Na de grote aardbeving in Turkije en Syrië raakten vorig jaar miljoenen mensen dakloos. Er moeten snel nieuwe huizen worden gebouwd, maar experts waarschuwen voor de veiligheid. Modulaire woningen, vooraf gebouwd in de fabriek, kunnen een oplossing zijn.

In de getroffen regio's wordt hard gewerkt aan de wederopbouw, maar voor veel mensen gaat dat niet snel genoeg. Zij wonen nog in tijdelijke containerwoningen of tenten en willen zo snel mogelijk terug naar een permanente woning. Maar voor het neerzetten van al die nieuwe gebouwen loop je tegen een heleboel obstakels aan, vertellen architect Emir Çekmecelioğlu en modulair bouwer Ahmet Aydogan.

Kale vlaktes

We spreken Emir en Ahmet in Hatay, de grootste stad in de gelijknamige provincie in het zuiden van Turkije. De stad werd zwaar getroffen door de aardbeving van 6 februari 2023. "Zo'n 85 procent van de gebouwen raakte beschadigd", vertelt Emir. "Sommige gebouwen bleven overeind maar hebben versteviging nodig en andere raakten zo erg beschadigd dat ze gesloopt moeten worden."

Dat ziet ook Ahmet, die met zijn bedrijf DMT modulaire woningen maakt in Turkije. Hij is betrokken bij de wederopbouw. "Je ziet in de stad veel kale vlaktes, met hier en daar gebouwen." Vooral het oude stadscentrum is zwaar getroffen, vertelt hij. "Dat waren vaak gebouwen van 100 of zelfs 150 jaar oud, slechts gedeeltelijk gerenoveerd."

'Grond in tweeën gespleten'

Emir vertelt dat het qua veiligheid veel uitmaakt wanneer een gebouw is neergezet. "De regels waren vóór het jaar 2000 nog heel anders. Ze zijn toen aangescherpt, na de aardbeving die Istanboel in 1999 trof. Maar hier in Antakya (de andere naam voor Hatay, red.) stonden en staan nog veel gebouwen van voor 2000. Die zijn vaak erg beschadigd."

Toch zijn er ook nieuwere gebouwen ingestort, vertelt Ahmet. "In sommige gevallen werd bijvoorbeeld zand uit zee gebruikt, terwijl dat niet mag omdat het slecht is voor het cement." Maar hij zegt dat ook veel goede, stevige gebouwen zijn ingestort. "Op sommige plaatsen is de grond letterlijk in tweeën gespleten, daar kun je als bouwer niks tegen doen."

Tijdelijke containerwoningen

Om de miljoenen mensen die dakloos werden door de aardbeving zo snel mogelijk onderdak te bieden, zette de Turkse overheid volop in op tijdelijke containerwoningen. "In 6 maanden tijd werden er zo'n 200.000 containers geleverd", vertelt Ahmet. "Die kwamen uit Qatar of zijn in Turkije gebouwd."

Ahmets bedrijf leverde 14.000 containers van ongeveer 3 bij 7 meter. "Het is eigenlijk een klein appartementje, met twee kamers en een badkamertje." Toch zijn niet alle containers van even goede kwaliteit, volgens Emir. "Sommige containers zijn niet zo goed geïsoleerd, wat voor problemen zorgt in de winter of als het regent."

'Spanning tussen snelheid en veiligheid'

De behoefte aan het snel bouwen van nieuwe woningen zorgt wel voor een dilemma, zien Emir en Ahmet. "Er zit spanning tussen de snelheid waarmee we willen bouwen en het belang van veiligheid", vertelt Emir. "We moeten voorzorgsmaatregelen nemen om te voorkomen dat een ramp als die van een jaar geleden zich kan herhalen", vult Ahmet aan.

