radio LIVE
meer NPO start

Schiphol moest tientallen jaren lang vooral groeien en nu ineens krimpen: dit is waarom

Schiphol moest tientallen jaren lang vooral groeien en nu ineens krimpen: dit is waarom
Drukte op Schiphol
Bron: ANP

Na tientallen jaren groei, moet Schiphol krimpen naar 440.000 starts en landingen per jaar. Naar verwachting beslist het kabinet dat vandaag. Zes vragen over dit besluit aan onderzoeksjournalist Jan Salden van EenVandaag, die het dossier al jaren volgt.

1. Waarom is krimp van Schiphol opeens nodig?

"Het is nog maar 3 jaar geleden dat toenmalig minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen het licht op groen zette voor verdere groei van Schiphol. De nationale luchthaven zou 40.000 extra starts en landingen mogen gaan uitvoeren, bovenop het plafond van 500.000."

"Dat de wereld er nu opeens heel anders uitziet voor Schiphol heeft twee belangrijke oorzaken: geluidsoverlast en stikstof. Die hangen ook nog eens nauw met elkaar samen."

2. Wat hebben geluid en stikstof dan met elkaar te maken?

"Al jarenlang worden de geluidsnormen rond Schiphol overschreden. De luchtvaartinspectie ILT gedoogde die overtredingen, omdat ze maar tijdelijk waren. De geldende geluidsnormen zouden komen te vervallen en plaatsmaken voor een nieuwe regels en afspraken over het beperken van geluidshinder."

"Maar die nieuwe regels, waar al sinds 2015 aan wordt gewerkt, zijn nog altijd niet wettelijk vastgelegd. Om dat te kunnen doen moet Schiphol eerst een natuurvergunning hebben, voor onder meer de stikstofuitstoot. 3 jaar geleden onthulden we al dat Schiphol die niet heeft. En hoewel de luchthaven inmiddels wel een vergunning heeft aangevraagd, loopt die procedure nog steeds. Zolang de vergunning er niet is, kunnen de nieuwe geluidsregels niet worden ingevoerd."

Bekijk ook

3. Waarom is dat ineens een probleem voor Schiphol?

"Omdat er meerdere rechtszaken dreigen. Zo proberen omwonenden via een juridische procedure het gedogen te laten stoppen. Eind vorig jaar waarschuwde de inspectie dat de kans groot is dat de minister die zaak gaat verliezen. Dan zal de toezichthouder de oude normen weer moeten handhaven. Binnen die normen is maar ruimte voor tussen de 420.000 en 450.000 starts en landingen, berekende inspectie ILT."

Maar ook stikstof is een beperking. Volgens berekeningen kan de luchthaven alleen 500.000 starts en landingen afwikkelen als er zeer ingrijpende maatregelen worden genomen. Denk aan de opkoop van boeren of het verlagen van de snelheid op snelwegen rond Schiphol naar 80 kilometer per uur. Gebeurt dat niet, dan zou Schiphol terug moeten naar 460.000, blijkt uit berekeningen die circuleren binnen het kabinet. Voor veel bewoners- en milieuorganisaties is ook dat trouwens niet genoeg: zij willen Schiphol dwingen tot een krimp naar tussen de 275.000 en 350.000 vluchten. Als het moet via de rechter."

Graphic Schiphol
Bron: EenVandaag

4. Wie bepaalt welke vluchten weg moeten?

"Daarvoor bestaat een zogeheten 'slotcoördinator': een onafhankelijke instantie die gaat over de verdeling van start- en landingsrechten. Op dit moment loopt de coördinator zich al min of meer warm voor de klus die hem staat te wachten: ook deze zomer worden natuurlijk vluchten geschrapt, omdat Schiphol door personeelstekorten de reizigersstroom niet aan kan."

"Luchtvaartmaatschappijen moeten naar evenredigheid 'slots' inleveren. De verwachting is dat dit ook bij structurele krimp zal worden toegepast. KLM zal in dat geval naar verhouding het hardst worden geraakt, ook al zou het kabinet de eigen maatschappij het liefst willen beschermen. Emeritus hoogleraar luchtvaartrecht Pablo Mendes de Leon voorspelt dat Brussel er scherp op zal toezien dat er niet wordt gediscrimineerd."

