Opnieuw dreigt een nederlaag voor de overheid in een stikstofzaak. Waarom? De manier waarop stikstofneerslag in de natuur wordt berekend. Deskundigen halen die in een nieuw rapport onderuit. Dat kan gevolgen hebben voor vergunningverlening in Nederland.

De Raad van State buigt zich volgende week in een slepende procedure opnieuw over plannen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om de A15 bij Arnhem te verlengen. Tegen die plannen bestaat veel weerstand.

Verkeer anders dan stallen

Centrale vraag in de rechtszaak: tot welke afstand moet stikstofneerslag in de natuur worden berekend? Onder het oude stikstofbeleid, waar de Raad van State in mei 2019 een streep door zette, werd de stikstofneerslag van wegverkeer anders berekend dan die van andere uitstoters, zoals stallen en fabrieken.

Zo moesten boeren bijvoorbeeld hun stikstofneerslag tot wel over honderden kilometers uitrekenen, maar werd de uitstoot van verkeer al na 5 kilometer afgekapt. Verschillende commissies adviseerden de overheid om te stoppen met dit onderscheid.

Nieuwe, vaste rekengrens

Toch ging het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hier lang mee door, bleek uit documenten die EenVandaag eerder dit jaar in handen kreeg. Maar het ministerie stootte begin vorig jaar zijn neus bij de Raad van State.

Die haalde een streep door de afkap op 5 kilometer, omdat daardoor te veel stikstofneerslag buiten beeld bleef. Het kabinet besloot een half jaar later een nieuwe, vaste rekengrens van 25 kilometer in te voeren voor alle soorten uitstoters.

'Geen nieuw wetenschappelijk inzicht'

Ook voor verlening van de A15 moesten de stikstofneerslag opnieuw berekend worden, deze keer met de nieuwe afstandsgrens. Over deze berekeningen moet de Raad van State zich nog uitspreken. Die wilde daarvoor advies krijgen en liet gerechtelijk deskundigen van de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB) afgelopen zomer onderzoek doen.

Uit het eindrapport, dat in bezit is van EenVandaag, blijkt dat de experts van StAB een stevige onderbouwing voor een afkap op 25 kilometer missen. "De keuze voor een maximale rekenafstand van 25 kilometer is niet gebaseerd op een nieuw wetenschappelijk milieukundig inzicht", concluderen de deskundigen.

Ook na 25 kilometer berekenen?

Dat na 25 kilometer niet meer goed vast te stellen zou zijn van welke bron stikstof afkomstig is, gaat niet op, zeggen ze. Stikstofberekeningen kennen inderdaad onzekerheden, maar er is volgens hen geen bewijs dat die onzekerheden op meer dan 25 kilometer van de bron te groot worden.

Met andere woorden: ook op grotere afstanden zou de stikstofneerslag berekend kunnen worden. Ook uit argumenten van onderzoeksbureau TNO, dat het kabinet adviseerde, 'blijkt niet de noodzaak van de rekenafstand', volgens de experts.

Ongelijke behandeling niet opgelost

De ongelijke behandeling is met de nieuwe rekengrens bovendien niet opgelost, merken de deskundigen in hun rapport op. Zo slaat ammoniak, dat vooral door de veehouderij wordt uitgestoten, op kortere afstand neer dan stikstofoxiden, afkomstig uit industrie en verkeer.

Daarnaast belandt van grote uitstoters veel meer stikstof buiten de 25 kilometer in de omgeving dan van kleine uitstoters.

Klap voor vergunningverlening

Als de Raad van State de rekenmethode verwerpt, betekent dit opnieuw een klap voor de vergunningverlening. Het zou betekenen dat nieuwe projecten hun stikstofbijdrage weer over veel grotere afstanden moeten doorrekenen. Dat leidt niet alleen tot vertraging voor lopende projecten, maar betekent ook dat het nog moeilijker wordt om een vergunning te krijgen.

Het kabinet kreeg onlangs al een grote tegenvaller te verwerken. De zogeheten bouwvrijstelling, waardoor voor bouwprojecten geen stikstofvergunning nodig was, ging onderuit bij de rechter. Daardoor lopen tal van bouwprojecten vertraging op, of komen mogelijk zelfs stil te liggen.

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."