Seniorencomplexen onveilig bij brand: 'We moeten ouderen er letterlijk uit slepen'

De huidige wet- en regelgeving beschermt bewoners van seniorencomplexen onvoldoende tegen de risico’s van brand. Al jaren dringt de brandweer bij het ministerie van Binnenlandse Zaken aan op aanscherping van de voorschriften. Vooralsnog tevergeefs.

Vooral de enorme rookvorming is een groot probleem, stelt lector Brandpreventie René Hagen. "We zien steeds vaker dat de rook zich snel over een heel gebouw verspreidt. Voor de oudere bewoners maakt dat het moeilijk om te vluchten en voor de brandweer wordt het bijna onmogelijk iedereen er uit te halen." Volgens Hagen, die spreekt namens het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), wacht de overheid te lang met aanscherping van de regels, terwijl diverse onderzoeken de noodzaak al hebben aangetoond.

Ouderen kunnen niet vluchten

Met grote regelmaat leiden branden tot een dermate grote rookontwikkeling dat complete seniorencomplexen moeten worden ontruimd. "Daar zitten dan honderd mensen in een gebouw dat stijf onder de rook staat. Allemaal ouderen die elkaar ook niet kunnen helpen." Dat levert volgens Hagen schrijnende taferelen op. "We moeten ouderen er letterlijk uit slepen. Het is bijna mensonterend, maar het kan niet anders. Voor de mensen is het traumatiserend. Ze durven soms niet eens meer terug in hun huis."

Het IFV deed 3 jaar geleden al onderzoek naar branden in 77 seniorencomplexen nadat er in het Nijmeegse complex De Notenhout vier doden vielen. Het instituut concludeerde dat in seniorencomplexen de praktijk niet met de regelgeving strookt: bewoners zijn niet in staat te vluchten door de rook, terwijl deze zich wel snel verspreidt.

Veel brandslachtoffers

Volgens Hagen hebben bewoners weliswaar een eigen verantwoordelijkheid voor veilig gebruik van de eigen woning, maar laat de overheid nog steken vallen. "Voorbij de voordeur moet de overheid zorgen dat het goed is. Dus: rook zoveel mogelijk tegenhouden, korte vluchtwegen. De wetgever moet daar stappen zetten, maar dat doen ze nog niet heel accuraat."

Hagen wijst op het toenemend aantal brandslachtoffers onder ouderen. "Meer dan de helft van de doden en gewonden is boven de 65, terwijl die groep nog geen 20 procent van de bevolking vormt. Als we nog tien jaar wachten is dit probleem zo groot dat je het niet meer oplost."

Op deze kaart zie je een aantal opvallende branden in seniorencomplexen in 2018-2019.

Strengere eisen voor nieuwbouw

Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken laat in een reactie weten bezig te zijn met aanpassing van de bouwregels. Zo worden er zwaardere eisen gesteld aan de 'rookweerstand' van brandwerende scheidingen en worden er drangers verplicht gesteld bij toegangsdeuren van woningen. Wel erkent ze dat deze eisen vooralsnog alleen gelden voor nieuwe gebouwen. Bij bestaande gebouwen heeft de gemeente mogelijkheden aanvullende eisen te stellen.

De minister wijst er verder op dat ouderen ook zelf verantwoordelijk zijn voor een veilige thuissituatie. Gemeenten zouden hen daarbij kunnen helpen. Er loopt nog onderzoek naar nieuwe eisen om de vluchtveiligheid van senioren te verbeteren. Daarover wordt de Tweede Kamer binnenkort geïnformeerd.

Beter voorspellen

Om de verspreiding van rook beter te kunnen voorspellen, gaat het IFV samen met de Veiligheidsregio Utrecht twee weken lang experimenteren in een leegstaand woonzorgcomplex in Oudewater. Zo wordt de rookontwikkeling bij verschillende soorten meubilair getest en wordt de effectiviteit van rookwerende deuren onderzocht.

Hagen hoopt het ministerie daarmee het laatste zetje te kunnen geven. "In Den Haag wordt wetgeving wel een beetje als een heiligdom beschouwd, waar je niet te snel aan mag komen. Ze zoeken het sneller in gedragsverandering. Maar daar win je niet alles mee. Het zit hem juist in de samenhang van ander gedrag, brandveiligere meubels én betere rookwering zodat je veilig kunt vluchten. Voor dat laatste heb je toch echt wetgeving nodig."