Bekijk ook

5. Gaan luchtvaartmaatschappijen dit zomaar pikken?

"Dat is niet de verwachting. Maatschappijen dreigen deze zomer al met claims om de vluchten die ze, eenmalig, moeten opgeven op Schiphol. Wanneer ze definitief slots moeten inleveren, zullen ze daar waarschijnlijk ook voor gecompenseerd willen worden, denkt Mendes de Leon. Dat kan in de papieren gaan lopen: in Londen, waar slothandel is toegestaan, gaan slots voor soms tientallen miljoenen over tafel."

Hoe het gaat aflopen, vragen we Mendes de Leon zelf: "Dit is een keerpunt. We hebben het altijd gehad over groei, en daar zijn de regels ook op gemaakt. Binnen Europa geldt er vrij verkeer. " Volgens Mendes de Leon staan de Europese regels alleen tijdelijke krimp toe, tot een termijn van maximaal drie jaar en moet dat daarna geëvalueerd worden. Hij denk dat het voor het kabinet nog niet eenvoudig wordt Brussel mee te krijgen.

"De Europese Commissie weegt het milieu mee, maar is ook scherp op vrije markttoegang. In Frankrijk willen ze bijvoorbeeld de vluchten van minder dan 2,5 uur van en naar Parijs schrappen. Maar Brussel gaat daar niet zomaar in mee en doet al een half jaar diepgaand onderzoek. Ze kijken bijvoorbeeld of er alternatieven zijn, bijvoorbeeld in de vorm van hoge snelheidstreinen. Die zijn er in Frankrijk meer dan in Nederland."

Andere vragen waar volgens Mendes de Leon duidelijkheid over zal moeten komen zijn: van wie zijn de 'slots'? Van de luchthaven of van de vliegmaatschappijen? En wie zal eventuele claims moeten betalen? "Hier zijn nog nooit rechtszaken over gevoerd, dus het is amper te voorspellen hoe dit gaat aflopen. Maar de kans is groot dat het ministerie dan zal worden aangesproken."

6. En betekent dit nog iets voor Lelystad Airport?

"Het besluit over Schiphol staat in principe los van de opening van Lelystad. Maar voor dat vliegveld hangt opnieuw uitstel in de lucht. Het kabinet zou een besluit over opening met twee jaar voor zich uit willen schuiven. Ook voor Lelystad zal nog een oplossing gevonden moeten worden voor het stikstofprobleem: net zo goed als 'grote broer' Schiphol heeft het geen natuurvergunning."

"Het uitstel zou voor Lelystad Airport, dat inmiddels meer dan 200 miljoen euro heeft gekost, al voor de vijfde keer uitstel betekenen. Het vliegveld zou al in 2018 in gebruik worden genomen, maar dat liep vertraging op vanwege onder meer fouten in geluids- en stikstofberekeningen. Actiegroepen zien het vliegveld nog steeds liever helemaal niet open gaan."

Bekijk hier de reportage over dit onderwerp

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoge kosten onderhoud rijksmonumenten staan vaak niet in verhouding met inkomsten: 'Overheid moet verantwoordelijkheid nemen'

Hoge kosten onderhoud rijksmonumenten staan vaak niet in verhouding met inkomsten: 'Overheid moet verantwoordelijkheid nemen'
De Wilhelminatoren in Valkenburg is ingestort.
Bron: ANP

De instorting van de Wilhelminatoren in Valkenburg roept veel vragen op. Want hoewel de oorzaak nog onduidelijk is, wil de burgemeester van Valkenburg dat er nu al wordt gekeken naar hoe we in Nederland omgaan met rijksmonumenten.

"Wat hier gebeurt kan dus eigenlijk op elke plek en met elk rijksmonument in dit land gebeuren", zegt burgemeester Daan Prevoo, een dag nadat de Wilhelminatoren zondagochtend plotseling instortte.

Op alles voorbereid, behalve dit

Ook al had de burgemeester geen aanwijzing dat er iets mis was.

"Het was als donderslag bij heldere hemel. Als burgemeester word je op alles voorbereid. Van een grote brand in een bejaardentehuis tot overstromingen. Maar als iemand zou vertellen: 'we gaan nu oefenen met een toren die instort'. Dan zou ik zeggen: 'zijn er andere ideeën op?'"

Beter toezicht

Het had niet mogen gebeuren, gaat de burgemeester. "Ik weet dat toezicht op een rijksmonument niet hip en sexy is als bestuurder. Maar hebben hier wel een taak en zorgplicht."

Volgens de burgemeester is het dan ook de vraag of we momenteel voldoen aan dat toezicht? "Als wij iets over het hoofd hebben gezien of steken hebben laten vallen, dan zijn we daar ook transparant in. Want we moeten hier van leren", voegt Prevoo toe.

