Wit-Rusland smokkelt vluchtelingen uit Irak en Syrië naar de Europese Unie. Althans, dat zegt buurland Litouwen. Sinds kort ziet dat land namelijk een forse toename van migranten, die illegaal de grens oversteken.

De president van Wit-Rusland, Aleksandr Loekasjenko, doet dit als reactie op sancties die de Europese Unie onlangs oplegde. Die werden genomen toen journalist Roman Protasevitsj uit een vliegtuig werd geplukt en werd gearresteerd. Loekasjenko dreigde toen al grenscontroles te gaan versoepelen voor vluchtelingen en drugscriminelen.

'Speelbal in geopolitiek conflict'

Volgens Litouwen laat Loekasjenko sinds een maand twee keer zoveel vluchten vanuit Bagdad naar Minsk vliegen. Mensen krijgen daar dan automatisch een visum en worden dan rechtstreeks doorgestuurd naar de grens met Litouwen. "Het is buitengewoon kwalijk als mensen in kwetsbare posities speelbal worden in een groot geopolitiek conflict", reageert Sander Schaap van VluchtelingenWerk.

"Dit doet heel erg denken aan wat Turkije eind 2019 deed", zegt Schaap. "Toen dreigde Erdogan vluchtelingen terug naar Europa te sturen."

'Normaal zo'n 600 tot 700 vluchtelingen per jaar'

Hoeveel mensen er nu illegaal Litouwen zijn binnengekomen is niet duidelijk. Het Parool meldt dat het gaat om 189 man, het AD schrijft 300. Wat wel duidelijk is, is dat het er vele malen meer zijn dan vorig jaar: In 2020 kwamen er in totaal 81 mensen illegaal het land binnen.In Litouwen komen volgens Schaap zo'n 600 tot 700 vluchtelingen per jaar, waardoor de aantallen nu voor hen een grote toename zijn.

Een partnerorganisatie van vluchtelingenwerk in Polen ziet iets soortgelijks gebeuren, vertelt Schaap. "Zij zien ook signalen van mensen die de grens over komen vanuit Wit-Rusland. De cijfers zijn daar iets onduidelijker, maar naar schatting gaat het om tientallen tot misschien een enkel honderdtal mensen. Een heel kwalijk signaal."

Asielprocedure starten in Litouwen

Maar wat moeten vluchtelingen doen als je eenmaal aankomt in Litouwen? "Onder Europese afspraken moet je dan asiel aanvragen in Litouwen. En dan gaan ze in principe gewoon in de Litouwse asielprocedure", zegt Schaap. Veel mensen zijn inmiddels opgepakt in Litouwen. Schaap denkt niet dat die mensen snel op het vliegtuig naar bijvoorbeeld Minsk of Bagdad worden gezet.

"Onder Europees asielbeleid zal onderzocht moeten worden of ze gevaar lopen in het land van herkomst, ofwel dat er een zogenaamd derde land is waar zij doorheen gereisd zijn dat veilig is voor ze." Maar, vervolgt Schaap: "Ik kan me er weinig bij voorstellen dat een EU-land zegt dat Wit-Rusland veilig is voor asielzoekers. Ik denk dat er niet heel veel opzit dan dat Litouwen toch wel een asielprocedure voor hen start."

Appeltje te schillen met Loekasjenko

De grootste fractie van het Europees Parlement, De Europese Volkspartij, vraagt vandaag en spoeddebat aan over de kwestie. Maar wat kan de Europese Unie doen? "Europa's eerste reflex is normaliter: strenger de grenzen bewaken. Maar ze zien nu ook wel in dat dat niet altijd werkt, omdat bijvoorbeeld in Griekenland mensen gewoon worden teruggeduwd", zegt Schaap.

"Ik snap dat de Europese Unie nog een behoorlijk appeltje te schillen heeft met Loekasjenko, dus ik denk dat een brede aanpak nodig is. Wel hoop ik dat deze mensen netjes worden opgevangen en niet een nog groter slachtoffer worden van dit geopolitieke conflict."