De jaarlijkse functioneringsgesprekken van werknemers leveren niets dan frustratie op en kosten ook nog eens minstens een miljard per jaar.

Dat blijkt allemaal uit onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Arbeidspsycholoog Kilian Wawoe deed zeven jaar onderzoek naar functioneringsgesprekken en kwam tot de conclusie dat er meer na- dan voordelen aan kleven. "Afschaffen dus, en vervangen door een doorlopende coaching", aldus Wawoe.

Niet eerlijk tot stand komen

"Medewerkers hebben het gevoel dat beoordelingen niet eerlijk tot stand komen, en dat gevoel is terecht", vertelt hij. Het blijkt dat de beoordelingsscore die medewerkers krijgen maar voor een klein deel terug te voeren is op de prestatie.

Wawoe legt uit dat de gesprekken ook nog eens niet objectief zijn. "Daarnaast spelen andere factoren een rol, die niets te maken hebben met prestatie. Zo worden mannen beter beoordeeld dan vrouwen. Niet omdat ze beter zijn, maar omdat ze meer hun mening geven en managers geen zin hebben in een conflict."

Functioneringsgesprekken afschaffen

Steeds meer Nederlandse bedrijven schaffen het functioneringsgesprek daarom af. Ook voor de 12 duizend medewerkers van Achmea is het jaarlijkse beoordelingsgesprek vanaf dit jaar van de baan. "We merkten vooral dat een beoordeling met scores niet de meest motiverende manier is om met iemands functioneren om te gaan. Mensen schatten zichzelf in 70 procent van de gevallen beter in dan wat anderen vinden."

"Die score leidt daardoor bij velen tot een teleurstelling. Dan kun je nog zo'n goed gesprek hebben over iemands ontwikkeling, door die score verdwijnt de rest naar de achtergrond", zegt HR directeur Elly Ploumen. In de nieuwe situatie maken medewerkers zelf afspraken met hun leidinggevende om (doorlopend) over hun prestaties, resultaten en ontwikkeling te praten.

Door het afschaffen van het beoordelingsgesprek bestaat er ook geen koppeling meer tussen beoordeling en beloning. "Werknemers gaan niet harder werken door een kleine extra beloning. Waardering is ook belangrijk. We willen onze medewerkers dan ook vaker complimenteren."

Collega's bepalen wie weg moet

Bij marketingbedrijf Keytoe uit Maassluis doen ze al jaren niet meer aan beoordelingsgesprekken met de baas. In dit bedrijf beoordeelt het personeel elkaar. "Op die manier wordt je beoordeeld door de mensen met wie je het meeste werkt", legt de organisatiepsycholoog van het bedrijf, Lennard Toma, uit. "Wel zo eerlijk."

Vorig jaar werden op deze manier ook vijf collega's ontslagen, toen het wat minder met het bedrijf ging. "Iedereen schreef de naam van een collega op een briefje waarvan ze vonden dat diegene het minste voor het bedrijf betekende. Degene met de meeste stemmen vloog eruit." Best hard, vindt ook Toma.

De 23-jarige Raphael Schuler werd weggestemd. "Ja, dat was wel even slikken. Het was mijn eerste dag na de vakantie, en dan verlies je opeens je baan. Dat komt extra hard aan omdat het je al je collega's zijn die je er niet meer bij willen hebben." Toch kan hij ermee leven. "Ik zag de bedrijfsresultaten en het was inderdaad het meest logisch dat ik zou vertrekken." Schuler heeft inmiddels ander werk gevonden.

Feedback geven

Volgens Wawoe is het goed dat collega's elkaar feedback geven, maar is dat niet in elke organisatie mogelijk. Wat hij bedrijven aanraadt is het volgende: "Schaf in ieder geval de beoordelingsschalen af. Dat maakt het gesprek veel beter. En gooi alle formulieren uit het raam en probeer eens een echt gesprek met elkaar te voeren."

Voor de mensen die de komende maand toch wél op functioneringsgesprek moeten heeft hij het volgende advies:

1. Overtuig, via de ondernemingsraad, de directie dat functioneringsgesprekken niet werken.
2. Moet je toch echt op gesprek komen: 'Zeg wat je thuis tegen je partner zegt over je collega's, ook eens tegen je baas. Maar op een vriendelijke manier.'