Bekijk ook

Niet meer stabiel of veilig

Ik weet niet precies of er achterstallig onderhoud was bij de Wilhelminatoren in Valkenburg", zegt Eefje van Duin van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM).

Maar er zijn inderdaad monumenten die er in het algemeen niet al te best bij staan, gaat ze verder. "Als je het onderhoud blijft uitstellen en wind en water binnen blijft komen, dan komt er een moment dat ze ook niet meer stabiel of veilig zijn."

Meer onderhoud nodig

Staat het er dan allemaal slecht bij? Dat valt volgens Van Duin dan wel weer mee.

"In de algemene zin staat een hele grote groep er goed bij, maar we moeten wel wat doen aan de monumenten die meer onderhoud nodig hebben." Zo noemt ze als voorbeeld de Westerkerk in Amsterdam die in 3 jaar tijd 14 centimeter is weggezakt. "In alle soorten monumenten kunnen deze problemen voorkomen."

info

Huidige staat rijksmonumenten

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderzocht de staat van ruim 40.000 rijksmonumenten. En concludeerde dat ruim 5.000 van die bouwwerken in slechte of matige staat verkeren. Volgens experts zou er 770 miljoen nodig zijn om deze restauratieachterstand terug te dringen. Maar de verantwoordelijke minister zegt dat daar nu geen geld voor is.

Kostbaar

Dat de eigenaren compleet zelf opdraaien voor de kosten, is volgens Van Duin niet mogelijk want veel van hen hebben geen inkomsten. "Zo heb je ook kerken die nauwelijks inkomsten hebben. Zeker met het teruglopende aantal kerkgangers." Het is dan lastig om de financiering voor het opknappen rond te krijgen.

En er zijn volgens haar ook hele unieke en grote gebouwen met veel details en hoge daken die kostbaar zijn om te onderhouden. "Op het moment dat jij een museum bent of een dierentuin, die inkomsten staan niet in verhouding tot de grote van de restauratieopgave. Een groot deel van het percentage moeten ze dan zelf ophoesten."

Bekijk ook

Nederlands erfgoed

En zo zijn er nog meerdere voorbeelden waar de kosten van onderhoud niet opwegen tegen de inkomsten.

"Bijvoorbeeld een voormalige watertoren, die wij nog steeds heel belangrijk vinden voor het aangezicht van het dorp, voor het verhaal van Nederland. Maar dan zullen we ook met elkaar moeten vinden dat er financiering moet komen om dat in stand te houden", legt Van Duin uit.

Slopen of nieuwbouw?

Minder monumenten of slopen en nieuwbouw, is dat dan geen optie? "Wij vinden met elkaar dat monumenten belangrijk zijn. Monumenten hechten ons aan het gebied."

"De overheid moet daarvoor zijn verantwoordelijkheid nemen en ervoor zorgen dat er voldoende middelen zijn om het monument in stand te houden."

Bekijk ook

'Monumenten zijn ervoor altijd'

Van Duin gaat verder: "Als wij naar de Waddeneilanden gaan en in zo'n leuk authentiek dorpje komen. Dan zeggen we: 'goh, wat is dat mooi'. Nog los van het feit dat iets slopen en vervolgens iets bouwen ook geld kost, kan je niet zomaar je verleden, je geschiedenis, je verhalen uitvegen die tastbaar zijn in de gebouwen in onze omgeving. Dat kan natuurlijk niet."

"Monumenteneigenaren komen en gaan, maar de monumenten zouden er in principe voor altijd moeten zijn", sluit Van Duin af.

Zorgen we wel goed genoeg voor onze Rijksmonumenten?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit is waarom het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Kenia kritiek krijgt

Dit is waarom het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Kenia kritiek krijgt
Eerder was de Keniaanse president William Ruto op bezoek bij koning Willem-Alexander
Bron: ANP

Vanaf morgen zijn koning Willem-Alexander en koningin Máxima voor een driedaags staatsbezoek in Kenia. Maar door grootschalige protesten en de inzet van politiegeweld tegen demonstranten, komt het bezoek nu op een gevoelig moment.

De onrust in het land begon afgelopen zomer. Toen kwamen jongeren massaal in opstand tegen een nieuwe belastingwet. Uiteindelijk greep de politie in en werden de protesten hard neergeslagen. Het leidde tot honderden gewonden en er vielen ook doden. De woede onder de jonge demonstranten richt zich vooral tot de president van Kenia: William Ruto.