"We moeten niet te snel en tegen lage tarieven willen bouwen, want dan gaat de kwaliteit omlaag", vertelt hij. "Maar mensen hebben ook enorm veel behoefte aan een woning. Het is een race tegen de klok." En Ahmets komt met zijn bedrijf meer obstakels tegen bij de wederopbouw. "Sommige gebouwen die nog overeind staan mogen niet gesloopt worden omdat niet duidelijk is wie de erfgenaam is." Dat maakt het plannen van een nieuwe woonwijk volgens hem heel ingewikkeld.

'Ondergronds hele infrastructuur ontregeld'

Ook is er volgens Ahmet veel meer schade dan je op het eerste gezicht ziet. "De schade boven de grond is echt maar het topje van de ijsberg", zegt hij. "Ondergronds is ook de hele infrastructuur ontregeld, zoals het riool, elektriciteitskabels en waterleidingen. Dat moet eerst helemaal uitgegraven en opnieuw aangelegd worden voordat je nieuwe gebouwen kunt neerzetten."

Hij vertelt dat dat niet alleen veel tijd kost om uit te voeren, maar dat daar vooraf ook goed over nagedacht moet worden. "Het oude systeem was niet meer toereikend dus je wilt nu echt iets beters maken." Een belofte zoals die van Erdogan vlak na de aardbeving, dat alle huizen binnen een jaar hersteld zouden worden, vindt hij dan ook heel onrealistisch. "Er zijn ook niet genoeg betoncentrales, machines en mensen om dat uit te voeren."

Legoblokjes

Volgens Ahmet zijn zijn modulaire woningen mogelijk een oplossing. "Wij kunnen veel sneller, in een gecontroleerde omgeving, woningen maken op de lopende band." Modulaire woningen zijn volgens hem eigenlijk een soort legoblokjes, die je los van elkaar kunt produceren. "We maken de kamers helemaal af met kabels en leidingen en zelfs complete badkamers, die je alleen nog op locatie aan elkaar hoeft te koppelen."

Dat systeem is niet alleen sneller maar ook veiliger, zegt hij. "De constructie is van staal, dus mocht er weer een aardbeving plaatsvinden, dan is de overlevingskans veel groter." Ook neemt de kans op fouten volgens hem af, doordat de woningen in de fabriek geproduceerd worden.

Stad opnieuw opbouwen

Hoewel er nog een lange weg te gaan is, hebben beide mannen vertrouwen in de toekomst. Ahmet werkt met zijn bedrijf aan plannen om een nieuwe woonwijk neer te zetten met modulaire woningen. "Daar moeten 450 woningen komen voor ongeveer 1.500 mensen." Ook komen er winkels, want naast een dak boven hun hoofd hebben mensen werk nodig om een nieuw bestaan op te bouwen, vertelt hij.

"Ik verwacht dat als je hier over 5 jaar rondloopt, het enorm veranderd is", zegt Ahmet. Ook Emir heeft goede hoop. "De eerste nieuwe huizen worden al opgeleverd en mensen willen graag terugkeren naar de stad", vertelt hij. "Het is een bijzondere stad waar veel verschillende geloven vredig samenwoonden. We moeten samen herstellen van deze ramp en de stad weer opnieuw opbouwen."

Tel je het aantal beelden in Nederland, dan zie je veel meer mannen dan vrouwen. Ook in Rotterdam is dat het geval, maar daar wil raadslid Ellen Verkoelen verandering in brengen. "Deze vrouwen moeten gewaardeerd worden."

In Rotterdam staan 550 beelden, waarvan vijftig beelden van mannen die echt bestaan of bestonden. Kijk je naar het aantal beelden van bestaande vrouwen, dan kun je er een stuk minder tellen: vijf om precies te zijn. En daarvan zijn drie van koningin Wilhelmina. Als het aan raadslid van de Jongere Ouderen Unie (JOU) Ellen Verkoelen ligt, komt daar verandering in.

Maar vijf vrouwenbeelden

"Het is toch te gênant voor woorden. In het kader van de emancipatie, snap ik het niet", begint Verkoelen. "We hebben voldoende vrouwen om te eren, om te waarderen en daar moeten we gewoon standbeelden voor krijgen."