Hoe het in elk geval niet zou moeten doen, zie je in het onderstaande filmpje van het programma 'Toren C'.

Een paar dagen vrij om te rouwen na het overlijden van een bloedverwant: steeds meer bedrijven bieden het aan. Maar is dat de beste manier om met verlies om te gaan? "Oppakken van dagelijkse activiteit is enorm belangrijk."

Veel meer nieuwe seniorenwoningen bouwen, dat is dé grote uitdaging van nu, volgens wethouder Pieter Paul Slikker. "Dan kunnen mensen zo lang mogelijk op hun eigen plekje wonen, maar heel erg in contact met die gemeenschap en die samenleving."

Wethouder Slikker uit 's-Hertogenbosch ziet dat de bouw van goede seniorenwoningen een oplossing kan zijn voor meerdere grote problemen: de krapte op de woningmarkt, de tekorten in de thuiszorg en de eenzaamheid waar ouderen regelmatig mee kampen.

Gezamenlijke binnenruimtes en wekelijkse borrels

We spreken hem bij een complex met seniorenwoningen waar veel aandacht is voor samenleven met anderen. Bijvoorbeeld in de vorm van gezamenlijke binnenruimtes en wekelijkse borrels.

De gebouwen lijken van buiten misschien op een verzorgingshuis, maar het concept is totaal anders, zegt Slikker. "In een verzorgingshuis word je geleefd op het ritme van de zorg. Hier hou je zelf de regie over je eigen leven. Niemand wil aan het einde van zijn leven geparkeerd worden in een plek waar alleen maar oude mensen wonen en waar je zorg behoeft. Mensen willen met hun poten in de samenleving blijven staan."

'Niet alleen'

Hij gaat verder: "Hier loop je een modern complex binnen met beneden een hele grote ontmoetingsruimte waar jong en oud en de buurt elkaar ontmoet, waarbij je uitgenodigd wordt om gewoon naar de kapper in de stad te gaan, om te gaan biljarten bij de kroeg hier een paar straten verderop."

Het gevoel van saamhorigheid is ook belangrijk voor Jeanine Liethof (65). Zij woont in het Arnhemse Elderburen, waar senioren ook gezamenlijk wonen. "Het gevoel dat ik niet helemaal alleen ben, dat vind ik heel prettig."

'Je drinkt een kopje koffie samen'

"Als ik van m'n werk op m'n fietsje hier bij al de buren de parkeerplaats op fiets, dan denk ik: 'ik ben thuis'", gaat ze verder.

"En niet alleen vanwege deze woning, maar ook vanwege de bewoners hier. In mijn vorige huis groette de buren elkaar niet eens, maar hier is aandacht voor elkaar. Je komt af en toe bij elkaar over de vloer. Je drinkt een kopje koffie samen."

Omzien naar elkaar

Jeanine wil dat de huurdersgemeenschap zich echt voor elkaar inzet. En dat is ook nodig: "Want er zijn hier nog wel meer single dames en heren, ook op oudere leeftijd. Maar dan is het toch wel prettig dat we daar naar elkaar omzien."

"Als we zien dat een bewoner na een aantal dagen nog steeds de gordijnen dicht heeft zitten, dan gaan wij toch wel even aanbellen om te vragen of alles goed is", noemt ze als voorbeeld. "Kijk, dat soort dingen heb je natuurlijk in een misschien andere woonomgeving wat minder."

Noodzakelijk

Slikker benadrukt dat dit soort vormen van gezamenlijk wonen geen hobbyprojecten zijn, maar bittere noodzaak is. "Als we niets doen dan werkt straks 1 op de 4 mensen in de zorg. Dat gaat niet gebeuren, dus we zullen het met elkaar op een andere manier moeten organiseren."

"Ouder worden in je eigen huis, levensloopbestendig wonen, meer gemeenschappelijk wonen en ook een beetje meer zorg dragen voor elkaar", zegt hij tot slot.