Corruptie en machtsmisbruik

De huidige president is dan ook zeker niet onomstreden. Zo is hij al eerder aangeklaagd door het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC). Volgens de aanklager maakte Ruto zich schuldig aan het gebruik van excessief geweld rond de verkiezingen in 2007 en 2008.

Daarnaast zou hij zich ook schuldig maken aan het in stand houden van corruptie en machtsmisbruik in het land. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn enkele tientallen demonstranten gedood en worden er sindsdien ook tientallen mensen vermist die zouden zijn ontvoerd.

Geen handig moment

Afrika-correspondent Joost Bastmeijer vertelt dat er in Kenia met gemengde gevoelens wordt gekeken naar de komst van het koninklijk paar morgen. Dat heeft volgens hem alles te maken met de onrust en kosten.

"Veel mensen zitten niet echt te wachten op een koningspaar dat langskomt. Dat kost alleen maar belastinggeld, dat ook naar andere zaken kan gaan", vertelt Bastmeijer. "Zo'n staatsbezoek is ongelofelijk duur. En die mensenrechtenschendingen gebeuren nog steeds, er worden ook nog steeds mensen ontvoerd die kritisch zijn op de overheid." In Kenia vragen de inwoners zich volgens de correspondent af of in het huidige politieke klimaat verstandig is dat het koningspaar langskomt.

Bekijk ook

Vooral jongeren zijn kritisch

Volgens Bastmeijer is de kritiek er vooral onder de jongeren. "Zij zeggen van: 'ja, maar wacht even, we hebben een corrupte regering, onze mensenrechten worden geschonden. En als nu een koninklijk paar deze kant opkomt, dan legitimeer je eigenlijk wat de regering met ons doet en hoe zij ons land leiden'."

Het geluid onder jongeren is dat het überhaupt niet verstandig is om naar Kenia af te reizen, gaat de correspondent verder. Volgens hen steun je daarmee indirect de regering onder het bewind van Ruto.

Hoge belastingen en geen banen

Maar waar komt die boosheid onder Keniaanse jongeren dan vandaan? Bastmeijer ziet dat er in het land veel jongeren zijn die goed geschoold zijn en vervolgens op zoek zijn naar een baan. "Maar vervolgens komen ze erachter dat er geen banen zijn. Dus dat is een groot probleem. Daardoor hebben ze het gevoel dat de overheid er niet genoeg voor hen is", schetst hij.

Dat in combinatie met een corrupte overheid, stoot volgens hem tegen het zere been van deze generatie. "Ze zien dat de president zichzelf verrijkt en uitgaven doet aan dingen die helemaal niet nodig zijn. Tegelijkertijd zien ze dat de president de belastingen omhoog wil gooien om de staatsschuld af te lossen", legt de correspondent uit. "Deze jongeren zijn heel erg boos over het feit dat hun land slecht bestuurd wordt en dat er zo weinig kansen voor hen zijn."

Bekijk ook

Koning in gesprek met jongeren

Wordt er dan helemaal niets gedaan met de kritiek van deze jongeren tijdens het staatsbezoek? "Jawel", antwoordt Bastmeijer. In het eerste programma-onderdeel voor het staatsbezoek is namelijk opgenomen dat Willem-Alexander in gesprek gaat met die jongeren.

"Daarmee laat hij dus wel zien dat hij dat belangrijk vindt", zegt de correspondent. "De jongeren zijn geselecteerd door de Nederlandse ambassade hier in Nairobi. En daar zullen ze het dan wel gaan hebben over mensenrechtenschendingen en over hoe de jongeren aankijken tegen hoe ze worden behandeld door de president en zijn regering."

Wel of niet demonstreren?

Of er nog gedemonstreerd gaat worden als het koninklijk paar op bezoek komt, is nog even onduidelijk, gaat Bastmeijer verder. "Ik verwacht de komende dagen dat er heel veel politie op de been zal zijn. En dat als er een protest komt, dat we daar eigenlijk helemaal niet zoveel van gaan merken."

"Maar", voegt de correspondent er gelijk aan toe. "Ik denk dat er ook een hele hoop jongeren zijn die wel zoiets hebben van: 'ja, er zitten hier nu allemaal Nederlandse journalisten bij elkaar. De hele wereld weet dat de Nederlandse koning hier is. Dus als we ons willen laten horen is dit een heel goed moment om te demonstreren.' Dus wie weet dat er wat gaat gebeuren."

Dit is waarom het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Kenia kritiek krijgt

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant