Spermakliniek MC Bijdorp overtrad de wet

Toen we deze zomer het nieuws brachten over de misstanden in de spermaklinieken, bekroop ons het gevoel dat we nog lang niet het hele verhaal hadden gebracht. Daar hebben we gelijk in gekregen. Op de redactie zijn we verschillende meldingen binnengekomen over nieuwe, dubieuze praktijken. In deze gevallen gaat het om de spermakliniek uit Barendrecht, MC Bijdorp.

Deze zomer vertelde Henrik Becker bij EenVandaag dat hij geboren is met behulp van het zaad van een anonieme donor. Het paspoort met gegevens over deze donor bleek helemaal niet te kloppen. Henriks echte donor was helemaal geen blanke man uit Limburg met een goede baan en een gezin. Nee, de donor was een alleenstaande man met Surinaamse roots en een vorm van autisme. Hij had 17 jaar lang sperma gedoneerd en heeft, volgens zijn eigen berekening, nu zo'n 200 kinderen rondlopen.

Rechten

Henrik werd verwekt via de hulp van dokter Jan Karbaat en zijn kliniek MC Bijdorp in Barendrecht, in een tijd (ruim voor 2004) dat donoren nog anoniem zaad konden doneren. Sinds 2004 zijn de regels flink aangescherpt. Anoniem doneren werd verboden. Kinderen kregen het recht om vanaf hun 16e jaar de identiteit van hun biologische vader op te vragen. 

Op de redactie kijken we dan ook raar op van het verhaal van een Haagse vrouw die zich na deze uitzending bij ons meldt. Bij haar werd in de zomer van 2007 door MC Bijdorp alsnog sperma van een anonieme donor ingebracht. Toen ze zich afvroeg of dit nog wel was toegestaan, antwoordde de behandelaar sussend dat de overheid toestemming had gegeven om het donorzaad van anonieme donoren op te maken. Het medisch centrum had nog heel veel op voorraad en het was zonde om dat weg te doen. De vrouw laat EenVandaag een document van MC Bijdorp zien waarin ze heeft getekend voor het ontvangen anoniem zaad. 

In antwoorden op vragen uit de Tweede Kamer naar aanleiding van onze uitzending laat minister Edith Schippers (zorg) er geen twijfel over bestaan. Het doneren van anoniem zaad mag na 2004 alleen nog bij vrouwen die al eerder op deze wijze een kind hebben gekregen en van dezelfde donor graag een volgend kind willen. De vrouw uit Den Haag die ons benaderde en anoniem wil blijven, had nog geen kinderen toen ze zich tot de kliniek van dokter Jan Karbaat wendde. MC Bijdorp heeft dus bewust de wet overtreden.

Borstkanker-gen

Maar de misstanden blijven daar niet toe beperkt. Tussen de vele reacties op onze uitzending, zit ook een mail van een Brabantse moeder. Zij kreeg in de jaren '80 een dochter. Deze inmiddels jonge vrouw blijkt borstkanker te hebben, veroorzaakt door een genetische mutatie op het BRCA 2-gen. Ze is erfelijk belast. Maar de moeder heeft deze dominante, erfelijke afwijking niet. De donor zal deze afwijking hebben doorgegeven.

Aangezien donoren vaak meerdere kinderen met hun zaad verwekten, lopen er waarschijnlijk nog meer kinderen rond die een grote kans op borstkanker hebben maar hier niet van weten. Zij kunnen deze genetische afwijking op hun beurt ook doorgeven aan hun eigen kinderen. 

Moeder en dochter trekken daarom aan de bel bij de spermakliniek. Het gaat opnieuw om Medisch Centrum Bijdorp. Ze willen dat de kliniek de andere kinderen van de anonieme zaaddonor benaderd. Maar ze krijgen, zo vertellen ze ons, nul op het rekest. De kliniek zegt niet meer te kunnen achterhalen wie de kinderen van deze donor zijn. Dit tot grote teleurstelling van de desbetreffende moeder en dochter. Het gaat immers om belangrijke, medische informatie. Mensen die weten dat ze erfelijk belast zijn, kunnen onder scherpere controle komen te staan. Sommigen kunnen eventueel preventieve maatregelen zoals borstamputatie overwegen. 

Hebben de hulpverleners uit deze spermakliniek zich aan hun zorgplicht gehouden? Hadden zij niet harder hun best moeten doen om de andere kinderen van de donor op te sporen? Het zijn vragen waarop dokter Jan Karbaat zelf geen antwoord zal geven. In een brief aan EenVandaag geeft hij aan door een 'aantal ernstige beschadigingen' aan zijn hersenen helaas niet meer in staat in te gaan op gebeurtenissen uit het verleden.

De Inspectie voor de Gezondheidszorg schrijft ons dat de inspectie recent weer een aantal signalen en meldingen over MC Bijdorp heeft ontvangen. Deze worden nu onderzocht. Het is echter maar zeer de vraag of nu het hele verhaal over alle misstanden in spermaklinieken is onthuld. Ons gevoel zegt van niet. Nieuwe ervaringen blijven daarom welkom op [email protected]

Floor Ligtvoet en Gerie de Jong

Bureauredacteur en verslaggever gezondheid