovendien is het thuis moeilijker te controleren of iemand zijn medicatie wel slikt. De Pool die Rabobank-medewerker Corrie van den Brink in februari zomaar doodstak, is schizofreen maar weigerde zijn medicijnen te slikken. Als een patiënt dit niet doet, kan een rechter besluiten om hem gedwongen op te nemen. Rechter Keurentjes kan tot een spoedopname bevelen wanneer een patiënt weigert zijn medicatie te slikken. Er zijn alleen niet altijd bedden beschikbaar. “Dat zou niet moeten mogen”, zegt de BOPZ rechter.

Volgens de Nationale Politie is er een toename van een kwart meldingen over verwarde personen waarbij zij met spoed moeten uitrukken. Het gaat om zo’n 1,5 miljoen keer per jaar. Ook korpschef Akerboom heeft zorgen grote zorgen.

Wachten

GGZ-directeur De Schipper: “Mijn vraag is eigenlijk: hoe lang gaan we nog blijven wachten als de politie het aangeeft als de burgemeesters en de gemeenten het aangeven, als de hulpverleners het aangeven en we het samen vaststellen. Hoe lang blijven we dan nog zeggen, we kunnen prima met 30 procent minder psychiatrie bedden toe?” 

De Emergis directeur noemt dit erg onverstandig. Hij wilt ruimte om de moeilijkste gevallen binnen een instellingssetting te behandelen. “Maar ook om ze veilig te stellen voor zichzelf en anderen”, besluit De Schipper. 

Administratieve rompslomp 

Rein Jan Hoekstra onderzocht naar aanleiding van de zaak Bart van U., moordenaar van politica Els Borst en zijn zus Loïs, de zorg voor verwarde personen. Zijn rapport met aanbevelingen is nog altijd niet volledig opgepakt. “Twee jaar na de zaak Bart van U. zijn er nog steeds te veel incidenten. Maatregelen die dat risico moeten verkleinen verzanden in administratieve rompslomp en wetgeving komt niet door. Dat maatschappelijk risico in onaanvaardbaar. Daarom mijn oproep aan het kabinet, maak nu meteen budget vrij om de ergste gevallen en adequaat te behandelen.”

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.