Verkoelen loopt als Rotterdammer vaak door de stad. Standbeelden van mannen ziet ze genoeg. "Pim Fortuyn, Piet Hein, onze bokser Bep van Klaveren", somt ze op. "Je kunt het zo gek niet noemen of we hebben er standbeelden voor, maar we hebben er dus maar vijf voor vrouwen."

Nomineren via website

Om daar iets aan te doen, zette Verkoelen een actie op: via de website Vrouw in Beeld konden mensen Rotterdamse vrouwen nomineren van wie zij vinden dat ze een beeld verdienen. Ondertussen is de site alweer gesloten en is bekend gemaakt wie de negen genomineerde vrouwen zijn.

De actie was goed te vinden, vertelt het raadslid. "Ik heb gezegd tegen alle Rotterdammers, en iedereen daarbuiten: 'Kom op! Nomineer Rotterdamse vrouwen. Kom op, ik wil ze zien'." Er kwamen 398 nominaties binnen.

Historische en lokale heldinnen

Die nominaties heeft Verkoelen vervolgens verdeeld in drie categorieën. "De historische heldinnen die al overleden zijn", noemt ze als eerste. "Kaat Mossel. Nou jongens, Rotterdammer Kaat Mossel heeft geen standbeeld! Dat was natuurlijk de Rotterdamse mosselverkoopster die in de achttiende eeuw hier stampij ging maken en zei: 'Weg met al die koningsgezinden, jullie moeten eruit.'"

"Dan ga ik naar de lokale heldinnen", gaat ze verder. "Dat zijn dus echt de dames die hier in de wijk heel veel werk doen, vrouwen die nog leven. We hebben tal van dat soort vrouwen die onmisbaar zijn in Rotterdam."

Loes Luca, Nelli Cooman en Michelle van Tongerloo

En de derde categorie bestaat uit beroemde vrouwen uit Rotterdam. "Loes Luca staat op één. Nelli Cooman en Michelle van Tongerloo." Die laatste is er alleen niet heel blij mee dat ze genomineerd is, vertelt Verkoelen. "Die zegt: 'Dat wil ik niet.' Maar ja, ik heb ook gezegd: 'Sorry, je bent gewoon het meest genoemd.'"

"Dat zijn gewoon vrouwen die gewaardeerd moeten worden door ons." Verkoelen hoopt dus ook dat het college van Rotterdam ermee aan de slag gaat, en ook echt een beeld gaat realiseren. "Het gaat over emancipatie, zorg gewoon dat we in 2026 een nieuw standbeeld hier hebben van een Rotterdamse vrouw bij naam."

Volgende generatie

Dat er zo weinig beelden van vrouwen zijn, komt volgens Verkoelen omdat vrouwen vaak bescheiden op de achtergrond staan. "En we zeggen van: 'Dat hoeft allemaal niet.' En mannen denken er niet aan om ons te nomineren, om ons te eren, om ons te waarderen op die manier. Dat is nou eenmaal zo. Maar daar moet verandering in komen."

Bij dit initiatief heeft het raadslid vooral de volgende generaties in gedachten. "Om het aan onze jongelui, aan de jongere generaties, te laat zien. Kom op dames, kijk eens wat daar staat: daar staat een standbeeld van een vrouw die er toe doet, mooi bordje eronder wat ze gedaan heeft. Dat is een goed rolmodel."

'Laten we een keer iets leuks doen'

En naast dat het raadslid hoopt dat haar initiatief verandering brengt, is het ook 'gewoon leuk'. "Het is ook eens een keer iets wat we met z'n allen best willen. We hebben al zoveel sores, en niks kan al en alles is moeilijk. Hier kunnen we het allemaal over eens zijn."

"Dan verbinden we Nederland ook weer eens een keer op een leuke manier. En daar ben ik zo aan toe. Die politiek is zo zuur, het is allemaal zo ellende. Nou, laten we ook eens een keer iets leuks en liefs doen", zegt ze tot slot.

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."