Nu het aantal bijtincidenten oploopt, waarschuwen deskundigen om je kind niet alleen te laten met de hond. Jaarlijks belanden 200 mensen in het ziekenhuis na een ernstig bijtincident, soms met fatale afloop. "Denk niet, dat doet mijn hond niet."

Veel mensen hebben niet door dat het mis kan gaan, denkt Esther, moeder van Robin. Hij was 8 maanden oud toen hij door de herdershond van zijn opa en oma werd gebeten. De beet was zo ernstig dat hij aan de gevolgen in het ziekenhuis overleed. Hij is niet de enige die door een hond werd gegrepen. Deskundigen en Robins moeder Esther roepen op tot alertheid: laat je kleine kind niet alleen met de hond.

'Denk niet, dit doet mijn hond niet'

Dat gebeurt mij niet, dat doet mijn hond niet. Dat is wat mensen denken, zegt Esther. "Ik ben maar verhaal voor veel mensen, maar dit kan echt gebeuren, dus wees alert." Uit gegevens van VeiligheidNL blijkt dat jaarlijks 150.000 mensen gebeten worden, waarvan enkele honderden zo ernstig dat ze opgenomen worden. In enkele gevallen is er sprake van dodelijke afloop. Deskundigen vermoeden dat dit aantal is gestegen, maar officiële cijfers ontbreken.

Iedere hond kan dit doen, zegt Esther. "Ook een kleine hond kan schade veroorzaken. Misschien niet zulke schade als een herder, maar een kinderarmpje is klein. Het blijven dieren." Ze hoopt dat het verhaal van Robin genoeg losmaakt, zodat mensen bewuster worden. "Pas op, blijf alert, in een split second kan je leven anders zijn. Grote of kleine honden houd je gewoon uit buurt kinderen, zeker kleine kinderen."

Afspraken gemaakt over de hond

Esthers inmiddels ex-schoonouders gaven al in de zwangerschap aan graag te willen oppassen op hun kleinkind. De hond van haar ex-schoonouders had eerder al eens een kat gegrepen die daarna ingeslapen moest worden. Ze kwamen tot de afspraak dat Robin niet op de grond mocht spelen, als de hond in de buurt was en hij mocht niet alleen gelaten worden met de hond. Toch ging het mis. De hond bijt Robin zo hard dat hij aan de gevolgen stierf. "Ik werd gebeld dat ik naar huis moest komen, Robin was gebeten, Robin ging dood."

Aanvankelijk dacht Esther dat er sprake was van een ongeluk. Dat de deur niet goed dicht zat of dat de hond de kamer was in geglipt. Maar na de begrafenis hoort ze dat de afspraken zouden zijn geschonden. Dat haar ex-schoonouders Robin op de grond zouden hebben gezet vlak bij de hond. "Er knapte iets, ik dacht hoe kan dit, wat is hier gebeurd?"

'Laat honden en kleine kinderen niet alleen'

Esther deed na lang nadenken aangifte, ook al vond ze dat moeilijk. In eerste instantie wordt de zaak geseponeerd, maar Esther vocht die beslissing aan. Ze wil dat een onafhankelijke rechter zich uitspreekt in hoeverre je verantwoordelijk bent als hondeneigenaar. "Het gaat mij niet om een zo hoog mogelijk straf, maar het gaat mij er om dat ze verantwoording afleggen en mijn vragen beantwoorden. Ook hoopt ze dat er een signaal uitgaat van haar zaak: "Honden en kleine kinderen moet je nooit alleen laten."

Haar oproep vindt bijval van veel deskundigen. Zoals bij onderzoeker Nienke Endenburg van de Universiteit van Utrecht. Ze deed onderzoek naar bijtincidenten en ze adviseert een kind 'zeker nooit' alleen te laten met een hond. "Zeker niet onder de 7 jaar", zegt ze. "Omdat die niet kunnen begrijpen dat ze een ander wezen pijn kunnen doen, die ontdekken en kijken wat er gebeurt en hebben nog niet de cognitieve vaardigheden om te begrijpen dat de hond pijn heeft en kan bijten."

