Of je nou over straat loopt, een dagje gaat winkelen of je trein moet halen: je bent zo goed als zeker vastgelegd door bewakingscamera's. In de chat kregen wij de vraag: wat gebeurt er met die beelden? We zochten het uit.

"Er is een verschil tussen camera's in de 'echte' openbare ruimte, zoals camera's op straat, en camera's in de semi-openbare ruimte, zoals camera's in winkels", vertelt Gerard Ritsema van Eck. Hij is universitair docent IT-recht over privacy en gegevensbescherming aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Taakverdeling

De gemeente gaat over de plaatsing van camera's op straat, zegt hij. "Dat staat vastgelegd in de gemeentewet. De burgemeester beslist samen met de gemeenteraad in welke gevallen, waar en hoe lang cameratoezicht wordt ingezet. Op Europees niveau zijn daar nog geen wetten over, dus in principe mogen ze overal hangen."

De verwerking van de camerabeelden valt niet onder de verantwoordelijkheid van de burgemeester. Die taak ligt bij de korpschef van de politie.

Live meekijken

Het is meestal niet zo dat er altijd iemand 'live' meekijkt, legt Ritsema van Eck uit. Een belangrijke reden om cameratoezicht te installeren is vooral het ontmoedigen van mogelijke misdaden.

Soms wordt er wel meegekeken: "Het kan voorkomen dat de politie meekijkt tijdens grote evenementen. Dat is vooral bedoeld als crowd control. Als er een opstootje wordt gesignaleerd, kunnen collega's op straat bijvoorbeeld worden ingelicht dat ze erheen moeten."

Verschil tussen gemeenten

Omdat de burgemeester samen met de gemeenteraad beslist hoe cameratoezicht wordt ingezet, zijn er grote verschillen tussen gemeenten.

"In Groningen zijn er bijvoorbeeld een stuk minder camera's geplaatst dan in Rotterdam", zegt Ritsema van Eck. "Of er meer camera's komen en waar, heeft dan ook heel erg te maken met de politieke kleur van de gemeenteraad."

28 dagen

Meestal worden beelden van camera's in de openbare ruimte 28 dagen opgeslagen, zegt Ritsema van Eck. "Daarna worden ze automatisch verwijderd. Alleen als beelden relevant zijn in een strafrechtelijk onderzoek kunnen ze voor langere tijd bewaard worden. Maar daar moet dan wel écht een reden voor zijn."

Die maximale opslagduur van 28 dagen heeft meerdere redenen. "Deels vanwege privacy, maar ook vanwege de kosten. Videobeelden van politiecamera's leveren namelijk hele grote bestanden op. Het gaat vaak om goede camera's, met scherp beeld. Als er 50 tot 100 camera's hangen in een gemeente, heb je het al snel over terabytes aan videodata."

Beelden in winkels

Voor bedrijven gelden andere regels. Winkeleigenaren moeten zich houden aan de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), de algemene privacyregels. "Er is geen wettelijk vastgelegde termijn. Je ziet heel vaak dat die 28 dagen worden overgenomen. Dat vinden mensen een goede balans tussen 'het nog even hebben', en niet te veel opslaan."

Bedrijven moeten volgens de AVG wel duidelijk maken dat er gefilmd wordt, en de beelden goed beveiligen. Als blijkt dat dat niet gebeurt, kunnen boetes worden opgelegd door de Autoriteit Persoonsgegevens. "Maar in de praktijk zie je dat dat weinig tot niet gebeurt. Het is namelijk lastig om te controleren of mensen zich aan de regels houden."

Recht op bezwaar

Mensen hebben een aantal rechten als organisaties hun persoonsgegevens gebruiken. Die staan ook in de AVG, en worden ook wel 'privacyrechten' genoemd. Dit is bedoeld om mensen controle te laten houden over hun persoonsgegevens. Als je bent gefilmd door een camera van een bedrijf, bijvoorbeeld een kledingwinkel, heb je hierdoor het recht om die beelden op te vragen, zegt Ritsema van Eck.

Je kunt zelfs verzoeken om tijdelijk te stoppen met het verwerken van de beelden als je twijfelt of dit op de juiste manier gebeurt. Ook heb je het recht om bezwaar te maken tegen het gebruik van jouw beelden als je vindt dat je privacy wordt geschonden.

Inzage aanvragen

Ook als je bent gefilmd door een camera op straat, kun je die beelden opvragen. "Je hebt onder de Wet politiegegevens het recht op inzage. Je kunt hierdoor de politie vragen of je de beelden op het politiebureau mag bekijken", legt een woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens uit.

"Maar als dat politietaken hindert, dan kan de politie weigeren jou de beelden te laten zien. Bijvoorbeeld als de politie bezig is met een onderzoek en het verstrekken van de beelden dat onderzoek in gevaar zou kunnen brengen."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."