Snel aangevallen

Want het kan mis gaan zegt ze. Zelfs als mensen denken dat ze een lieve hond hebben. "Maar ook een labrador kan bijten, dus blijf er alsjeblieft altijd bij. En als je er niet bij kunt zijn, zorg dan dat hond en kind niet bij elkaar kunnen komen".

Volgens Endenburg hebben we de hond 'ge-antromorfiseerd', te veel tot mens gemaakt. We zouden met een veel te roze bril naar 'onze' hond kijken. Dat maakt het ook dat een gesprek erover al snel beladen is. "Mensen voelen zich heel snel aangevallen, want hun hond is hun kind."

Disney-verwachting van de hond

"Met honden en kinderen hebben we Disney-verwachtingen", zegt trainer Cindy van Dorst. "We nemen een pup en denken: dit is de liefste hond van de wereld. Maar de realiteit is vaak anders, dat moeten we bespreekbaar maken." Met haar bedrijf 'Dierbare ontmoetingen' adviseert en traint gezinnen hoe zij met hun hond kunnen omgaan om bijtincidenten te voorkomen.

"Het loslaten van het idee dat het vanzelf goed zou mogen gaan tussen hond en kind is heel moeilijk", zegt Van Dorst. Het begint er bijvoorbeeld ook mee dat mensen denken dat labradors en golden retrievers gezinshonden zijn. "We hebben een kwartaal lang incidenten bij ons bijgehouden en van de 115 bijtincidenten hebben we 44 rassen geregistreerd. Alle honden kunnen en zullen bijten als er maar vaak genoeg over zijn grens wordt gegaan."

'Hoe groter de hond, hoe groter de schade'

Op social media circuleren veelvuldig foto's en video's van kleine kinderen alleen met de hond, op de hond of in de hondenmand. Griezelig, noemt onderzoeker Endenburg die beelden. "Weten die ouders wel wat hier gebeurt? En wat gaan die kinderen doen in de hondenmand? Knijpen ze, schreeuwen ze? Dan hebben we een probleem", zegt ze. Ook Van Dorst sluit zich daarbij aan. "Dat is net zo gevaarlijk als een kind in buurt van een sloot houden, terwijl hij niet kan zwemmen."

"Alle honden hebben kaken met tanden erin, wij zijn daar slecht tegen bestand. Hoe groter de hond, hoe groter zijn kaak en hoe groter de schade. Kleine honden lijken minder gevaarlijk, maar als het bijtincident met een kind in de mand gebeurt, kan het schade aan het gezicht opleveren. "Dan denk ik, niet doen. Ga op een andere manier met je hond en je kind spelen."

Bijna altijd een herleidbare oorzaak

Tijdens de coronacrisis hebben veel gezinnen een hond genomen. Nienke Endenburg vreest dat dit nu ook leidt tot meer bijtincidenten. "Ze zijn niet zo goed gesocialiseerd", zegt Endenburg. "Normaal laten fokkers hun puppies wennen aan kinderen. En er zijn ook mensen die niet goed over deze keuze hebben nagedacht."

Terwijl het juist zo belangrijk is dat er kennis is van het hondengedrag, zegt Cindy van Dorst. Volgens haar kan het zelfs misgaan als er een volwassene in de buurt is. Sterker, dat gebeurt regelmatig. Zij hamert erop dat het belangrijk is dat je naar de signalen leest en begrijpt die de hond afgeeft. Honden bijten bijna nooit uit het niets. "Je kunt bijna altijd een herleidbare oorzaak terugvinden."

De Zaanse Schans is populair onder buitenlandse toeristen en dagjesmensen. Tot nu toe is een bezoek aan de twaalf molens gratis, maar gemeente Zaanstad en het Zaans Museum willen daar verandering in brengen. "Noodzakelijk om erfgoed in stand te houden."

Vooral ondernemers zijn niet blij met dit besluit. Zij zijn bang dat bezoekers, die straks 17,50 euro per persoon moeten betalen om de toeristische attractie te bezoeken, weg zullen blijven. 'Deze plannen zullen desastreuse gevolgen hebben', zeggen zij in een persbericht.

'Bijdrage is noodzakelijk'

Maar juist om ervoor te zorgen dat het culturele erfgoed - en de omringende winkels en restaurants - in de toekomst nog bezocht kunnen worden, vragen de gemeente en het museum een bijdrage van de bezoekers, legt algemeen directeur van het Zaans Museum Marieke Verweij uit.

"Op dit moment is de toegang gratis, wat maakt dat bezoekers eigenlijk een minimale bijdrage leveren aan het erfgoed. Maar om de molens, de monumentale panden en de museale collecties in stand te houden is een bijdrage noodzakelijk", zegt Verweij.

'Wat is de Zaanse Schans waard?'

En dus gaat de toegangsprijs binnenkort van gratis naar 17,50 euro. "We hebben een onderzoek laten uitvoeren door Motivaction (een onderzoeksbureau, red.) en zij hebben een uitvraag gedaan onder 3.500 respondenten, internationaal. Ze vroegen: wat vind je de Schans op dit moment waard? En wat zou je er voor over hebben om de Zaanse Schans te bezoeken?"

Uit dat onderzoek kwam dat mensen de Schans zo'n 20 euro per persoon waard vinden. "Het college van Zaanstad heeft besloten om daar dus 17,50 van te maken. Precies een beetje eronder gaan hangen, conservatief beginnen en kijken wat het wordt."

Ook bezoeker niet blij

"En als je het vergelijkt met andere attracties is het naar mijn mening ook een heel redelijke, marktconforme prijs", gaat Verweij verder. Maar niet iedereen is het daarmee eens. Naast ondernemers zijn ook bezoekers niet enthousiast over het idee dat ze straks moeten betalen voor een bezoek aan de Schans.

Zo zegt een mevrouw die tijdens de meivakantie een bezoekje aan de Schans brengt: "Ik betaal nu al 15 euro voor de parkeerplaats en ik had begrepen dat dat ook gelijk voor de onderhoud van het gebied is. Ik vind het behoorlijk veel geld. Maar ja goed, alles wordt duur."

Gratis voor Zaandammers

Hoe zit het dan met de inwoners van Zaanstad? Moeten die straks ook betalen voor een wandeling in hun eigen buurt? "Voor die mensen en inwoners van Wormerland blijft de Schans gratis toegankelijk", antwoordt de directeur.

Ook mensen met een museumkaart, Vriendenloterijpas of die lid zijn van de Vereniging Zaanse Molens hoeven in de toekomst niet te betalen voor een bezoek aan de toeristenattractie, belooft Verweij.

Goede keuze voor toekomst

Voor de ondernemers heeft ze begrip. "Ik denk dat het heel belangrijk is dat iedereen hier zijn onderneming kan blijven draaien zoals dat op dit moment gebeurt."

Ze heeft er dan ook vertrouwen in dat de Schans niet zal leiden onder het besluit om geld te vragen voor een bezoekje, ook niet voor ondernemers. "De Zaanse Schans is bewezen succes. Wat ook maakt dat we er veel vertrouwen in hebben dat dit een goed besluit is en dat we het voor de toekomst beter kunnen regelen met elkaar."

Drugsbendes zetten gespecialiseerde, eigen spionageteams in om politici, advocaten en journalisten in de gaten te houden. Daardoor zijn criminelen beter in staat aanslagen te plegen, schrijft de AIVD. "Dit is een bedreiging voor de nationale veiligheid."

De vaardigheden en technische mogelijkheden van deze criminele inlichtingenteams zijn volgens de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) op onderdelen zelfs te vergelijken met opsporingsdiensten van de overheid. "Criminele netwerken hebben vergaande, professionele capaciteiten om informatie te verzamelen over mensen die zij als een bedreiging zien", schrijft de AIVD in haar jaarverslag.

Eigen volgteams

Met behulp van eigen volgteams en geavanceerde apparatuur brengen criminelen woonadressen, werklocaties en sociale netwerken van hun doelwitten in kaart. "Dat kunnen criminele rivalen zijn, maar ook steeds vaker ambtenaren, politici, journalisten en advocaten", zo stelt de AIVD vast.

"Deze criminele organisaties hebben blijkbaar een heel groot vermogen ontwikkeld om informatie te verzamelen", zegt hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff in een reactie. "Dat is iets wat de overheid normaal doet bij de georganiseerde misdaad. Als het ware is het de wereld op zijn kop. Dat is zorgwekkend en een bedreiging voor de rechtsstaat."

Plannen van geweld

De AIVD maakt zich grote zorgen over de dreiging die uitgaat van het inlichtingenwerk van criminelen. "Het vergroot hun mogelijkheden om geweld te plannen en te organiseren tegen advocaten, rechters, officieren van justitie, journalisten, bestuurders en politici."

Omdat de inlichtingendienst de nationale veiligheid beschermt, ziet de AIVD het als haar taak om dit soort criminele aanslagen te voorkomen. "In het belang van de rechtsstaat moeten mensen in zulke beroepen hun werk ongehinderd en veilig kunnen doen."

Drugscriminelen infiltreren bij de overheid

Criminele inlichtingteams infiltreren soms ook in het overheidsapparaat om via ambtenaren aan waardevolle gegevens te komen, schrijft de geheime dienst. "Het maakt dat burgers er minder op kunnen vertrouwen dat die overheidsorganisaties hun taak goed uitvoeren."

Soms halen drugscriminelen ook informatie uit overheids- en bedrijfsdatabanken met persoonsgegevens. "Daarvoor kopen ze medewerkers om of zetten die onder druk."

Andere landen werken samen met criminelen

Door deze goede informatiepositie van criminele netwerken, wordt het voor landen die de nationale veiligheid van Nederland bedreigen, interessant om met ze samen te werken, aldus de AIVD. "Bijvoorbeeld voor inlichtingen-operaties, sabotageactiviteiten of moordaanslagen."

Zo werd in juni 2024 in Haarlem een liquidatiepoging gedaan op een Iraanse activist en publicist. Een aanslag die past in de werkwijze van Iran, blijkt uit onderzoek van de inlichtingendienst. "Iran maakt gebruik van criminele netwerken in Europa om veronderstelde tegenstanders van het regime het zwijgen op te leggen."

AIVD onderzoekt ondermijning

De AIVD doet sinds 2022 onderzoek naar ondermijning van de democratische rechtsorde door criminele netwerken. "Enkele criminele netwerken hebben de afgelopen jaren nietsontziend geweld gebruikt in de openbare ruimte", schreef de AIVD destijds.

In het liquidatieproces Marengo tegen de bende van drugsbaron Ridouan Taghi werden tussen 2018 en 2021 drie wraakaanslagen gepleegd. De moorden op de broer van kroongetuige Nabil B., zijn advocaat Derk Wiersum en vertrouwenspersoon Peter R. de Vries worden ook wel gezien als aanvallen op de rechtstaat.

Kritiek van toezichthouders

Er is ook kritiek op het onderzoek dat de AIVD doet naar criminele ondermijning van de democratische rechtsstaat. Twee toezichthouders concludeerden vorige maand dat de inlichtingendienst zich daarbij niet altijd aan de regels houdt. "Door de vermenging tussen opsporing en inlichtingen komen fundamentele rechten van burgers in het geding."

In de wet staat namelijk dat de AIVD criminelen alleen mag onderzoeken als ze een bedreiging vormen voor de nationale veiligheid. Maar volgens de toetsingscommissies doet de inlichtingendienst soms ook onderzoek naar 'gewone' criminele activiteiten, terwijl dat een taak is van politie en Openbaar Ministerie (OM). "Door de AIVD lijken bredere activiteiten te worden ondernomen dan de activiteiten die passen onder de taakomschrijving."

'Hele machtige overheid'

Hoogleraar Brinkhoff is het eens met die kritiek. "Dat is gevaarlijk en riskant. Dan krijg je namelijk parallelle onderzoeken. De politie kan dan bijvoorbeeld opsporingsbevoegdheden uitbesteden aan de AIVD. Dan krijg je een hele machtige overheid die van alles kan."

De AIVD zegt daar in het jaarverslag over: "Als het ernstige vermoeden bestaat dat een crimineel netwerk de nationale veiligheid schaadt, of nog kan en wil schaden, kan de AIVD zo'n netwerk onderzoeken. De AIVD heeft daarbij een eigen, afgebakende taak. Het opsporen (en vervolgen) van strafbare feiten is de taak van OM en politie."